Cụ thể, bệnh nhân nam, 50 tuổi, địa chỉ Yên Nội, Vạn Yên, Mê Linh. Theo lời người nhà bệnh nhân, trong vòng 2 tháng nay bệnh nhân tham gia giết mổ chó cùng một số người họ hàng trong thôn (2 con chó đều khỏe mạnh được nuôi hơn 5 tháng trong thôn, không được tiêm phòng), không rõ có bị cắn hay vết thương khi mổ chó.

Tiêm vắc-xin dại là biện pháp hiệu quả cứu người bị chó dại cắn.

Bệnh nhân chưa tiêm phòng vắc-xin phòng dại, huyết thanh kháng dại. Cách đây vài ngày, bệnh nhân xuất hiện triệu chứng đau đầu, sốt (không rõ nhiệt độ), mệt mỏi, sợ nước, sợ gió, sợ ánh sáng kèm cảm giác khó thở.

2 ngày sau, bệnh nhân được người nhà đưa vào Bệnh viện Đa khoa Mê Linh khám, được test cúm B (+), trong quá trình điều trị bệnh nhân kích thích, nói nhảm, không hợp tác.

Do đó, ngay ngày hôm sau, bệnh nhân được chuyển đến Trung tâm Cấp cứu A9, Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng loạn thần, kích thích, sợ lạnh, sợ nước nên được chẩn đoán nghi ngờ dại.

Ngay lập tức, các bác sĩ đã chuyển bệnh nhân vào điều trị tại Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai. Tuy nhiên, tình trạng bệnh nhân diễn biến nặng kích thích vật vã, nôn khan nhiều, tim loạn nhịp, co thắt khi uống nước hoặc quạt gió. 

Bệnh nhân được lấy mẫu xét nghiệm (nước bọt, dịch não tủy, mảnh sinh thiết da gáy) gửi Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương. Bệnh nhân tử vong lúc 19h20phút cùng ngày và được gia đình làm thủ tục đưa về quê mai táng.

Kết quả xét nghiệm của Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương chỉ ra rằng, bệnh nhân dương tính virus dại.

Theo thống kê của CDC Hà Nội, trong năm 2022, thành phố đã ghi nhận 2 ca mắc bệnh dại và đều tử vong. Trong khi đó, cùng kỳ năm 2021, Hà Nội chỉ ghi nhận 1 trường hợp tử vong do bệnh dại.

Theo một báo cáo mới đây của các cơ quan chuyên ngành thú y và y tế địa phương, tính từ đầu năm, cả nước ghi nhận 41 người tử vong do bệnh dại tại 16 tỉnh, thành phố (tăng 2 ca tử vong so với cùng kỳ năm 2021). Trong đó, nhiều nhất là các tỉnh Bến Tre (12 ca), Kiên Giang (5 ca) và Gia Lai (4 ca).

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh dại phổ biến trên toàn thế giới. Hàng năm căn bệnh này gây ra cái chết cho 60.000 - 70.000 người và hàng triệu loài động vật.

Bệnh dại là căn bệnh vô cùng nguy hiểm khi phát bệnh, người đã bị bệnh dại gần như tử vong 100%. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn lơ là, chưa hiểu rõ về bệnh dại nên rất chủ quan hoặc điều trị sai cách gây nguy hiểm đến mạng.

Người bị mắc bệnh dại do bị lây truyền virus dại qua vết cắn, vết cào, liếm của động vật bị dại trên da bị tổn thương (thường là chó, mèo).  

Nguyên nhân gây ra bệnh dại là do một loại vi khuẩn có tên là Rhabdovirus có trong nước bọt của những động vật bị bệnh dại. 

Bệnh dại lây từ nước bọt của động vật bị dại thông qua vết cắn, liếm. Ổ chứa virus dại trong thiên nhiên thông thường là động vật có máu nóng, đặc biệt là chó. Ngoài ra, virus dại cũng được phát hiện ở mèo, chồn, dơi và các động vật có vú khác.

Ngay khi vào cơ thể, virus dại xâm nhập vào các dây thần kinh ngoại biên, chạy dọc theo các dây thần kinh đến tủy sống và não bộ. 

Mỗi ngày, virus dại di chuyển được “đoạn đường” từ 12-24 mm. Ngay khi virus đến não bộ, người bệnh mới thật sự có những dấu hiệu lâm sàng rõ ràng.

Thời gian ủ bệnh dại có thể dưới 1 tuần hoặc trên 1 năm, phụ thuộc vào số lượng virus xâm nhập vào cơ thể, sự nặng nhẹ của vết thương, khoảng cách từ vết thương đến hệ thần kinh trung ương… 

Vết thương càng ở gần hệ thần kinh trung ương như mặt, cổ, đầu, ngón tay, cơ quan sinh dục ngoài…, thì thời gian ủ bệnh càng ngắn.

Để phòng chống bệnh dại Bộ Y tế đề nghị UBND các tỉnh, thành chỉ đạo sở y tế tăng cường giám sát chặt chẽ các trường hợp bị chó, mèo nghi dại cắn.

Các đơn vị y tế cần tuyên truyền và vận động người dân đến cơ sở y tế đề được khám, tư vấn và tiêm phòng vắc-xin dại kịp thời đồng thời truyền thông về sự nguy hiểm của bệnh dại cũng như các biện pháp phòng, chống bệnh dại trên người và động vật, đặc biệt chú ý truyền thông về việc không chữa bệnh dại bằng các biện pháp chưa được Bộ Y tế công nhận.

Sở y tế các tỉnh, thành cũng được yêu cầu tăng cường tiếp cận của người dân với vắc-xin phòng dại và huyết thanh kháng dại trên người: tiếp tục mở rộng và tăng cường các điểm tiêm vắc-xin phòng dại để đảm bảo ít nhất một huyện/thị xã có một điểm tiêm.

Đối với các tỉnh có nguy cơ cao, thành lập thêm các điểm tiêm vắc-xin phòng dại tại tuyến xã để tăng tỷ lệ tiêm vắc-xin phòng dại sau phơi nhiễm (nếu cần thiết).

Đặc biệt, các đơn vị cần đẩy mạnh truyền thông về lợi ích của việc tiêm vắc-xin phòng bệnh dại cho động vật đề tăng tỷ lệ bao phủ vắc-xin lên ít nhất 70% tổng đàn.

Bộ Y tế cũng đề nghị UBND các tỉnh xem xét miễn phí hoặc hỗ trợ một phần chi phí tiêm vắc-xin phòng dại sau phơi nhiễm cho người nghèo, người cận nghèo, người dân tộc thiểu số, người có công với cách mạng, người tham gia phòng chống dịch dại ở những vùng có nguy cơ cao.

Nguyên nhân trực tiếp gây tử vong do dại trên người chủ yếu là do người bị động vật nghi dại cắn không tiêm phòng vắc-xin. Nguyên nhân gián tiếp là do tỷ tiêm vắc-xin phòng dại trên đàn chó, mèo còn thấp; công tác quản lý đàn chó, mèo ở một số địa phương còn lỏng lẻo.

Theo báo cáo của cơ quan chuyên ngành thú y, từ đầu năm 2022 đến nay, tỷ lệ tiêm vắc-xin phòng dại chỉ đạt khoảng 40% tổng đàn chó, mèo. Trong khi đó, để ngăn chặn bệnh dại lây sang người cần đạt tỉ lệ tiêm phòng trên động vật ít nhất 70% trong 2 năm liên tiếp.

Bác sĩ Nguyễn Tuấn Hải, chuyên gia tiêm chủng của hệ thống Safpo/Potec cho hay, trên thế giới hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Bệnh dại nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh được. Tiêm phòng dại ngay sau bị chó cắn là biện pháp duy nhất để tránh khỏi những ca tử vong thương tâm.

Nguồn lây bệnh dại trên thế giới nói chung và ở nước ta nói riêng chủ yếu là do chó dại cắn người mà không đi tiêm phòng, nếu không có bệnh dại trên động vật thì sẽ không có bệnh dại trên người. 

Vì vậy, biện pháp hiệu quả nhất để loại trừ bệnh dại ở người là quản lý đàn chó và tiêm vắc-xin phòng dại đầy đủ cho chó. Nuôi chó phải xích, nhốt, khi ra đường phải mang rọ mõm.

Bên cạnh đó, người dân thuộc nhóm nguy cơ cao, thường xuyên tiếp xúc với chó, mèo cũng có thể tiêm dự phòng vắc-xin dại và tiêm vắc-xin dại ngay lập tức nếu không may bị chó, mèo cắn.

Chuyên gia đặc biệt nhấn mạnh tới biện pháp duy nhất để cứu người khi bị chó, mèo dại cắn là tiêm vắc-xin dại và huyết thanh dại càng sớm càng tốt. Tuỳ tình trạng vết cắn, có thể chỉ cần tiêm vắc-xin hoặc kết hợp với huyết thanh kháng dại.

Khi tiêm vắc-xin phòng bệnh dại, yêu cầu phải tuân thủ: Tiêm đủ mũi (5 mũi), đúng lịch, không uống rượu bia, không dùng thuốc Corticoid và thuốc ức chế miễn dịch. 

Tuyệt đối không dùng thuốc Nam, không tự chữa, không nhờ thầy lang chữa bệnh dại tại nhà để tránh xảy ra những hậu quả đáng tiếc.

Cũng theo bác sĩ Hải, hiện nay, vắc-xin dại đã được sản xuất theo công nghệ mới nên rất an toàn, đáp ứng miễn dịch cao khi tiêm đủ liều. 

Vắc-xin dại thế hệ mới không chứa các tế bào thần kinh nên không gây hại và không ảnh hưởng đến sức khỏe và trí nhớ của người tiêm. 

Hướng dẫn người dân sơ cứu nếu không may bị chó, mèo cắn bác sĩ Hải nêu, người dân ngay sau khi chó mèo cắn, cào xước, liếm, trước khi tiêm vắc-xin cần tiến hành rửa vết thương với xà phòng dưới vòi nước chảy trong khoảng 15 phút; hoặc bằng các chế phẩm sát khuẩn như cồn trắng 70%, cồn i ốt, hoặc ô xy già. 

"Nếu không có xà phòng có thể xối rửa vết thương bằng nước thông thường. Đây là phương pháp sơ cứu hiệu quả nhất để chống lại bệnh dại. Sau đó, người dân đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn tiêm vắc-xin phòng dại", chuyên gia nói.