Dư địa lớn cho điện mặt trời mái nhà

Bỏ khoảng 100 triệu đồng để đầu tư hệ thống điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) công suất 5 kWp, anh Nguyễn Minh Hiếu, chủ một hộ kinh doanh ăn uống và có 6 phòng trọ cho sinh viên thuê tại Tây Ninh đã tiết kiệm được cỡ 3 triệu đồng tiền điện phải trả hàng tháng.

Nếu trước đây mỗi tháng gia đình dùng hết khoảng 1.000 kWh điện thì sau khi lắp hệ thống năng lượng mặt trời và áp dụng nhiều biện pháp tiết kiệm điện như cài đặt điều hòa ở mức 28 - 29 độ C; sử dụng bình nước nóng năng lượng mặt trời; nhắc nhở người thuê dùng điện tiết kiệm và tắt thiết bị khi không sử dụng; sử dụng thiết bị điện có nhãn năng lượng tiết kiệm và tận dụng ánh sáng, thông gió tự nhiên vào ban ngày, mỗi tháng gia đình chỉ còn dùng khoảng 400 kWh từ lưới điện quốc gia cho thời gian từ 17h hôm trước đến 7-8h sáng hôm sau.

Sau khi lắp hệ thống điện mặt trời mái nhà và áp dụng các biện pháp tiết kiệm năng lượng, gia đình anh Nguyễn Minh Hiếu đã giảm từ 1.000 kWh/tháng xuống còn 400 kWh/tháng, tiết kiệm đỡ khoảng 3 triệu đồng tiền điện/tháng.

Việc tiết kiệm khoảng 600 kWh/tháng đã giúp giảm được khoảng 3 triệu đồng tiền điện tương ứng (do các số điện ở bậc thang cao nên chịu giá bán cao) hàng tháng. Sau khoảng 3 năm triển khai, gia đình anh Hiếu đã hoàn vốn cho hệ thống ĐMTMN được lắp và giờ đã “ăn ra” được phần điện do hệ thống này sản xuất ra.  

Hiệu quả rõ rệt từ việc lắp ĐMTMN của gia đình anh Hiếu đã thúc đẩy các hộ dân xung quanh đến tìm hiểu để triển khai lắp hệ thống này trên mái nhà mình.

Có thể thấy, với những khu vực có số giờ nắng cao như miền Nam, việc lắp hệ thống ĐMTMN rõ ràng mang lại hiệu quả cao hơn hẳn. Trên địa bàn Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC) quản lý, ĐMTMN đã nở rộ từ năm 2019 trở lại đây.

Điện mặt trời mái nhà được lắp đặt nhiều tại khu vực phía Nam. Ảnh: Trạm biến áp Tân Phú Thạnh và đường dây đấu nối (thành phố Cần Thơ) do EVNSPC đầu tư, góp phần quan trọng trong đảm bảo điện cho khu vực, trong đó có các khu công nghiệp.

Ngoài các hệ thống ĐMTMN lắp đặt theo Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg và Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg là 44.387 khách hàng với tổng công suất 4.482,717 kWp ĐMTMN, dù không còn chính sách hấp dẫn, người dân vẫn nhiệt tình quan tâm.

Tính từ ngày 1/1/2021 tới nay, có 75 khách hàng với công suất 6 MW ĐMTMN tự sản xuất, tự tiêu thụ đã đi vào vận hành theo Nghị định số 58/2025/NĐ-CP. Cạnh đó có 779 khách hàng với công suất 258 MW ĐMTMN tự sản xuất, tự tiêu thụ đã lắp đặt và đi vào vận hành nhưng chưa làm thủ tục theo quy định của Nghị định số 58/2025/NĐ-CP.

Trên thực tế, ĐMTMN cũng gây ra những thách thức cho vận hành hệ thống điện như có dao động điện áp, sự thiếu cân bằng tức thời giữa nguồn và nhu cầu phụ tải (do thời tiết thay đổi đột ngột, mất nắng, quá tải đường dây, an toàn thiết bị và đồng bộ pha). Tuy nhiên, trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ điện sinh hoạt và sản xuất của nền kinh tế vẫn tiếp tục tăng, mà các nguồn điện tập trung dù đăng ký nhiều nhưng triển khai được ít và chậm tiến độ thì giải pháp ĐMTMN tự dùng không chỉ tiết kiệm chi phí cho người dân mà còn giúp giảm áp lực cho hệ thống điện quốc gia.

Để phát huy nguồn điện mặt trời mái nhà trên địa bàn, EVNSPC cũng đề nghị cơ quan quản lý Nhà nước sớm ban hành chính sách hỗ trợ hộ gia đình lắp đặt ĐMTMN tự dùng trên các mặt tài chính, kỹ thuật và mua bán điện dư.

Chủ động điều chỉnh phụ tải giờ cao điểm

Cũng để góp phần bảo đảm cung ứng điện ổn định cho sản xuất, sinh hoạt và phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương, bên cạnh các giải pháp tiết kiệm điện vẫn được đẩy mạnh, việc ký thỏa thuận dịch chuyển, điều chỉnh phụ tải điện (DR) với các khách hàng lớn có mức tiêu thụ điện từ 1 triệu kWh/năm để tăng sử dụng vào giờ thấp điểm đã được triển khai.

Ông Bùi Quốc Hoan, Phó tổng giám đốc EVNSPC cho biết, công tác tiết kiệm điện, điều chỉnh phụ tải luôn được EVNSPC và các Công ty Điện lực chú trọng, thực hiện xuyên suốt với nhiều giải pháp đồng bộ. Các chương trình tập huấn kiến thức cho học sinh, sinh viên, người lao động cũng được thường xuyên tổ chức.

Đơn cử như EVNSPC đã tổ chức thi kiến thức tiết kiệm điện cho các khách hàng sinh hoạt và đã có 138.609 khách hàng tham gia tính tới ngày 1/8/2025.

Nhân viên Công ty Điện lực Tây Ninh trao đổi cùng khách hàng các vấn đề kỹ thuật.

Ngoài các biện pháp truyền thông phong phú được tổ chức ở nhiều kênh và mạng xã hội, EVNSPC cũng triển khai ký cam kết tiết kiệm điện với khoảng 268.365 khách hàng lớn.

Song sóng đó, EVNSPC đã hoàn thành ký thỏa thuận tham gia Chương trình điều chỉnh phụ tải điện (DR) phi thương mại với 4.941 khách hàng có mức tiêu thụ điện từ 1 triệu kWh/năm trở lên, đạt tỷ lệ 100%.

Trước thực tế vận hành lưới điện cho thấy công suất lớn nhất của Tổng công ty và hầu hết các Công ty Điện lực đều xảy ra vào lúc 14h00 - 16h00 (thời điểm điện mặt trời mái nhà giảm), EVNSPC đã yêu cầu các Công ty Điện lực thỏa thuận khách hàng dịch chuyển từ 5 - 10% công suất dự báo của khách hàng từ khung giờ 14h00 - 16h00. Kết quả là phần lớn khách hàng đều tuân thủ đúng cam kết dịch chuyển. Ước tính công suất dịch chuyển của phụ tải EVNSPC trung bình khoảng 300 MW trong khung giờ này.

“Các Công ty Điện lực thành viên thuộc EVNSPC đã hoàn tất thỏa thuận với 3.564 khách hàng (không bao gồm Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu và Ninh Thuận cũ) và cập nhật theo dõi tại chương trình DRMS (hệ thống quản lý nhu cầu điện) theo hướng dẫn của EVN nhằm khuyến khích khách hàng sử dụng điện hiệu quả và giảm tải cho hệ thống điện, đặc biệt trong các giờ cao điểm”, ông Bùi Quốc Hoan cho hay.

Vì vậy, trong 7 tháng năm 2025, sản lượng điện tiết kiệm toàn EVNSPC đạt 987 triệu kWh, tương đương 2,46% sản lượng điện thương phẩm (sau khi bàn giao các Công ty Điện lực: Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu, Ninh Thuận và tiếp nhận Công ty Điện lực Đắc Nông từ 01/7/2025).

Ông Nguyễn Huy Cường, Phó giám đốc phụ trách kỹ thuật Sunworld Bà Đen cho biết, thời gian qua, Công ty Điện lực Tây Ninh (thuộc EVNSPC) luôn hỗ trợ tư vấn, hướng dẫn về các chính sách và giải pháp tiết kiệm điện của đơn vị. Hai bên đã phối hợp chặt chẽ trong việc điều chỉnh phụ tải, xử lý sự cố cắt điện, đặc biệt trong những dịp cao điểm lễ hội và hỗ trợ đơn vị vận hành ổn định, liên tục hệ thống điện nội bộ, nhất là mùa du lịch.

Hệ thống điện mặt trời mái nhà được lắp tại Sunworld Bà Đen.

Cùng với các hoạt động tuyên truyền cho người lao động về tiết kiệm điện, Sunworld Bà Đen đã áp dụng các hang loạt pháp công nghệ như cài đặt nhiệt độ điều hòa từ 25 - 28 độ C; lắp đặt hệ thống chiếu sáng tự động; hệ thống thang máy, thang cuốn sẽ tự động ngừng khi không có khách hàng sử dụng. Đồng thời lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời, hiện đang chiếm khoảng 10% nhu cầu điện năng của đơn vị và điều chỉnh lịch hoạt động, sử dụng máy phát điện dự phòng khi có sự cố cắt điện.

“Các tháng cao điểm, Sunworld Bà Đen tiết kiệm được khoảng 4 - 5 triệu đồng. Tổng lượng điện tiết kiệm mỗi năm được khoảng 10% so với mức tiêu thụ trước đó. Do đang tiếp tục đầu tư các giai đoạn tiếp theo nhu cầu điện năng của Sunworld Bà Đen sẽ tăng lên mức 25 - 30 MW trong 5 năm tới, vì vậy chúng tôi đã phối hợp chặt chẽ với Công ty Điện lực Tây Ninh để chuẩn bị đáp ứng”, ông Cường chia sẻ.

Phó giám đốc Công ty Điện lực Tây Ninh (PC Tây Ninh) Đỗ Anh Dũng cho biết, đơn vị đẩy mạnh tuyên truyền tiết kiệm điện qua nhiều kênh từ mạng xã hội, tổng đài, ứng dụng chăm sóc khách hàng đến các buổi truyền thông trực tiếp tại khu dân cư, trường học, nhà máy.

PC Tây Ninh cũng hướng dẫn các giải pháp sử dụng điện thông minh, tiết kiệm và hỗ trợ khách hàng theo dõi tình hình tiêu thụ điện thông qua công tơ điện tử và hệ thống đo xa. Riêng kết quả thực hiện tiết kiệm điện trong 6 tháng đầu năm đạt tỷ lệ 2,53% sản lượng điện thương phẩm, tương ứng sản lượng điện tiết kiệm là 188 triệu kWh, góp phần bảo đảm cung ứng điện ổn định cho sản xuất, sinh hoạt và phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn.

Công nhân EVNSPC kiểm tra tình hình vận hành lưới điện tại Trạm biến áp 110kV Mộc Bài (tỉnh Tây Ninh). Ảnh Ngọc Hà.

Bên cạnh đó, PC Tây Ninh đã làm việc với các khách hàng sử dụng điện lớn, ký thỏa thuận với 1.365 khách hàng tham gia chương trình DR và xây dựng phương án cụ thể cho từng tình huống, từng ngành nghề. Các phương án này được thiết kế linh hoạt, đảm bảo hài hòa giữa lợi ích của doanh nghiệp và yêu cầu vận hành của hệ thống điện.

Mặc dù vậy, theo ông Dũng, trong quá trình thực hiện, đơn vị cũng gặp nhiều khó khăn khi một số khách hàng chưa thực sự quan tâm đến lợi ích của chương trình DR. Các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất liên tục còn lo ngại về ảnh hưởng đến sản xuất. Việc dự báo nhu cầu phụ tải còn phụ thuộc vào biến động thời tiết và thị trường.

Tiết kiệm điện thành thói quen với người tiêu dùng

Có số lượng dân cư lớn nhất cả nước nên Tổng công ty Điện lực TP. Hồ Chí Minh( EVNHCMC) đã xác định rõ ràng các thách thức trong đảm bảo điện khi thời tiết ngày càng cực đoan, nhu cầu vẫn tăng mà nguồn điện mới quy mô lớn chưa có thêm nhiều như mong muốn,

EVNHCMC đồng hành cùng nhiều chương trình truyền hình để tuyên truyền tiết kiệm điện. Ảnh: EVNHCMC.

Từ đầu năm đến nay, EVNHCMC đã triển khai nhiều chương trình xã hội phối hợp với Sở Công Thương, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh Niên, USAID, SP Group… có hoạt động tiết kiệm điện, như: Chiến dịch “Giờ Trái đất”; Tuyến hẻm có hệ thống điện an toàn và tiết kiệm; Chung cư văn minh - sạch đẹp - tiết kiệm năng lượng; “Gia đình xanh” với mục tiêu giúp các hộ gia đình nâng cao nhận thức sử dụng điện an toàn, tiết kiệm và hiệu quả, giảm chi sinh hoạt, sống thân thiện với môi trường.

Đồng thời EVNHCMC cũng chung tay với Đài Truyền hình TP.HCM tổ chức game show truyền hình “Học sinh chung tay sử dụng điện an toàn, tiết kiệm” cho đối tượng học sinh cấp 2, giúp các em học sinh nhận thức về sử dụng điện tiết kiệm, an toàn và hiệu quả.

Với hàng loạt các giải pháp được triển khai nhịp nhàng, đều đặn và luôn tìm những cách làm mới, EVNHCMC là một điển hành thành công trong việc biến tiết kiệm điện từ giải pháp tình thế thành thói quen thường nhật của cộng đồng. Trong 7 tháng của năm nay, trên địa bàn TP. HCM mới đã tiết kiệm 804,8 triệu kWh, tương đương với 2,5% điện thương phẩm, cao hơn chỉ tiêu Chính phủ, Bộ Công Thương đưa ra. 

Công nhân điện lực EVNHCMC tuyên truyền tiết kiệm điện.

Cùng nỗ lực của EVNHCMC, phong trào tiết kiệm điện vẫn đang lan toả mạnh mẽ. Bệnh viện Quận 11 tại phường Bình Thới cũng là đơn vị có nhiều giải pháp tiết kiệm năng lượng thông qua sử dụng đèn LED; lắp đặt thiết bị cảm biến ánh sáng, tắt mở tự động tại các khu vực cầu thang thoát hiểm, dùng các thiết bị được dán nhãn năng lượng; điều hoà chỉ bật ở mức 26 - 28 độ C, máy lạnh mở muộn 60 phút và tắt trước 60 phút so với thời gian bắt đầu và kết thúc công việc; tận dụng ánh sáng tự nhiên…

Ở khối doanh nghiệp, việc tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải cũng được chú ý mạnh. Đơn cử như trường hợp Công ty cổ phần Sài Gòn Food chuyên sản xuất và chế biến các mặt hàng thủy hải sản có công suất 50 - 60 tấn thành phẩm/ngày cùng với hệ thống kho lạnh có sức chứa trên 1.300 tấn đã lắp đặt 2 hệ thống 2 điện mặt trời mái nhà với tổng công suất 1.397 kWp, tiết kiệm chi phí 20% và giảm 1.187 tấn CO2e.

Cũng từ tháng 9/2023, Công ty đã chuyển đổi sử dụng dầu DO dùng trong các lò hơi sang sử dụng khí tự nhiên CNG, giúp tiết kiệm chi phí vận hành 8% và giảm phát thải khí nhà kính.

Hiện trên địa bàn mà EVNHCMC quản lý đã triển khai gần 100% công tơ điện tử thông minh (smart meter) cho phép đo xa và theo dõi điện năng tiêu thụ hàng ngày qua app Chăm sóc khách hàng. Đồng thời thực hiện chương trình quản lý phụ tải điện (DR), điều chỉnh giảm nhu cầu sử dụng điện trong giờ cao điểm theo hướng dẫn của điều độ hệ thống quốc gia.

Ông Bùi Trung Kiên, Phó tổng giám đốc EVNHCMC cho biết, trong giai đoạn 2025‑2030, Tổng công ty tiếp tục tăng cường phong trào tuyên truyền, ứng dụng công nghệ số hóa, và thúc đẩy hợp tác đa ngành để nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng và bảo vệ môi trường.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu khiến thời tiết ngày càng cực đoan, nguy cơ thiếu điện trong các đợt nắng nóng kéo dài là thách thức lớn. Mỗi hành động nhỏ của cộng đồng như tắt thiết bị không cần thiết, rút phích cắm khi không sử dụng, hạn chế vận hành đồng thời nhiều thiết bị công suất lớn, đặt điều hoà ở nhiệt độ cao, sử dụng hệ thống chiếu sáng hợp lý… đều góp phần bảo đảm nguồn điện ổn định cho sản xuất và sinh hoạt.