Người điều khiển xe cơ giới trên 6 tuyến cao tốc dự kiến đưa vào thu phí hiện rất quan tâm tới mức phí sử dụng đường cao tốc. Trong ảnh: Tuyến cao tốc Mai Sơn - Quốc lộ 45

Rõ dần danh mục

Đã rõ thêm phương án, lộ trình triển khai thu phí các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư nếu chiểu theo công văn số 294/CĐBVN - TC vừa được Cục Đường bộ Việt Nam gửi Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) về việc nghiên cứu, xây dựng Đề án Khai thác tài sản kết cấu hạ tầng đường cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác.

Điểm nhấn quan trọng đầu tiên tại công văn số 294 là việc  cơ quan quản lý nhà nước về đường bộ kiến nghị đưa vào Đề án 6 dự án thành phần thuộc Dự án Đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông, gồm Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây và Mỹ Thuận - Cần Thơ (bao gồm cầu Mỹ Thuận 2).

Đây là những đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam lần lượt được đưa vào khai thác trong giai đoạn 2022 - 2023, cơ bản đáp ứng các điều kiện để tổ chức thu phí theo quy định Luật Đường bộ 2024, Nghị định số 130/2024/NĐ-CP, ngày 10/10/2024 của Chính phủ quy định về thu phí sử dụng đường bộ cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên tuyến đường bộ cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác.

Bên cạnh đó, các chủ đầu tư các đoạn tuyến cao tốc nói trên cũng đang đẩy nhanh tiến độ triển khai xây dựng, lắp đặt hạ tầng trạm thu phí, thiết bị phục vụ việc thu phí; các công trình dịch vụ công tại trạm dừng nghỉ; cơ sở hạ tầng kỹ thuật, thiết bị công nghệ để quản lý, điều hành giao thông.

Dự kiến, các hạng mục phụ trợ nói trên sẽ hoàn thành trong quý II/2025. Đây cũng là thời điểm triển khai thu phí đối với 6 tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư trong trường hợp Đề án được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Để đảm bảo việc khai thác hiệu quả, khả thi khi triển khai thu phí sử dụng đường cao tốc, Cục Đường bộ Việt Nam kiến nghị Bộ GTVT chưa đưa vào Đề án đối với 6 tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư, đang trong quá trình vận hành, khai thác, gồm Hà Nội - Thái Nguyên; Lào Cai - Kim Thành; Cao Bồ - Mai Sơn; Cam Lộ - La Sơn;  La Sơn - Túy Loan; TP. HCM - Trung Lương.

Ông Nguyễn Mạnh Thắng, Phó cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam cho biết, việc thu phí 6 tuyến cao tốc nói trên sẽ được triển khai sau khi hoàn thành việc đầu tư nâng cấp, mở rộng, đáp ứng quy định tại Nghị định số 130/2024/NĐ-CP.

Cụ thể, tuyến cao tốc Hà Nội - Thái Nguyên dài 69,158 km hiện mới chỉ có 25,8 km đoạn đầu tuyến (TP. Hà Nội và tỉnh Bắc Ninh) đang khai thác theo tiêu chuẩn đường cao tốc 4 làn xe, còn lại khai thác theo tiêu chuẩn đường cao tốc hạn chế. Tuyến cao tốc này cũng chưa được đầu tư hạ tầng trạm thu phí và hệ thống điều hành giao thông thông minh (ITS).

Mặt khác, tuyến cao tốc Hà Nội - Thái Nguyên còn có 25,365 km nằm xen kẹp trên địa bàn Hà Nội. Theo quy định của Luật Đường bộ sẽ bàn giao quốc lộ nằm trong đô thị đặc biệt cho địa phương quản lý, nên trước mắt cần thống nhất thời điểm bàn giao đoạn qua TP. Hà Nội theo quy định tại Điều 6, Nghị định số 165/2024/NĐ-CP.

Tuyến cao tốc Lào Cai - Kim Thành có chiều dài 18,6 km cũng chưa được đầu tư hạ tầng trạm thu phí và hệ thống ITS. Bên cạnh đó, do tuyến có chiều dài ngắn nên trước mắt Cục Đường bộ Việt Nam đề nghị chưa thu phí.

Đối với cao tốc Cao Bồ - Mai Sơn, Cục Đường bộ Việt Nam cho biết là, đoạn tuyến này đã được Bộ GTVT phê duyệt đầu tư mở rộng từ 4 làn xe, không có làn dừng xe khẩn cấp bố trí liên tục thành 6 làn xe tiêu chuẩn. Việc nâng cấp tuyến cao tốc Cao Bồ - Mai Sơn dự kiến cơ bản hoàn thành năm 2027 nên tạm chưa đưa vào Đề án.

Tuyến cao tốc Cam Lộ - La Sơn, La Sơn - Túy Loan (đoạn La Sơn - Hòa Liên) cũng đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt đầu tư mở rộng từ 2 làn xe thành 4 làn xe tiêu chuẩn; dự kiến cơ bản hoàn thành năm 2025 nên cũng sẽ phải nằm trong danh sách chờ đưa vào Đề án.

Trong khi đó, với tuyến cao tốc TP. HCM - Trung Lương, hiện Chính phủ đang chỉ đạo Bộ GTVT thực hiện chủ trương đầu tư, nâng cấp, mở rộng theo hình thức PPP. Công trình dự kiến khởi công trong năm 2025, hoàn thành năm 2028 nên dù từng được đầu tư 4 làn xe bằng vốn trái phiếu Chính phủ, nhưng sẽ nằm ngoài phạm vi của Đề án.

Đề xuất 2 mức phí

Một trong những nội dung quan trọng thứ hai chắc chắn sẽ nhận được sự quan tâm của người điều khiển xe cơ giới tham gia giao thông tại 6 tuyến cao tốc được đưa vào Đề án chính là mức phí sử dụng đường cao tốc.

Trên cơ sở lợi ích tính toán và cân đối với mức giá đang thực hiện đối với các dự án BOT quốc lộ cũng như các dự án BOT cao tốc; các chính sách tổ chức, điều tiết giao thông đảm bảo tốc độ dòng giao thông trên cao tốc, Nghị định số 130/2024/NĐ-CP, Cục Đường bộ Việt Nam đề xuất 2 mức phí dự kiến áp dụng trong Đề án.

Cụ thể, mức 1 (1.300 đồng/xe tiêu chuẩn - PCU/km) dự kiến áp dụng đối với đường cao tốc đáp ứng đầy đủ các quy định về điều kiện triển khai thu phí (đường cao tốc có 4 làn xe, làn dừng xe khẩn cấp chưa được bố trí liên tục trên tuyến).

Mức 2 (900 đồng/PCU/km) áp dụng đối với những dự án đường cao tốc đã được quyết định chủ trương đầu tư trước ngày Luật Đường bộ có hiệu lực thi hành, khi đưa vào khai thác mà chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu quy định tại khoản 1, Điều 45; khoản 2, Điều 47 của Luật Đường bộ (đường cao tốc có 4 làn xe, làn dừng xe khẩn cấp chưa được bố trí liên tục trên tuyến).

Tại Công văn số 294, Cục Đường bộ Việt Nam đề xuất cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền đóng vai trò là cơ quan được giao quản lý tài sản trực tiếp tổ chức khai thác tài sản, bao gồm tổ chức quản lý, bảo trì, bảo dưỡng đối với các đoạn đường bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư, sở hữu, quản lý, khai khác theo quy định pháp luật; tổ chức thu phí sử dụng đường cao tốc thông qua trạm thu phí, áp dụng mô hình với “đầu vào ETC đa làn tự do (không có barrier), đầu ra ETC đơn làn (có barrier), không có làn thu phí thủ công”.

Cơ quan quản lý nhà nước về đường bộ cũng sẽ lắp đặt bổ sung thiết bị, giá long môn trên tuyến chính tại vị trí nối tiếp các dự án để phân tách các đoạn tuyến, bảo đảm phương án tổ chức thu phí liên tuyến thông qua việc lựa chọn, đấu thầu đơn vị cung cấp dịch vụ thu phí theo quy định pháp luật về đấu thầu và các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn khác có liên quan.

“Trong quá trình đánh giá thực hiện chính sách hoặc sau khi hết 1 chu kỳ khai thác thiết bị (khoảng 5-8 năm), Cục Đường bộ Việt Nam sẽ nghiên cứu, đề xuất các phương thức khai thác khác nếu phù hợp”, lãnh đạo Cục Đường bộ Việt Nam kiến nghị.

Cần phải nói thêm rằng, việc đến giữa tháng 1/2025, cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành đường bộ mới trình Đề án là chậm so với yêu cầu bởi những điều kiện pháp lý quan trọng cho việc thu phí các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư đều đã được ban hành từ 3 đến 6 tháng trước.

Cụ thể, Luật Đường bộ đã được Quốc hội thông qua ngày 27/6/2024, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025 (nội dung quy định về phí sử dụng đường cao tốc có hiệu lực từ ngày 1/10/2024). Trong đó, Điều 50, Luật Đường bộ quy định: “Nhà nước thu phí sử dụng đường cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên đường cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác, bao gồm: đường cao tốc do Nhà nước đầu tư theo hình thức đầu tư công; đường cao tốc được đầu tư theo các hình thức khác khi kết thúc hợp đồng, chuyển giao cho Nhà nước”.

Để cụ thể hóa quy định trên, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 130/2024/NQ - CP quy định về thu phí sử dụng đường bộ cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên tuyến đường bộ cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác (sau đây gọi tắt là thu phí sử dụng đường bộ cao tốc).

Nghị định có hiệu lực từ ngày 10/10/2024 này đã quy định rất chi tiết về điều kiện thực hiện việc thu phí sử dụng đường bộ cao tốc, đối tượng chịu phí và người nộp phí; cơ quan quản lý thu phí, nhà cung cấp dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ, đơn vị vận hành thu, cơ quan nhượng quyền thu phí, tổ chức nhận nhượng quyền thu phí sử dụng đường bộ cao tốc; phí, mức phí sử dụng đường cao tốc thuộc phạm vi quản lý của Bộ GTVT.

“Vấn đề còn lại chỉ là xây dựng phương án tổ chức thu sao cho hiệu quả, khách quan, minh bạch đối với khối tài sản trị giá hàng trăm ngàn tỷ đồng này của Nhà nước”, đại diện Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình đường bộ Việt Nam đánh giá.