Hoạch định tài chính cá nhân, hay tên tiếng Anh là Financial Planning, là một quá trình mà các chuyên gia Hoạch định tài chính/Cố vấn tài chính sử dụng để xem xét tất cả các khía cạnh tình hình tài chính của một cá nhân khi xây dựng chiến lược kế hoạch tài chính và đưa ra khuyến nghị hành động để một người hiện thực hóa được các mục tiêu tài chính của mình.

Các mục tiêu tài chính của một cá nhân trong cuộc sống trải dài theo vòng đời (lifetime) của một người và tùy vào từng giai đoạn trong cuộc sống sẽ có những mục tiêu tài chính cá nhân khác nhau. Tuy nhiên, nổi bật thì một cá nhân thường có các mục tiêu cần lập kế hoạch liên quan đến các kế hoạch: Quản lý thu chi ngân sách, Kế hoạch đầu tư cho tương lai, kế hoạch hưu trí, kế hoạch quản lý rủi ro tài chính cá nhân, quản lý tín dụng, kế hoạch mua các loại tài sản lớn (bất động sản, ô tô,...), kế hoạch thừa kế di sản và tối ưu thuế. Đây đều là các mục tiêu cơ bản, rất quan trọng trong việc ổn định an sinh của cả một đời người.

Các cá nhân và hộ gia đình được hoạch định tài chính cá nhân sẽ có sự sắp xếp các nguồn lực tài chính, nguồn lực con người vốn hữu hạn để đạt được các mục tiêu tài chính của mình một cách hợp lý, tránh được việc phân phối bất đồng đều, cực đoan tài sản và dòng thu nhập cá nhân vào các công cụ tài chính khi chưa có bất kỳ một tính toán hợp lý theo logic.

Điều này cũng giúp người dân tránh gặp phải các tác dụng phụ của việc sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính một cách thiếu kiến thức như: vay quá nhiều gây rủi ro phá sản; thiếu tiền hưu trí; căng thẳng sức khỏe do thiếu dòng thu nhập dẫn đến giảm năng suất công việc; thiếu dự phòng tài chính đối với rủi ro sức khỏe, rủi ro thất nghiệp; lạm chi và không tiết kiệm khiến tương lai hưu trí cơ cực gây áp lực lên xã hội...

Chính điều này giúp Hoạch định tài chính cá nhân đóng góp vào bức tranh tài chính toàn diện, giúp mỗi người dân chủ động có nhận thức và chủ động tiếp cận với tất cả các sản phẩm, dịch vụ tài chính trên thị trường nhằm hiện thực hóa các nhu cầu, mục tiêu tài chính của mình.

Quá trình lập các kế hoạch tài chính cá nhân mà một chuyên gia Hoạch định tài chính cá nhân cùng thực hiện và trao đổi với một khách hàng sẽ đồng thời nâng cao kiến thức tài chính (Financial Literacy – FL) của người dân.

Theo Hiệp hội Tư vấn tài chính Việt Nam (VFCA), quá trình Hoạch định Tài chính cá nhân được diễn ra theo 6 bước:

Thứ nhất, thiết lập và xác định mối quan hệ giữa chuyên gia Hoạch định tài chính cá nhân với người được lập kế hoạch tài chính cá nhân.

Thứ hai, thiết lập các mục tiêu tài chính.

Thứ ba, kiểm tra các điều kiện tài chính của cá nhân và hộ gia đình

Thứ tư, xây dựng kế hoạch để hiện thực hóa các mục tiêu tài chính

Thứ năm, thực hiện các kế hoạch đã xây dựng

Thứ sáu, xem xét, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch định kỳ.

Các thị trường phát triển và đang phát triển trên thế giới đã xây dựng và ứng dụng Hoạch định tài chính cá nhân vào đời sống của người dân một cách phổ biến: 81% người Hồng Kông, 33% người Mỹ, 34% người Anh, 48% người Canada, 59% người Singapore, 76% người Malaysia, 16% người Úc… có một kế hoạch tài chính.

Trong thời gian tới, cùng với sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam, khi thu nhập của người dân gia tăng, nhu cầu thực hiện hoạch định tài chính cá nhân sẽ không ngừng gia tăng. Theo đó, thị trường tư vấn tài chính cá nhân cũng sẽ nở rộng, đóng góp cho cuộc sống tài chính lành mạnh của người dân và hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.