Vương cung Thánh đường Sở kiện là 1 trong 4 nhà thờ được tôn vinh danh hiệu Vương cung Thánh đường ở Việt Nam. Tọa lạc giữa vùng quê yên bình của Hà Nam, công trình hiện lên như một bức tranh hội tụ tinh hoa kiến trúc Á – Âu cổ kính, uy nghi.
Mới đây, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Nam phối hợp với Câu lạc bộ Lữ hành Unesco Hà Nội và các đơn vị liên quan tổ chức chương trình Khảo sát, giới thiệu sản phẩm du lịch của tỉnh Hà Nam. Đây là hoạt động trong khuôn khổ Hội nghị xúc tiến đầu tư phát triển du lịch Hà Nam 2024, do UBND tỉnh Hà Nam tổ chức. Chương trình có sự tham gia của hơn 200 đại biểu đại diện các doanh nghiệp lữ hành, cơ quan báo chí.
Một trong những điểm đến Đoàn đại biểu đã khảo sát là Vương cung Thánh đường Sở kiện, tọa lạc tại thị trấn Kiện Khê, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam.
Nằm cách Hà Nội khoảng 70 km về phía Nam, Vương cung Thánh đường Sở Kiện (hay còn gọi là nhà thờ Kẻ Sở) là một trong những điểm du lịch nổi tiếng của tỉnh Hà Nam.
Đây là nhà thờ Công giáo Rôma, thuộc Tổng Giáo phận Hà Nội. Tên gọi "Sở Kiện" là một mảnh từ tên của làng Sở (hay Ninh Phú) chuyên làm ruộng và làng phụ kiện (hay Phụ Kiện) chuyên buôn bán, nung vôi.
Giáo xứ nằm dọc theo sông Đáy hiền hòa, lại được bao bọc bởi dãy những dãy núi đá vôi, nơi đây là một nơi an toàn để các giáo sĩ, giáo dân tránh các cuộc bách hại của quân đội triều Nguyễn. Nên trong lịch sử, nơi đây đã được chọn làm trung tâm của giáo phận Tây Đàng Ngoài (Hà Nội) trong hơn 60 năm.
Là nơi trung tâm, Sở Kiện có nhiều công trình lớn để phục vụ cho các nhu cầu chung của giáo phận. Trong đó, phải kể đến nhà thờ chính tòa Sở Kiện.
Cho đến nay, Cơ sở phụ kiện là công trình duy nhất ở Việt Nam có các công cụ được quy định và xây dựng theo kiểu Quần áo nhà thờ Duomo của Ý.
Vương cung Thánh đường Sở Kiện được xây dựng theo kiến trúc Gothic kết hợp hoàn hảo với Á Đông, các phần cung thánh và bàn thờ được làm bằng gỗ vân sam vi, sơn son vàng theo phong cách truyền thống Việt Nam.
Tháp chuông nhà thờ có 4 chuông lớn mang các sắc âm Đố - Mi - Sol - Đồ, trong đó chuông chuông đến mức nặng nhất 2.461kg được người dân ở đây gọi là chuông "Bồng".
Nhà thờ dài 67,2 m, rộng 31,2 mét và cao cấp 23,2 mét. Với 4 hàng cột, chia làm 5 khổ dọc, nhà thờ có thể chứa từ 4.000 đến 5.000 người. Đây là công nghệ khá kỹ, toàn bộ nền gỗ lim để chống gỗ dăm.
Nhìn từ xa, những mảng tường phủ rêu phong của nhà thờ như hiện lên những vết tích của năm tháng. Mỗi viên gạch cũ kỹ, mỗi lớp vữa bạc màu đều có câu chuyện về sự trường tồn và ý chí của con người qua nhiều thế kỷ, tạo nên một bức tranh trầm mặc và linh thiêng.
Tháp chuông vươn cao như muốn chạm vào bầu trời, tượng trưng cho sự vĩnh cửu của đức tin và lòng trung thành với Chúa. Mỗi tiếng chuông vang lên là nhịp đập của niềm tin nơi lòng người, là lời mời gọi mọi tín hữu trở về với sự thanh bình trong tâm hồn.
Nơi đây với tước hiệu Đức Mẹ vô nhiễm nguyên tội, Tiểu Vương cung Thánh đường Sở Kiện vẫn là nơi tổ chức các thánh lễ rất quan trọng của Tổng giáo phận Hà Nội và Hội đồng Giám mục Việt Nam.
Công trình này được khởi công xây dựng vào ngày 25/10/1877, hoàn thành vào năm 1882 sau hơn 5 năm thi công và khánh thành vào tháng 01/1883, dưới sự chỉ đạo của Đức Cha Paul-Francois Puginier Phước (1835 - 1892).
Từ khi hoàn thành, đây là nhà thờ chính toà - trái tim của giáo phận Tây Đàng Ngoài cho tới năm 1936, sau khi toà giám mục được dời về Hà Nội. Sau khi hoàn thành, nhà thờ này được đánh giá là huy hoàng nhất tại khu vực Đông Dương lúc ấy.
Vương cung Thánh đường Sở Kiện có nét tương đồng với nhà thờ Đức Bà Paris và nhà thờ chính tòa Milano (một trong những ngôi Thánh đường lớn nhất thế giới).
Và một chi tiết thú vị nữa là, nhà thờ Lớn Hà Nội được xây dựng ngay sau khi hoàn thành nhà thờ Sở Kiện, từ năm 1884 - 1888. Người có công lớn trong việc xây dựng nhà thờ Lớn Hà Nội – Đức Giám Mục Paul-Francois Puginier Phước, cũng là người đứng ra xây dựng nhà thờ Sở Kiện.
Dọc hai bên nhà thờ là các tháp phụ, được thiết kế cân đối, trang trí hoa văn đậm chất mỹ thuật Pháp. Trên mỗi đỉnh đều có thánh giá, tăng thêm sự trang nghiêm và thánh thiêng cho không gian nhà thờ. Toàn bộ mặt ngoài của nhà thờ vẫn giữ y như lúc mới xây dựng xong, toát lên vẻ cổ kính với những rêu phong in dấu thời gian.
Tất cả yếu tố kiến trúc và trang trí bên trong nhà thờ là sự kết hợp giữa kiến trúc châu Âu và nét văn hoá Á Đông. Khu vực cung thánh được làm bằng gỗ chạm trổ tinh xảo, sơn son, thiếp vàng lộng lẫy theo phong cách truyền thống Việt Nam. Ngoài ra, phần bàn thờ phụ, toà giảng ngày xưa và một số chi tiết khác cũng được sơn son thiếp vàng, giúp tăng tính thẩm mỹ và gần gũi với văn hoá Việt Nam.
Trước lối vào, tấm biển mang dòng chữ "Vương cung Thánh đường Sở Kiện" nổi bật dưới ánh nắng, là biểu tượng của sự uy nghi và tự hào, nhắc nhở về một hành trình lịch sử đầy thăng trầm của cả một giáo xứ.
Hành lang dài và sâu hun hút của nhà thờ dẫn lối cho những tín hữu đến với không gian của sự yên bình. Mỗi bước chân nơi đây đều mang lại cảm giác tĩnh lặng, như đang bước vào vùng đất của sự thanh thản và suy tư, nơi tâm hồn tìm thấy sự an nhiên.
Những cột đá lớn đứng sừng sững đỡ lấy mái vòm như trụ cột của đức tin. Qua bao thế kỷ, những cột đá ấy vẫn đứng vững, tượng trưng cho sự kiên định và bền bỉ của lòng tin nơi tín hữu, không lung lay trước dòng chảy của thời gian.
Những ô cửa sổ kính màu rực rỡ, phản chiếu ánh sáng mặt trời qua từng khung hình sống động. Ánh sáng len lỏi qua những tấm kính, tạo nên một không gian huyền ảo bên trong nhà thờ, như minh chứng cho sự sống động của niềm tin luôn tỏa sáng giữa dòng chảy thời gian.
Bước vào bên trong nhà thờ, ta như lạc vào một không gian đầy mê hoặc với những chi tiết chạm khắc tinh xảo. Mỗi cây cột, mỗi bức tường đều toát lên sự tỉ mỉ của người thợ xưa, phản ánh tinh hoa nghệ thuật châu Âu hòa quyện với sự trang nghiêm của một nơi thờ tự.
Những hàng ghế gỗ cũ kỹ vẫn sừng sững nằm đều tăm tắp trong gian nhà thờ, như chứng nhân cho bao buổi lễ thánh và những lời cầu nguyện qua bao thế hệ. Từng vết mòn trên ghế là dấu ấn của thời gian, của những tín hữu đến đây tìm kiếm sự bình an và thánh thiện.
Năm 2008, Sở Kiện được nâng lên làm Trung tâm Hành hương các Thánh Tử Đạo của Tổng Giáo Phận Hà Nội. Và năm 2010, nhà thờ Sở Kiện được nâng lên bậc Vương cung Thánh đường. Tại Việt Nam, chỉ có 4 Vương cung Thánh đường là Sở Kiện, Phú Nhai, La Vang và nhà thờ Đức Bà Sài Gòn. Việc được nâng lên thành Vương cung Thánh đường khẳng định tầm quan trọng về ý nghĩa lịch sử, tâm linh cũng như kiến trúc to lớn, cổ kính của nhà thờ Sở Kiện.
Trong khoảng 5.400 nhà thờ ở Việt Nam, chỉ có 4 nhà thờ được nâng lên bậc "Tiểu Vương cung Thánh đường". Danh hiệu này được Giáo hoàng tôn vinh đặc biệt dành cho những nhà thờ có kiến trúc cổ điển, không gian to lớn, mang ý nghĩa lịch sử và tâm linh quan trọng.
Đến Vương cung Thánh đường Sở Kiện, du khách ngỡ như lạc vào trời Âu. Công trình vừa đẹp về mặt hình thức, vừa mang đến cảm giác thiêng liêng và gần gũi, vừa là điểm dừng chân cho những ai đang kiếm tìm sự bình yên trong cuộc sống bộn bề.
