Đã đảm bảo hài hòa và thận trọng

Luật Kinh doanh bảo hiểm số 08/2022/QH15 (viết tắt là Luật Kinh doanh bảo hiểm) được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XV, kỳ họp thứ 3, thông qua vào ngày 16/6/2022, có hiệu lực từ ngày 01/01/2023.

Với vai trò là luật chuyên ngành trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm, Luật Kinh doanh bảo hiểm đã góp phần thể chế hóa kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Ảnh tư liệu minh họa.

Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Tài chính đã ban hành 8 văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Kinh doanh bảo hiểm.

Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật này đã: tạo khung pháp lý cơ bản, đầy đủ và minh bạch; thúc đẩy môi trường cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa các doanh nghiệp; đảm bảo sự hài hòa giữa quản lý, giám sát thận trọng và tạo sự chủ động trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Về cơ bản, Luật Kinh doanh bảo hiểm và các văn bản hướng dẫn đã dần tiếp cận với thông lệ, chuẩn mực quốc tế, phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường, góp phần thực hiện thành công các cam kết hội nhập trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm và thị trường tài chính.

Việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp lý về kinh doanh bảo hiểm trong thời gian qua đã từng bước thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính Việt Nam.

Sau khi Luật Kinh doanh bảo hiểm được ban hành, trước những khó khăn chung của nền kinh tế, đa số các chỉ tiêu của thị trường bảo hiểm vẫn tiếp tục duy trì đà tăng trưởng.

Dự kiến trong năm 2025, tổng tài sản của các doanh nghiệp bảo hiểm ước đạt 1.067.825 tỷ đồng (tăng 29,86% so với năm 2022), trong đó các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ước đạt 149.268 tỷ đồng, các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ ước đạt 918.557 tỷ đồng. Tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2022-2025 đạt khoảng 9,75%.

Tổng số tiền đầu tư trở lại nền kinh tế ước đạt 895.954 tỷ đồng (tăng 31,66% so với năm 2022), trong đó các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ước đạt 82.654 tỷ đồng, các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ ước đạt 813.300 tỷ đồng. Tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2022-2025 đạt khoảng 10,28%.

Cũng theo dự kiến của Bộ Tài chính, tổng doanh thu phí bảo hiểm năm 2025 ước đạt 239.636 tỷ đồng (giảm 3,29% so với năm 2022), trong đó các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ước đạt 85.938 tỷ đồng, các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ ước đạt 153.698 tỷ đồng. Tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2022-2025 giảm khoảng 0,91%.

Chi trả quyền lợi bảo hiểm ước đạt 104.459 tỷ đồng (tăng 55,44% so với năm 2022), trong đó các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ước đạt 25.912 tỷ đồng, các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ ước đạt 78.547 tỷ đồng. Tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2022-2025 đạt khoảng 18,18%.

Các doanh nghiệp bảo hiểm có mạng lưới phục vụ khách hàng trên toàn quốc với hơn 1.000 chi nhánh, văn phòng đại diện, gần một triệu đại lý, cung cấp hơn 2.100 sản phẩm bảo hiểm.

Các doanh nghiệp giải quyết công ăn việc làm cho gần 1 triệu người mỗi năm; các vụ tổn thất lớn đều được chi trả kịp thời, giúp khách hàng nhanh chóng ổn định sản xuất, kinh doanh; góp phần hỗ trợ các chính sách an sinh xã hội và các chương trình mục tiêu, nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ thông qua các chương trình bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm thủy sản...

Tốc độ tăng đang chậm lại

Bên cạnh những kết quả đạt được, quy định pháp luật về kinh doanh bảo hiểm cũng còn một số bất cập, chưa phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về tăng trưởng kinh tế, đặc biệt là phát triển kinh tế tư nhân, cũng như yêu cầu thực tế về sự đồng bộ với các văn bản pháp luật khác có liên quan.

Tốc độ tăng trưởng của thị trường bảo hiểm Việt Nam đang có dấu hiệu chậm lại, với tốc độ tăng trưởng của các chỉ tiêu chủ yếu trong giai đoạn 2022-2025 chỉ đạt trên dưới 10%.

Do đó, cần có chính sách tăng tính chủ động trong việc xây dựng và thiết kế sản phẩm của các doanh nghiệp bảo hiểm nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu đa dạng của các tổ chức, cá nhân trong nhiều hoạt động kinh tế và đời sống.

Việc hướng tới áp dụng mô hình vốn trên cơ sở rủi ro tại Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 đã dần tiếp cận với thông lệ quốc tế. Hiện tại, Bộ Tài chính chưa có nguồn lực tài chính và nguồn nhân sự có đủ kinh nghiệm, năng lực để tiếp tục hoàn thiện mô hình vốn trên cơ sở rủi ro cho thị trường bảo hiểm Việt Nam.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính đang triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin phục vụ quá trình quản lý, giám sát thị trường bảo hiểm và xây dựng mô hình vốn trên cơ sở rủi ro, dự kiến thực hiện vào giai đoạn 2026-2030.

Ngoài ra, chế độ kế toán của các doanh nghiệp bảo hiểm hiện nay chủ yếu ghi nhận theo giá trị ghi sổ, chưa đồng bộ với việc ghi nhận theo giá trị thị trường trong mô hình vốn trên cơ sở rủi ro. Do đó, việc triển khai ngay mô hình vốn trên cơ sở rủi ro vào năm 2028 sẽ gặp khó khăn về nguồn lực và cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin.

Theo kinh nghiệm của Hong Kong, bên cạnh thời gian hơn 10 năm nghiên cứu xây dựng, cơ quan quản lý cho phép doanh nghiệp bảo hiểm có 3 năm áp dụng thử nghiệm để có thời gian chuẩn bị nguồn lực và nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin.

Các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực bảo hiểm như Luật Thanh tra, Luật Xử lý vi phạm hành chính,... trong thời gian qua đã được sửa đổi, bổ sung. Do vậy, một số quy định của Luật Kinh doanh bảo hiểm không còn thống nhất, đồng bộ với các quy định mới trong các văn bản pháp luật nói trên.

Từ cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn nêu trên, Bộ Tài chính đã rà soát, nghiên cứu các nội dung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính và điều kiện kinh doanh, đồng thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để đề xuất trình Bộ trình Chính phủ, Quốc hội xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm trong năm 2025 theo trình tự, thủ tục rút gọn.