VIDIFI sẽ chuyển giao các dự án KĐT, KCN để tập trung kinh doanh lĩnh vực cốt lõi. Trong ảnh: Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng do VIDIFI đầu tư          Ảnh: Đức Thanh

Không thể níu giữ

“Chúng tôi đang khẩn trương phối hợp với các bộ, ngành và địa phương liên quan để tiến hành thủ tục chuyển giao các dự án khu công nghiệp, khu đô thị theo đúng chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ, đồng thời thực hiện điều chỉnh các cơ chế, chính sách thí điểm đầu tư Dự án BOT Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng được cấp có thẩm quyền phê duyệt cách đây 16 năm”, ông Trần Anh Tú, Tổng giám đốc VIDIFI cho biết.

Trước đó, vào ngày 9/5/2023, Văn phòng Chính phủ có Thông báo số 173/TB-VPCP thông báo kết luận của Phó thủ tướng Trần Hồng Hà tại cuộc họp về một số dự án khu công nghiệp, khu đô thị do VIDIFI làm chủ đầu tư trên địa bàn các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng.

Cuộc họp được tổ chức ngày 14/4/2023, do Phó thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì với sự tham dự của lãnh đạo các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Giao thông - Vận tải (GTVT), Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng, Công thương, Tư pháp; UBND các tỉnh, thành phố (Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương, Hưng Yên), Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) để trao đổi, thống nhất các nội dung liên quan tới các dự án khu công nghiệp, khu đô thị dọc đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng mà VIDIFI được giao làm chủ đầu tư.

Tại Thông báo số 173, Phó thủ tướng giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các bộ: Tài chính, GTVT, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng, Tư pháp và Ngân hàng Phát triển Việt Nam dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số nội dung tại Quyết định 1621/QĐ-TTg ngày 29/11/2007 của Thủ tướng Chính phủ về một số cơ chế, chính sách thí điểm đầu tư Dự án BOT Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng để chấm dứt việc giao VIDIFI thực hiện triển khai làm chủ đầu tư các dự án khu công nghiệp, khu đô thị trên địa bàn các tỉnh, thành phố: Hải Phòng, Hải Dương, Hưng Yên, Hà Nội (trừ dự án Khu đô thị Gia Lâm đã và đang thực hiện phải bảo đảm đúng pháp luật).

Ngay sau khi có quyết định sửa đổi, bổ sung Quyết định 1621/QĐ-TTg, Phó thủ tướng giao UBND các tỉnh, thành phố: Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng, Hà Nội phối hợp với VIDIFI triển khai chuyển giao các dự án khu công nghiệp, khu đô thị theo đúng quy định pháp luật để tổ chức thực hiện.

“Trường hợp nếu có vướng mắc, các đơn vị liên quan báo cáo các Bộ: Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, Kế hoạch và Đầu tư, GTVT, Xây dựng và Tư pháp theo chức năng, nhiệm vụ để hướng dẫn kịp thời”, Thông báo số 173 nêu rõ.

Cũng tại Thông báo nói trên, Phó thủ tướng chỉ đạo Bộ GTVT, VIDIFI nghiên cứu, thống nhất, thực hiện sửa đổi, bổ sung Hợp đồng BOT Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, trong đó xem xét điều chỉnh phương án tài chính, kéo dài thời gian thu phí để bảo đảm phương án tài chính của Dự án theo đúng quy định pháp luật và khẩn trương thực hiện.

Cần phải nói thêm rằng, Hợp đồng BOT số 7976/2008/HĐ.BOT - HN - HP về việc triển khai Dự án Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng giữa Bộ GTVT và VIDIFI quy định: trong trường hợp thực hiện hợp đồng BOT, nếu chính sách pháp luật của Nhà nước có sự thay đổi thì các bên thống nhất thực hiện theo các chính sách và pháp luật mà Nhà nước mới ban hành và đang còn hiệu lực thi hành.

Trên thực tế, điều kiện để triển khai các dự án khu đô thị, khu công nghiệp đều đã được nâng lên rất nhiều so với thời điểm VIDIFI được giao triển khai. Trong đó, đáng kể nhất là việc nhà đầu tư khu đô thị, khu công nghiệp phải có vốn chủ sở hữu đáp ứng từ 15 đến 20% tổng mức đầu tư dự án; có khả năng huy động vốn từ các tổ chức tín dụng trong và ngoài nước.

Trong khi đó, tổng doanh thu của VIDIFI giai đoạn 2015-2021 (chủ yếu là thu phí cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và Quốc lộ 5) là 12.889 tỷ đồng, trong khi tổng chi phí lên tới 22.199 tỷ đồng. Điều này đã khiến VIDIFI đang bị âm 9.219 tỷ đồng do doanh thu không đủ bù đắp chi phí, đặc biệt là chi phí lãi vay (chiếm 79% chi phí mỗi năm, trung bình là 7,75 tỷ đồng/ngày).

Ngoài ra, VIDIFI đã tập trung toàn bộ nguồn vốn để xây dựng Dự án BOT Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng nên đã hết lực, không thể thu xếp được vốn chủ sở hữu tối thiểu và góp vốn để triển khai các khu đô thị, khu công nghiệp theo quy định.

Ngoài ra, đơn vị này còn có vướng mắc về quy định trong việc đầu tư ngoài ngành, đặc biệt là lĩnh vực đầu tư kinh doanh bất động sản, đồng thời hoàn toàn không có kinh nghiệm trong việc phát triển các khu đô thị, khu công nghiệp vốn rất phức tạp trong việc hoàn thiện các thủ tục pháp lý.

“Chính vì vậy, việc “buông” các dự án khu đô thị, khu công nghiệp vào thời điểm này là đúng thời điểm và cần thiết đối với VIDIFI để có thể tập trung vào việc đầu tư, vận hành khai thác thật tốt, có hiệu quả hệ thống đường cao tốc, trong đó có tuyến Hà Nội - Hải Phòng”, lãnh đạo VIDIFI thừa nhận.

Sẵn sàng chuyển giao

Được biết, trong giai đoạn từ năm 2007 đến năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 3 quyết định về cơ chế, chính sách thí điểm đầu tư đối với Dự án BOT Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Cụ thể, VIDIFI với vai trò là doanh nghiệp dự án được Chính phủ cho phép triển khai đầu tư các khu đô thị, khu công nghiệp và các khu dịch vụ hậu cần dọc đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.

Theo Quyết định số 1621/QĐ-TTg ngày 29/11/2007, bên cạnh nguồn thu phí trên chính tuyến và Quốc lộ 5, VIDIFI được giao đầu tư 5 khu đô thị (Khu đô thị Gia Lâm và khu đô thị khác tại Hà Nội; Khu đô thị Tràng Cát và Quang Trung tại Hải Phòng; Khu đô thị Gia Lộc tại Hải Dương) và 7 khu công nghiệp (Hưng Đạo, Cầu Cựu tại Hải Phòng; Tân Dân, Thổ Hoàng, Lý Thường Kiệt tại Hưng Yên; Hoàng Diệu, Hưng Đạo tại Hải Dương). Trong quá trình triển khai, số lượng dự án bị “rơi rụng” chỉ còn 5 khu đô thị và 5 khu công nghiệp.

Để đảm bảo tính khả thi Dự án BOT Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, Chính phủ tiếp tục cam kết hỗ trợ tối đa 39% tổng mức đầu tư, trong đó ngân sách nhà nước hỗ trợ chi phí đền bù, giải phóng mặt bằng (khoảng 4.069 tỷ đồng); đồng thời chuyển khoản vay 200 triệu USD từ Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc và khoản vay 100 triệu USD từ Ngân hàng Tái thiết Đức được Chính phủ bảo lãnh thành vốn nhà nước đầu tư trực tiếp vào Dự án. VIDIFI được sử dụng tiền sử dụng đất của Khu đô thị Gia Lâm (khoảng 4.723 tỷ đồng) và các khu đô thị, khu công nghiệp khác (khoảng 500 tỷ đồng).

Sau khi nhận được gói cam kết nói trên, VIDIFI đã triển khai thi công Dự án BOT Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và hoàn thành, đưa vào khai thác từ năm 2015 với giá trị quyết toán khoảng 41.399 tỷ đồng; thời hạn vận hành, khai thác công trình là 30 năm, dự kiến kết thúc năm 2045.

Tuy nhiên, tính đến đầu tháng 8/2022, ngoại trừ Khu đô thị Gia Lâm; các khu đô thị và khu công nghiệp khác đều đang ở trên… giấy, thậm chí còn chưa được chấp thuận chủ trương đầu tư. Từ đầu năm 2020 đến nay, nhiều địa phương, trong đó có Hải Dương và Hải Phòng liên tục kiến nghị cấp có thẩm quyền thu hồi các dự án nói trên nhằm tránh lãng phí, gây bức xúc trong dư luận xã hội do bị “treo, gác” quá lâu.

Trước đó, vào giữa tháng 4/2022, Bộ Tài chính có Công văn số 3252/BTC-TCNH báo cáo Thủ tướng Chính phủ về hướng xử lý các dự án của VIDIFI mà Nhà nước hỗ trợ đảm bảo khả năng hoàn vốn cho Dự án BOT Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.

Tại công văn này, Bộ Tài chính đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ ra quyết định thu hồi các khu đô thị, khu công nghiệp đã giao VIDIFI và chuyển cho địa phương triển khai.

Ngoài việc thực hiện đầy đủ các thủ tục về đầu tư, quy hoạch theo đúng quy định của Nhà nước và chịu trách nhiệm về việc tổ chức thực hiện, các địa phương phải cam kết có trách nhiệm yêu cầu các nhà đầu tư phải thanh toán đầy đủ chi phí mà VIDIFI đã bỏ ra trong quá trình chuẩn bị các thủ tục đầu tư (theo báo cáo của VIDIFI là khoảng 92 tỷ đồng) và chi phí hỗ trợ cho Dự án (khoảng 500 tỷ đồng thu từ việc triển khai các dự án khu đô thị, khu công nghiệp ngoài Khu đô thị Gia Lâm) để không ảnh hưởng đến phương án tài chính của Dự án BOT Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng đã được Bộ GTVT báo cáo Thủ tướng Chính phủ. 

Một điểm thuận lợi đối với quá trình chuyển giao khu công nghiệp, khu đô thị nói trên là các địa phương đều thống nhất kiến nghị Thủ tướng cho phép dừng và thu hồi các dự án khu công nghiệp, khu đô thị dọc tuyến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng đã giao VIDIFI; đồng thời giao chính quyền địa phương lựa chọn doanh nghiệp để đầu tư hoàn thiện các dự án dang dở của VIDIFI. Những nhà đầu tư được lựa chọn sẽ đứng ra thanh toán toàn bộ kinh phí mà VIDIFI đã bỏ ra.

Liên quan đến việc bù đắp nguồn dự kiến thu được từ tiền sử dụng đất, cho thuê đất của các khu đô thị, khu công nghiệp này theo Phương án tài chính đã được Bộ GTVT báo cáo Thủ tướng Chính phủ (khoảng 500 tỷ đồng), đại diện VIDIFI cho biết, đây không phải là vấn đề lớn.

“Do Hợp đồng BOT số 7976/2008/HĐ.BOT - HN - HP là hợp đồng mở, nên việc bù đắp khoản hỗ trợ 500 tỷ đồng được đề cập tại Quyết định 1621/QĐ-TTg có thể thực hiện bằng việc kéo dài thời gian thu phí cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Với lưu lượng xe trên cao tốc Hà Nội - Hải Phòng như hiện nay, thời gian thu phí bù đắp cho khoản thiếu hụt trên là khoảng vài tháng”, lãnh đạo VIDIFI tính toán.