Vừa qua, Báo Đại biểu Nhân dân đã tổ chức buổi tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Ngăn ngừa các sản phẩm thuốc lá mới để bảo vệ sức khỏe cộng đồng”.

Theo Bộ Y tế, nước ta vẫn nằm trong số 15 quốc gia có số người sử dụng thuốc lá cao nhất thế giới. Trong khi đó, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), có khoảng 25 căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá như: đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam. 

Đại biểu tham dự Tọa đàm “Ngăn ngừa các sản phẩm thuốc lá mới để bảo vệ sức khỏe cộng đồng”.

Mỗi năm, Việt Nam có khoảng 40.000 người tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Dự báo đến năm 2030 sẽ tăng lên tới 70.000 người tử vong mỗi năm nếu các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả không được thực hiện kịp thời.

Đặc biệt, thời gian gần đây, xuất hiện các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng… WHO cảnh báo đây là sản phẩm có hại cho sức khoẻ; đồng thời cũng chưa có bằng chứng thuốc lá điện tử giúp cai thuốc. 

Tuy nhiên, thực trạng sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới này ở nước ta hiện rất phức tạp, có chiều hướng gia tăng.

Nói về thực trạng hút thuốc lá và thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hiện nay, Ths. Bs Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá cho biết, tỷ lệ sử dụng thuốc lá, tỷ lệ tiếp xúc thụ động với khói thuốc giảm từ 12-16%, tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong thanh thiếu niên từ 15-24 tuổi giảm được 50%, đây là con số rất đáng ghi nhận. 

Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đạt được, Việt Nam cũng đứng trước thực trạng đáng báo động là sử dụng thuốc lá điện tử gia tăng nhanh. Đặc biệt, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử năm 2015 ở 34 tỉnh, thành phố chỉ khoảng 0,2% thì đến nay đã tăng lên 18 lần, khoảng 3,6%. 

Đây là sản phẩm chưa được cấp phép sử dụng tại Việt Nam nhưng tỷ lệ sử dụng chung đã tăng lên 18 lần. Trong đó, nam giới tăng 14 lần, nữ giới tăng 10 lần (0,1% năm 2015, đến nay chiếm 1%). 

Thuốc lá điện tử được Tổ chức Y tế Thế giới ghi nhận có hại cho sức khỏe. Ở các nước phát triển cũng chưa phát hiện hết hoàn toàn các thành phần, tính chất độc hại trong sản phẩm thuốc lá điện tử có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Đây là tình trạng rất đáng báo động.

Cũng tại Tọa đàm, Ths. Bs Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Tổ chức Y tế Thế giới đưa ra thông tin, với thuốc lá thông thường, tiếp xúc trong thời gian lâu sẽ xuất hiện các bệnh mãn tính. 

Còn với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, sẽ gây tác động về sức khỏe một cách rất nhanh, gây các bệnh cấp tính, nguy hiểm nhất là hội chứng tổn thương phổi cấp do thuốc lá điện tử gây ra. 

Theo CDC Hoa Kỳ, từ tháng 12/2019 đến 12/2020 họ đã tiếp nhận 2800 ca nhập viện vì viêm phổi cấp do sử dụng thuốc lá điện tử, trong đó có 68 ca tử vong. 

Thuốc lá điện tử thậm chí còn gây suy tim. Các nhà nghiên cứu đánh giá là phản ứng tự miễn của cơ thể, khi tiếp cận với các hoá chất độc hại từ thuốc lá mới tạo ra phản ứng chống lại và nó làm tổn thương các tế bào của tim, phổi, não và đại tràng... Tác hại ngắn hạn khác là nguy cơ cháy nổ. 

Theo thống kê của các tổ chức nước ngoài, tại Mỹ năm 2015-2017 đã có 2.300 ca phải cấp cứu vì chấn thương do nổ pin thuốc lá điện tử, 1 trường hợp tử vong, 1 trường hợp vỡ hàm phải phẫu thuật chấn thương chỉnh hình. 

Một tác hại nguy hiểm nữa tới giới trẻ đó là tác hại của nicotine tới việc hình thành tổn thương thần kinh trong não. 

Với những em bé ở trong bụng mẹ khi tiếp xúc với nicotine trong khói thuốc sẽ tăng 3 nguy cơ tai điếc giảm thính lực sau khi sinh; tai biến đột tử; nguy cơ béo phì. 

Với trẻ vị thành niên khi tiếp xúc sớm với nicotine sẽ ảnh hưởng tới phát triển trí não, giảm tập trung, suy giảm khả năng nhận thức, suy giảm trí nhớ, kiểm soát cảm xúc kém hơn... 

Ngoài ra khi đã nghiện nicotine còn tăng nguy cơ nghiện những thứ khác như rượu, thuốc lá... Thuốc lá điện tử có hệ thống đóng và hệ thống mở. Với hệ thống đóng, giới trẻ có thể pha trộn nicotine để tăng liều lượng, thậm chí pha trộn cả ma tuý, điều này rất khó kiểm soát. 

Thuốc lá điện tử còn liên quan tới vấn đề môi trường, khi các công ty sản xuất sản phẩm dùng một lần, sau khi sử dụng các sản phẩm này thải ra ngoài môi trường đi kèm với nhựa và các kim loại nặng. 

Chưa kể, chính các công ty sản xuất đưa vào rất nhiều loại hương liệu thuốc lá khác nhau. Theo thống kê của hải quan Hà Lan có tới 20.000 loại hương liệu thuốc lá đã được nhập cảnh vào nước này. 

Để hạn chế các nguy hại gây ra bởi thuốc lá điện tử, theo bà Trần Thị Trang, Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho rằng cơ quan này đã nhiều lần có văn bản chính thức kiến nghị với Thủ tướng với quan điểm nhất quán là bảo vệ sức khỏe người dân. 

Đại diện Bộ Y tế mong muốn rằng trước mắt khi chưa có đủ điều kiện thì chưa cho phép sản phẩm này được sản xuất, kinh doanh và nhập khẩu vào Việt Nam. 

Bên cạnh đó, để hạn chế những nguy hại gây ra bởi thuốc lá điện tử thì các cơ quan quản lý cần phòng, chống buôn lậu và buôn bán kinh doanh bất hợp pháp cũng như quảng cáo, khuyến mại và tiếp thị bất hợp pháp các sản phẩm này ở trên thị trường, đặc biệt là trên môi trường mạng.

“Ngoài ra, cần tăng cường truyền thông, giáo dục đối tượng trẻ em, thanh thiếu niên, đặc biệt là gia đình, nhà trường và xã hội để chia sẻ và thấu hiểu về những hệ lụy khi sử dụng các loại thuốc lá này”, Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế nêu.

Còn theo quan điểm của ông Tạ Văn Hạ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục quốc hội, cần khẳng định, thuốc lá điện tử là một sản phẩm mới, và vì là sản phẩm mới nên chưa được định danh trong danh mục những mặt hàng cấm. Trong khi Hiến pháp đã quy định rõ người dân có quyền kinh doanh những gì pháp luật không cấm.

Vậy, chúng ta nhìn nhận sản phẩm mới như thuốc lá điện tử như thế nào? Chúng ta cần một bộ thông tin chính xác về mặt khoa học với sự khẳng định về nguyên liệu, nguồn gốc, cách thức sử dụng… và đây là thuốc lá. 

Trước tác hại của thuốc lá điện tử (theo khuyến cáo của WHO) thì chúng ta cấm luôn hay cho phép thí điểm?

Theo ông Hạ, các cơ quan tham mưu của Chính phủ cần rà soát lại hệ thống pháp luật, thể chế để xem pháp luật đang quy định những gì liên quan đến thuốc lá để thực hiện cho nghiêm.

Luật đang quy định là cấm hoàn toàn quảng cáo, tiếp thị thuốc lá trực tiếp đến người dùng. Tuy nhiên, ở các nhà hàng, quán cafe không khó để bắt gặp các nhân viên trực tiếp mời chào thuốc lá công khai. Vậy, chúng ta xử lý những trường hợp này như thế nào? Hay trên mạng xã hội, rất dễ dàng để có một số điện thoại liên lạc mua thuốc lá điện tử không hạn chế số lượng, không hạn chế mùi, loại…

Thậm chí, câu chuyện hạn chế hay ngừng nhập khẩu thuốc lá điện tử cũng cần được bàn kỹ lưỡng. Luật Ngoại thương đã quy định cơ quan chức năng có quyền dừng hoặc từ chối nhập khẩu những loại sản phẩm có nguy hại đến sức khỏe của người dân, ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục của người Việt. 

"Vấn đề này hoàn toàn nằm trong thẩm quyền của Chính phủ, của cơ quan quản lý nhà nước trong trường hợp chưa làm rõ được hoàn toàn tác hại của thuốc lá điện tử", ông Hạ nêu.