TIN LIÊN QUAN
	“Mệnh lệnh” phát triển đất nước sau 30 năm Đổi mới
	Kinh tế Việt Nam năm 2015: Không đuổi theo tăng trưởng
	Tìm động lực cho tăng trưởng kinh tế 2015
	Lựa chọn mục tiêu ưu tiên nào trong năm 2015?

Thành quả từ sức ép

Lâu lắm rồi, kết quả cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (DNNN) cuối năm mới vượt qua 2 con số và trở thành một điểm nhấn trong thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế năm 2014. Công sức để đạt 143 doanh nghiệp hoàn thành cổ phần hóa trong năm 2014, gấp đôi năm 2013, vô cùng lớn.

Năng lực nội sinh cùng tổng nguồn lực quốc gia sẽ tăng lên khi phát huy tốt hơn sức mạnh của cộng đồng doanh nghiệp. Ảnh: Lê Toàn

Hàng loạt văn bản điều hành ở các cấp cao nhất với người chịu trách nhiệm từng công việc được chỉ đích danh. Tần suất công du của các vị lãnh đạo Chính phủ, bộ, ngành tới các DNNN quy mô lớn dày đặc.

Thậm chí, ông Phạm Viết Muôn, Phó trưởng ban thường trực Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp cho biết, đã làm việc với từng tập đoàn, tổng công ty để “có gì gỡ ngay hoặc có phương án trình Chính phủ”. Đã có một vài vị trí lãnh đạo DNNN lung lay bởi chậm trễ trong thực thi cổ phần hóa. Điều này buộc nhiều vị đồng nhiệm khác phải nhìn lại mình.

Nhưng dường như lực kéo từ trên xuống đang tới hạn. Ông Muôn thừa nhận, nếu không chuyển sức ép từ trên xuống thành áp lực nội sinh trong mỗi doanh nghiệp, dù nhiệm vụ cổ phần hóa có hoàn thành về số lượng, thì chất lượng sẽ vẫn là câu chuyện phải bàn tiếp. Nhất là khi số doanh nghiệp phải hoàn tất cổ phần hóa trong năm 2015 sẽ gấp đôi kết quả năm 2014, khoảng 289 doanh nghiệp.

Đây cũng là nỗi lo của công tác cải cách thủ tục hành chính trong năm 2015. “Chiếc máy xén” thủ tục mang tên Nghị quyết 19/2014/NQ-CP (về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia) đã cắt ngay 290 giờ trong tổng số 537 giờ nộp thuế/năm. Cộng với 80 giờ sẽ được bỏ sau ngày 1/1/2015, khi Luật Sửa đổi một số điều của các luật thuế có hiệu lực, Việt Nam không chỉ đạt sớm hơn 1 năm mục tiêu giảm thời gian nộp thuế về mức trung bình của ASEAN 6, mà còn vượt mục tiêu với 167 giờ/năm, thay vì 171 giờ/năm.

Tuy nhiên, khảo sát 1.000 doanh nghiệp nộp thuế nhiều nhất năm 2014 về tác động của cải cách thủ tục hành chính thuế tới doanh nghiệp trong thời gian qua, kết quả là gần 1/3 số doanh nghiệp chưa thực sự hài lòng, thậm chí 11,6% số doanh nghiệp còn cho rằng, những cải cách này đang khiến việc kê khai và nộp thuế trở nên khó khăn hơn.

Thậm chí, đến giờ nhìn lại, những đột phá được cho là sẽ tạo nên dấu ấn cải cách của Luật Doanh nghiệp, như bỏ quy định ghi tên ngành nghề đăng ký kinh doanh, cho phép doanh nghiệp tự khắc dấu… hay nguyên tắc “chọn bỏ” của Luật Đầu tư mà Ban soạn thảo đã dày công vun đắp cũng chỉ được bảo lưu sau nhiều vòng ý kiến góp ý của các bộ, ngành khi có ý kiến chỉ đạo từ cấp cao nhất của Quốc hội.

Nếu không có giải pháp “phổ cập tư duy “chọn bỏ” vào việc xây dựng văn bản hướng dẫn, hoặc văn bản liên quan, GS-TSKH Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài lo lắng, môi trường kinh doanh sẽ không nhận được những tác động tích cực như mong muốn.

Sức bật nội sinh

Trong những doanh nghiệp đã cổ phần hóa năm 2014, một số doanh nghiệp đã đề nghị “lên đường sớm”. Ông Muôn nhắc tới trường hợp doanh nghiệp sự nghiệp trong lĩnh vực quản lý đường bộ. 

“Trước đây, các doanh nghiệp này gắn chết vào hạt quản lý đường bộ để có việc làm. Nhưng cơ chế mới buộc các hoạt động này phải đấu thầu lựa chọn doanh nghiệp thực hiện, mà các đơn vị sự nghiệp sẽ không đủ điều kiện tham gia. Nếu không cổ phần hóa nhanh, họ sẽ chết”, ông Muốn nói và cho rằng, cổ phần hóa DNNN sẽ thực sự có chất lượng khi thúc đẩy nhu cầu thay đổi, nhu cầu đổi mới của từng doanh nghiệp.

Đây không phải là câu chuyện của riêng hoạt động cổ phần hóa DNNN. Ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho rằng, chìa khóa để chuyển đổi mô hình tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam đang phụ thuộc vào bộ máy có năng lực nội sinh để đổi mới, có bản lĩnh để chấp nhận sự sáng tạo, có năng lực nuôi dưỡng, khuyến khích sự sáng tạo của nền kinh tế.

“Để có được bộ  máy này, sẽ không thể tiếp tục cách điều hành áp đặt hành chính, mà cần tạo hệ thống động lực để mọi người cùng thực thi. Ở đây, vị thế, vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường có ý nghĩa quyết định”, ông Cung phân tích.

Vai trò của Nhà nước mà ông Cung đề cập là chức năng kiến tạo, là trách nhiệm thực thi, hiệu lực của hệ thống luật pháp. Mà đây là một trong những điểm yếu nhất của năng lực cạnh tranh quốc gia Việt Nam trên bảng xếp hạng của Diễn đàn Kinh tế thế giới năm 2014.

Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam bình luận, cộng đồng doanh nghiệp cảm nhận thể chế một cách rất thực tiễn. Có thể giới chuyên gia kinh tế nhìn thấy 2014 là một năm đột phá về triết lý, về thiết kế thể chế với quyết tâm chính trị từ những người đứng đầu đất nước, nhưng doanh nghiệp sẽ chỉ cảm nhận được bước chuyển rõ nét hơn trong năm 2015 nếu những công chức nhà nước mà họ làm việc trực tiếp thay đổi.

“Khi doanh nghiệp còn phàn nàn, than phiền về thủ tục hành chính, về các khoản chi phí ngoài luồng, có nghĩa là những cải cách từ văn bản chưa đến được với doanh nghiệp. Thực tiễn đòi hỏi những thay đổi rất cụ thể, từ tư duy của người xây dựng văn bản hướng dẫn tới hành động của công chức thực thi”, ông Lộc nói.

Ý kiến - Nhận định Tin vào sự lớn lên của doanh nghiệp. - Ông Vũ Khoan, Nguyên Phó thủ tướng Chính phủ Nếu có sự hậu thuẫn từ Chính phủ, từ cải cách thể chế, doanh nghiệp sẽ đỡ chật vật hơn rất nhiều trong hội nhập. Khi đó, tổng nguồn lực quốc gia sẽ tốt hơn, vì cộng đồng doanh nghiệp chiếm phần lớn trong đó. Kết quả, hiệu quả cụ thể của việc tái cấu trúc cũng là cơ sở để xác lập niềm tin kinh doanh. Tôi muốn nhắc đến 3 vấn đề lớn nhất, có thể là thách thức lớn, vì sẽ phải giải quyết cùng lúc trong năm 2015. Một là, khôi phục nền kinh tế để lấy lại đà tăng trưởng còn nhiều thách thức. Hai là, vấn đề tái cấu trúc. Nếu năm 2015 mà không làm được, thì sẽ rất khó. Hiện giờ mới đang khơi khơi thôi. Nếu không thông, thì bước vào 5 năm sau sẽ vẫn lại là mô hình cũ, lặp lại những khó khăn cũ. Ba là, nói thế nào với dân về mục tiêu đến năm 2020 trở thành nước công nghiệp hiện đại là cái gì, ra làm sao. Với cộng đồng doanh nghiệp, tôi tin, sẽ vượt qua, vì dù muốn hay không, doanh nghiệp vẫn phải sống, họ sẽ xoay xở để sống. Nhà nước phải làm quyết liệt hơn, tư duy mới hơn. - Ông Đỗ Hoài Nam, Nguyên Chủ tịch Viện Khoa học xã hội Việt Nam Nhà nước là tác nhân quyết định để thị trường làm tốt vai trò tái cấu trúc. Trách nhiệm của Nhà nước là rà soát hệ thống chính sách, văn bản theo hướng cái gì là lực cản cho thị trường thì xóa bỏ. Đó là những việc Nhà nước phải làm quyết liệt hơn, tư duy mới hơn. Không thể còn sự ngập ngừng trong lý luận, cũng như trong thực tiễn về vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường. Có như vậy, Nhà nước mới can thiệp phân bổ nguồn lực ngay từ đầu, phải đảm bảo đầy đủ căn cứ cho các nguồn lực phát triển. Về bộ máy và con người, phải chịu đau và có giá phải trả để có những thay đổi. Chúng ta phải xác định không có tái cơ cấu nào diễn ra êm đềm trong nhung lụa. Quy hoạch phải cho phù hợp với yêu cầu tái cơ cấu kinh tế. - Ông Lưu Bích Hồ, Nguyên Viện trưởng Viện chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) Tái cơ cấu và chuyển đổi mô hình tăng trưởng không thể thành công nếu không thực hiện được ở các ngành, lĩnh vực, vùng để thật sự tạo ra một bộ mặt mới về cơ cấu và chất của nền kinh tế. Hiện nay, các ngành, lĩnh vực, vùng đều đã có chương trình tái cơ cấu và quy hoạch phát triển, kể cả quy hoạch đã được điều chỉnh, nhưng vẫn trong tình trạng dàn trải. Sự lựa chọn ưu tiên phù hợp với khả năng thực tế và xử lý mối quan hệ ngành - vùng chưa tốt. Cung cách làm quy hoạch chưa đổi mới. Đây là hạn chế lớn cho việc bố trí chiến lược và phân bổ nguồn lực. Cần có Luật Quy hoạch và rà soát các loại quy hoạch để điều chỉnh cho thật sự phù hợp với yêu cầu tái cơ cấu nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng… Biến nông nghiệp thành địa bàn đầu tư có hiệu quả cao. - Ông Đặng Kim Sơn, Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông thôn Để đảo ngược tình hình hiện nay (phần lớn doanh nghiệp tư nhân và nước ngoài chỉ đầu tư vào đô thị và công nghiệp dịch vụ mà không đầu tư vào nông nghiệp nông thôn), yêu cầu phải có một hệ hống chính sách và giải pháp đột phá, biến nông nghiệp thành địa bàn đầu tư có hiệu quả cao, rủi ro thấp. Muốn được vậy, phải xây dựng tại nông thôn những điều kiện căn bản, tương đương như tại các khu vực thu hút doanh nghiệp ở đô thị và lĩnh vực công nghiệp về đất đai, điện, nguồn lao động tay nghề cao, vốn vay và thủ tục vay thuận lợi.

Bảo Duy