Phát triển khu công nghiệp (KCN) xanh theo tiêu chuẩn ESG (môi trường - xã hội - quản trị) đang trở thành xu thế tất yếu tại Việt Nam. Mô hình này mang lại lợi ích toàn diện cho môi trường, doanh nghiệp và người lao động. Việt Nam đang hướng tới một nền kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn. Việc xây dựng KCN hiện đại, xanh và bền vững không chỉ là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh phát triển mới, mà còn mở ra cơ hội vàng để Việt Nam thu hút đầu tư và nâng cao sức cạnh tranh quốc gia.

KCN xanh là KCN có hạ tầng thân thiện môi trường, sử dụng vật liệu xây dựng bền vững; thiết kế tiết kiệm năng lượng, tích hợp năng lượng tái tạo; hệ thống xử lý nước thải và rác thải hiện đại; môi trường làm việc an toàn, tiện ích cho người lao động. Còn theo các chuyên gia, KCN xanh theo tiêu chuẩn ESG không chỉ “xanh” về hạ tầng, năng lượng, cây và nước, mà còn “xanh” trong cách nghĩ, cách quản lý và cách doanh nghiệp đối xử với môi trường - con người - luật pháp.

KCN Sông Khoai (KKT ven biển Quảng Yên) đã và đang được đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, hiện đại, ngày càng có sức hút đối với các nhà đầu tư thứ cấp đang tìm hiểu cơ hội đầu tư tại tỉnh Quảng Ninh. Ảnh: AMATA

Quảng Ninh là một trong số ít địa phương trên cả nước tại thời điểm này có đồng thời cả 3 mô hình KCN, KKT ven biển và KKT cửa khẩu. Dù sở hữu hệ thống công nghiệp đa dạng với 8 KCN, 2 KKT ven biển và 3 KKT cửa khẩu, nhưng hiện trên địa bàn tỉnh chưa có KCN, KKT nào đạt tiêu chuẩn sinh thái. Đây là khoảng trống cần khắc phục trong quá trình hướng tới trở thành trung tâm công nghiệp xanh của vùng Đông Bắc.

Một số chủ đầu tư hạ tầng như Bắc Tiền Phong, AMATA cũng đã định hướng xây dựng hướng KCN sinh thái. Một số KCN như Đông Mai, Texhong Hải Hà đang vận hành hệ thống xử lý nước thải tự động, đảm bảo phát thải đạt chuẩn. Đặc biệt, Công ty Shinec  (Đầm Hà B) đã triển khai hệ thống giám sát phát thải theo thời gian thực, hướng tới quản lý toàn diện vòng đời sản xuất.

Quảng Ninh đặt mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ các KCN và KKT trong tỉnh đạt tiêu chuẩn KCN xanh, KKT xanh, áp dụng mô hình tuần hoàn trong sử dụng nước và xử lý chất thải rắn. Đây sẽ là lợi thế lớn trong thu hút đầu tư FDI chất lượng cao và đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của các nhà đầu tư.

Trong những năm gần đây, nguồn vốn đầu tư vào tỉnh Quảng Ninh từ các tập đoàn lớn, sản xuất sản phẩm sử dụng công nghệ cao nằm trong chuỗi cung ứng toàn cầu đã mang lại doanh thu xuất khẩu cao và cơ hội việc làm cho rất nhiều lao động địa phương và các vùng lân cận.

Tiêu biểu như: Chuỗi dự án sản xuất, lắp ráp linh kiện, sản phẩm điện, điện tử của Tập đoàn Foxconn, Tập đoàn TCL, Tập đoàn Jinko, Tập đoàn Autoliv, Tập đoàn Texhong tại KCN Đông Mai, KCN Sông Khoai, KCN Bắc Tiền Phong, KCN Texhong - Hải Hà; Tổ hợp sản xuất ô tô của Tập đoàn Thành Công tại KCN Việt Hưng... Bước đầu hình thành các chuỗi ngành công nghiệp dệt may công nghệ cao; chuỗi ngành công nghiệp cơ khí chế tạo, lắp ráp thiết bị điện, điện tử; tổ hợp công nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô và sản xuất linh kiện ô tô trên địa bàn các KCN của tỉnh.

Tổ hợp Văn phòng dịch vụ hiện đại tại KCN Bắc Tiền Phong. Ảnh: Huy Dung

Ban Quản lý Khu kinh tế Quảng Ninh cũng đã tích cực triển khai Chương trình hành động số 572/CTr-UBND ngày 17/3/2023 của UBND tỉnh, thực hiện Nghị quyết số 10-NQ/TW về tăng cường lãnh đạo của Đảng đối với quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2022-2030. Trên cơ sở đó, Ban đã phối hợp với các sở, ngành liên quan rà soát, đánh giá toàn diện hệ thống xử lý nước thải, khí thải và chất thải rắn tại các KCN, KKT. Đồng thời xây dựng kế hoạch đầu tư, nâng cấp hạ tầng môi trường để đáp ứng tiêu chí KCN xanh theo hướng bền vững, thân thiện với môi trường.

Công tác quản lý tài nguyên được lồng ghép chặt chẽ với bảo vệ môi trường. Việc rà soát, điều chỉnh chỉ tiêu sử dụng đất của các KCN đến năm 2025, đăng ký nhu cầu đến năm 2030, tầm nhìn 2050 cũng được tỉnh chú trọng, làm cơ sở lập quy hoạch phân khu, quy hoạch chung và các dự án hạ tầng kỹ thuật phục vụ mục tiêu bảo vệ môi trường lâu dài.

Trước thực trạng một số KCN mới thành lập chưa kịp đầu tư trạm xử lý nước thải tập trung, dẫn đến phải tạm thời xử lý bằng biện pháp công nghệ nhỏ lẻ; công suất của một số trạm còn thấp so với quy mô sản xuất ngày càng mở rộng; nguồn lực đầu tư cho hệ thống quan trắc môi trường tự động còn hạn chế... tỉnh tiếp tục vận động, yêu cầu các doanh nghiệp chấp hành tốt các quy định về bảo vệ môi trường.

Theo đó, một số doanh nghiệp cũng đã tập trung nâng cấp hạ tầng bảo vệ môi trường. Tiêu biểu KCN Texhong Hải Hà (huyện Hải Hà) đã hoàn thiện hạ tầng môi trường với trạm xử lý công suất 15.000 m³/ngày đêm, đồng bộ với hệ thống quan trắc tự động liên tục; KCN Bạch Đằng (thuộc khu vực Đầm Nhà Mạc, TX Quảng Yên) đang triển khai mở rộng trạm xử lý từ 8.000 lên 12.000 m³/ngày đêm, nhằm đáp ứng nhu cầu tăng trưởng sản xuất và bảo đảm quy chuẩn xả thải... Ban Quản lý Khu Kinh tế cũng đã đề xuất các giải pháp nâng công suất, mở rộng modul xử lý, ứng dụng công nghệ quan trắc từ xa và xây dựng kế hoạch vận hành bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo hiệu quả và bền vững.

Hiện tại, Quảng Ninh vẫn duy trì tốt tỷ lệ 100% các KCN đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt quy chuẩn môi trường. Đã có 8 KCN hoàn thành xây dựng trạm xử lý nước thải tập trung với tổng cộng 13 mô-đun, công suất xử lý đạt 65.400 m³/ngày đêm, góp phần bảo vệ nguồn nước và giảm thiểu ô nhiễm môi trường xung quanh KCN.

Ông Nghiêm Xuân Cường, Phó chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh: “Kinh tế tuần hoàn không phải là đích đến, mà là con đường để đi đến tương lai xanh”. Tỉnh sẽ ưu tiên hỗ trợ các dự án khởi nghiệp công nghệ trong lĩnh vực tái chế, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường.

Mới đây, UBND tỉnh đã cho phép Hiệp hội Doanh nghiệp Quảng Ninh nghiên cứu sản xuất vật liệu xây dựng như cát nghiền, vật liệu nền móng... từ chất thải rắn, tro xỉ và đất đá thải mỏ. Đây là hướng đi tiềm năng, vừa tiết kiệm chi phí, vừa góp phần hình thành ngành công nghiệp vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường.

Với sự vào cuộc tích cực của các sở, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp, công tác bảo vệ môi trường trong các KCN, KKT trên địa bàn tỉnh ngày càng đi vào chiều sâu.

Quảng Ninh đang dần khẳng định vị thế của một địa phương tiên phong trong phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam. Từ việc tái sử dụng tài nguyên, phát triển khu công nghiệp sinh thái đến lan tỏa hành động xanh trong cộng đồng, mỗi bước đi đều cho thấy tư duy phát triển bền vững, gắn kết giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường.

Xuất khẩu hàng hoá tại KKT Cửa khẩu Móng Cái. Ảnh: Thanh Tân

Qua đó, sẽ giúp Quảng Ninh đạt mục tiêu đến năm 2030, tất cả các KCN, KKT trên địa bàn tỉnh đạt tiêu chí “KCN xanh, KKT xanh”, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, tái sử dụng nước thải sau xử lý, thu hồi và tái chế chất thải rắn, hướng đến phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.