|
Giữa lớp lớp mái ngói cổ kính của khu phố cổ Hà Nội, ngôi nhà số 48 Hàng Ngang hiện lên với dáng vẻ trầm mặc, nhưng ẩn chứa những câu chuyện vượt khỏi khuôn khổ của một địa chỉ thông thường.
Nằm ở vị trí đắc địa, ngôi nhà có hai mặt tiền, một hướng ra phố Hàng Ngang - con phố tơ lụa sầm uất bậc nhất xưa kia, một hướng ra phố Hàng Cân - nơi tấp nập người qua, kẻ lại. Kiến trúc mang đậm nét nhà ống truyền thống Hà Nội, sâu hun hút vào bên trong, vừa đảm bảo công năng kinh doanh, vừa là chốn sinh hoạt gia đình.
Trước Cách mạng Tháng Tám 1945, đây là hiệu buôn tơ lụa lớn của vợ chồng doanh nhân Trịnh Văn Bô và Hoàng Thị Minh Hồ, những người thuộc tầng lớp tư sản dân tộc, nhưng sớm giác ngộ cách mạng.
Không chỉ thành đạt trong thương nghiệp, họ còn nổi tiếng bởi tấm lòng hào hiệp và tinh thần yêu nước. Khi cách mạng cần, gia đình đã sẵn sàng dành toàn bộ ngôi nhà cho Trung ương Đảng làm nơi ở và làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Quyết định ấy, trong thời khắc vận nước như “ngàn cân treo sợi tóc”, đã biến một cơ sở kinh doanh sầm uất thành địa điểm lịch sử trọng yếu, gắn liền với thời khắc khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Tháng 8/1945, thời cuộc chuyển biến nhanh như một cơn gió lớn. Sau khi Nhật Bản tuyên bố đầu hàng đồng minh, khoảng trống quyền lực xuất hiện ở Đông Dương, tạo thời cơ “ngàn năm có một” cho nhân dân Việt Nam vùng lên giành chính quyền. Khắp cả nước, khí thế Cách mạng Tháng Tám dâng cao, từng đoàn người xuống đường, từng lá cờ đỏ sao vàng rực rỡ trên phố phường.
Tại Hà Nội, Trung ương Đảng đứng trước yêu cầu cấp bách: cần một cơ sở làm việc an toàn, bí mật, nhưng thuận tiện cho liên lạc, chỉ đạo, đồng thời đủ điều kiện tiếp đón các đồng chí lãnh đạo và chuẩn bị cho những sự kiện trọng đại. Ngôi nhà số 48 Hàng Ngang, cơ sở cách mạng tin cậy của gia đình tư sản dân tộc Trịnh Văn Bô và Hoàng Thị Minh Hồ đã được lựa chọn.
Từ ngày 25/8 đến đầu tháng 9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh sống và làm việc tại đây. Trong căn phòng tầng 2, Bác và Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã thảo luận, quyết định nhiều vấn đề hệ trọng của quốc gia non trẻ: thành lập Chính phủ lâm thời, tổ chức Lễ Độc lập, định hình đường lối đối nội và đối ngoại trong bối cảnh đất nước vừa giành được chính quyền. Mỗi cuộc họp, mỗi trang tài liệu viết ra từ căn nhà này đều mang theo nhịp đập khẩn trương của một dân tộc đang bước vào kỷ nguyên độc lập, tự do.
Tại một góc nhỏ giản dị trên tầng 2 của ngôi nhà 48 Hàng Ngang, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ngồi lặng lẽ viết nên những dòng chữ bất tử của bản “Tuyên ngôn Độc lập”. Trên chiếc bàn gỗ màu cánh gián, bên khung cửa sổ hẹp lọt ánh sáng, từng con chữ được Người cẩn trọng đặt xuống, kết tinh từ trí tuệ, bản lĩnh và khát vọng cháy bỏng của cả dân tộc sau hàng chục năm đấu tranh.
Khi bản thảo hoàn thành và được trình bày trước Thường vụ Trung ương để thông qua, Bác Hồ đã nói: “Đây là giờ phút sung sướng nhất trong cuộc đời tôi. Tôi đã viết nhiều, nhưng viết Tuyên ngôn Độc lập là lúc lòng tôi sung sướng nhất…”. Đó không chỉ là cảm xúc cá nhân của Người, mà còn là niềm hân hoan chung của hàng triệu người Việt Nam khi đất nước bước sang trang sử mới.
Bản Tuyên ngôn Độc lập, ra đời từ căn phòng khiêm nhường này, đã khẳng định dứt khoát quyền độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam trước toàn thế giới: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã trở thành một nước tự do, độc lập”.
Tầm vóc của văn kiện vượt khỏi biên giới quốc gia, trở thành nguồn cảm hứng cho các phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và Mỹ Latin, góp phần định hình trào lưu đấu tranh vì quyền tự quyết và bình đẳng của các dân tộc trên phạm vi toàn cầu.
Nhà sử học Dương Trung Quốc từng lý giải một chi tiết mà không phải ai cũng biết: vì sao Bác Hồ chọn ở ngôi nhà giàu nhất, trên con phố giàu nhất của Hà Nội năm ấy. Bởi Người tin rằng, lòng yêu nước không phân biệt giàu hay nghèo; ở bất kỳ tầng lớp nào, khi Tổ quốc cần, ai cũng có thể chung sức, chung lòng. Niềm tin ấy đã kết nối những con người khác nhau về xuất thân, hoàn cảnh thành một khối đoàn kết vững chắc, đưa dân tộc vượt qua thời khắc cam go nhất của lịch sử.
Ông Trịnh Hồng Minh, cháu nội cụ Trịnh Văn Bô, vẫn nhớ như in những câu chuyện bà nội Hoàng Thị Minh Hồ kể lại. Khi Cách mạng Tháng Tám thành công, Bác Hồ và các đồng chí trong Trung ương Đảng về ở tại nhà, gia đình đã hết lòng phục vụ, lo từng bữa ăn, giấc ngủ. Bà kể về thói quen giản dị của Bác, những buổi họp thâu đêm của các đồng chí Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Quốc Việt… Những ký ức ấy, dù đã qua gần 8 thập kỷ, vẫn được anh Minh gìn giữ như một niềm tự hào lớn lao của gia đình.
Ngày nay, giữa dòng người tìm về 48 Hàng Ngang, có không ít du khách trẻ, học sinh, sinh viên. Trần Hoàng Trường, học sinh lớp 5 trường Tiểu học Thanh Xuân Trung chia sẻ, lần đầu bước qua dãy hành lang dài, nhìn ngắm từng kỷ vật giản dị của Bác, lòng cậu bé dâng trào xúc động.
“Đến thăm nơi này, chúng em càng thêm yêu quê hương, kính trọng Bác Hồ vĩ đại của dân tộc mình”, Hoàng Trường bày tỏ. Những cảm xúc chân thành ấy chính là minh chứng sống động cho sức lan tỏa của di tích - một biểu tượng của ký ức lịch sử và tinh thần đại đoàn kết dân tộc.
Sau hơn 2 thập kỷ kể từ ngày bản Tuyên ngôn Độc lập ra đời, ngôi nhà 48 Hàng Ngang đã được phục dựng thành nhà lưu niệm (năm 1970) để đáp ứng tình cảm và nguyện vọng của nhân dân được tìm về nơi Bác Hồ từng ở và làm việc. Đến năm 1979, Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã chính thức công nhận nơi đây là Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp quốc gia, ghi nhận giá trị đặc biệt về lịch sử và văn hóa của công trình.
Trải qua các giai đoạn bảo tồn, tôn tạo, di tích hiện được bố trí không gian trưng bày khoa học, giúp khách tham quan dễ dàng hình dung lại bối cảnh lịch sử năm 1945.
Tầng 1 ngôi nhà giới thiệu khái quát về giá trị lịch sử của ngôi nhà, trưng bày nhiều hiện vật gắn với Chủ tịch Hồ Chí Minh và gia đình tư sản dân tộc yêu nước Trịnh Văn Bô và Hoàng Thị Minh Hồ, như bộ quần áo kaki, chiếc vali mây, máy đánh chữ, di ảnh và các tư liệu quý.
Tầng 2 được giữ nguyên phòng làm việc của Bác Hồ và Ban Thường vụ Trung ương Đảng với bàn viết Tuyên ngôn Độc lập, ghế họp, tủ tài liệu và những vật dụng Người từng dùng.
Tầng 3 là không gian thờ Bác Hồ và phòng tái hiện sinh hoạt gia đình ông bà Trịnh Văn Bô và Hoàng Thị Minh Hồ, gợi lại hình ảnh một gia đình Hà Nội những năm 40.
Tầng 4 mô phỏng thực cảnh Hà Nội năm 1945, tái hiện không khí, cảnh quan và nhịp sống của Thủ đô trong những ngày trọng đại của dân tộc.
Mỗi tầng, mỗi gian phòng đều chứa đựng câu chuyện và hiện vật được bảo quản, trưng bày cẩn trọng, để di tích 48 Hàng Ngang không chỉ là điểm đến tham quan, mà còn là một bảo tàng sống về ký ức hào hùng của dân tộc.
Dự kiến, ngày 18/8/2025, tại di tích lưu niệm 48 Hàng Ngang, Thành phố Hà Nội sẽ trang trọng tổ chức Lễ gắn biển công trình và khai mạc Trưng bày triển lãm chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh 2/9 (2/9/1945 - 2/9/2025). Đây là một trong những sự kiện chính trị - văn hóa trọng điểm của Thủ đô trong năm, nhằm tôn vinh giá trị lịch sử đặc biệt của ngôi nhà, đồng thời lan tỏa ý nghĩa của bản Tuyên ngôn Độc lập tới đông đảo nhân dân và du khách.
Chiều 6/8, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội Vũ Thu Hà đã trực tiếp kiểm tra công tác chuẩn bị. Sau khi nghe báo cáo của các đơn vị liên quan, đồng chí đánh giá cao tinh thần chủ động, trách nhiệm và sự phối hợp chặt chẽ, đặc biệt là của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội - đơn vị tổ chức triển khai.
Bà Vũ Thu Hà nhấn mạnh, di tích 48 Hàng Ngang có giá trị đặc biệt trong lịch sử dân tộc; việc tổ chức Lễ gắn biển và Trưng bày triển lãm tại đây không chỉ là hoạt động kỷ niệm mà còn là dịp giáo dục truyền thống yêu nước, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, lan tỏa giá trị văn hóa - lịch sử đến đông đảo người dân và du khách.
Khảo sát kỹ các không gian trưng bày, phòng đón tiếp và lối đi, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội yêu cầu trang trí và thuyết minh hiện vật rõ ràng, dễ hiểu; kết hợp hài hòa giữa yếu tố truyền thống và công nghệ mới; hình ảnh, tư liệu phải tái hiện đặc trưng không gian, thời gian, hoàn cảnh lịch sử của di tích. Khu vực lễ cần trang nghiêm nhưng không rườm rà, màu sắc hài hòa với tổng thể, đồng thời bố trí biển chỉ dẫn hợp lý, bảo đảm thuận tiện cho đại biểu và khách tham quan.
Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Phạm Xuân Tài cho biết, nội dung Trưng bày triển lãm được thiết kế công phu, khoa học với ba chủ đề xuyên suốt: Ngôi nhà 48 Hàng Ngang và gia đình nhà tư sản dân tộc yêu nước Trịnh Văn Bô và Hoàng Thị Minh Hồ; Bối cảnh lịch sử và sự ra đời của bản Tuyên ngôn Độc lập; Ý nghĩa bản Tuyên ngôn Độc lập và hành trình bảo vệ nền độc lập dân tộc.
Đặc biệt, chương trình ứng dụng công nghệ trình chiếu ánh sáng 3D và mô phỏng thực cảnh để tái hiện sống động không gian, thời gian, hoàn cảnh lịch sử của di tích. Công nghệ mới không chỉ giúp khách tham quan có trải nghiệm trực quan, sinh động, mà còn góp phần bảo vệ hiện vật gốc, hạn chế tiếp xúc trực tiếp, đáp ứng xu hướng chuyển đổi số trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản.
Với cách tiếp cận hiện đại, nội dung giàu giá trị và hình thức trưng bày hấp dẫn, Lễ gắn biển và Trưng bày triển lãm 2025 không chỉ là dịp tri ân, tưởng nhớ công lao của Bác Hồ và các bậc tiền bối, mà còn là cơ hội giáo dục truyền thống yêu nước, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, truyền cảm hứng để thế hệ hôm nay tiếp bước gìn giữ, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Ngôi nhà 48 Hàng Ngang không chỉ là một di tích lịch sử, mà còn là bài học sống động về lòng yêu nước và tinh thần đại đoàn kết. Câu chuyện Bác Hồ chọn nơi đây để làm việc, dù là nhà của một gia đình tư sản giàu có, đã minh chứng rằng sức mạnh dân tộc bắt nguồn từ sự đồng lòng của mọi tầng lớp - không phân biệt giàu hay nghèo, miễn là cùng chung khát vọng độc lập, tự do.
Từ một cửa hiệu buôn tơ lụa nổi tiếng, ngôi nhà đã hóa thành biểu tượng thiêng liêng, nơi hội tụ trí tuệ, bản lĩnh và ý chí quật cường của cả dân tộc. Gần 8 thập kỷ trôi qua, 48 Hàng Ngang vẫn là “cầu nối” giữa quá khứ và hiện tại: một không gian mà từng viên gạch, từng ô cửa đều ẩn chứa câu chuyện lịch sử, giúp thế hệ hôm nay cảm nhận được hơi thở của năm 1945, năm đất nước bước sang kỷ nguyên mới.
Giữa nhịp sống hối hả của phố cổ Hà Nội, 48 Hàng Ngang vẫn lặng lẽ gìn giữ những giá trị bất biến. Đây là nơi mà mỗi bức tường, mỗi hiện vật đều là chứng nhân lịch sử, gửi gắm thông điệp trường tồn về giá trị của độc lập, tự do.
Cánh cửa ngôi nhà ấy luôn rộng mở, mời gọi người dân Thủ đô, đồng bào cả nước và bạn bè quốc tế đến để chiêm ngưỡng, lắng nghe và cảm nhận. Bởi chỉ khi tận mắt nhìn, tận tay chạm và tận lòng suy ngẫm, chúng ta mới thấy rõ hơn trách nhiệm của mình trong việc trân trọng, gìn giữ và tiếp nối những gì cha ông đã dày công vun đắp, để ngọn lửa yêu nước và khát vọng độc lập mãi rực sáng trong tim mỗi người Việt Nam.
|
