Tháng 5/2021, một nhóm tin tặc (hacker) thực hiện vụ tấn công mạng với Colonial Pipeline Co - công ty điều hành đường ống dẫn khí đốt lớn nhất nước Mỹ. Vậy là điều mà giới chức Mỹ luôn lo sợ đã diễn ra. Sau vụ tấn công, Colonial buộc phải tạm dừng hoạt động trong 6 ngày, dẫn tới loạt hệ luỵ đáng kể như người mua hàng hoảng loạn, thiếu hụt khí đốt và giá gas tăng lên. Sau đó, Công ty đã phải trả số tiền 75 Bitcoin - tương đương 4,4, triệu USD vào thời điểm đó cho nhóm hacker để chấm dứt vụ việc.

Sau đó 1 tháng, Bộ Tư pháp Mỹ tuyên bố đã “đòi lại” gần hết số Bitcoin được trả cho nhóm tin tặc. Giới tội phạm ưa chuộng tiền kỹ thuật số bởi loại tài sản này rất khó theo dấu và không thể xác định danh tính. Theo đó, việc giới chức Mỹ có thể truy vết và thu hồi số Bitcoin trở thành “chiến thắng vang dội” cho thấy, nhà quản lý có thể theo dõi các giao dịch tiền ảo, chống lại tội phạm trên thị trường tiền điện tử.

Nhân tố đứng sau thành công này của chính quyền Mỹ là Chainalysis Inc - công ty phát triển phần mềm theo dấu các giao dịch liên quan tới tiền điện tử và phân tích blockain. Startup này trở thành đối tác quan trọng của Chính phủ Mỹ, cũng như chính quyền nhiều quốc gia khác trong việc điều tra tội phạm liên quan tới thị trường tài sản số.

“Hầu như chưa có vụ án quan trọng nào liên quan tới thị trường tiền điện tử mà chúng tôi chưa tham gia”, Gurvais Grigg, Giám đốc công nghệ (CTO) thị trường toàn cầu của Chainalysis cho biết. Trước đó, vị CTO này đã làm việc với FBI trong 23 năm.

Chainalysis, có trụ sở tại New York, là công ty dẫn đầu trong ngành công nghiệp tài sản số trong việc phân tích blockchain, bên cạnh những cái tên khác như Elliptic Enterprises (công ty có sự hậu thuẫn của SoftBank) và CipherTrace (với tên tuổi đứng sau là Mastercard). 

Về cơ bản, blockchain là chuỗi các giao dịch. Mặc dù nó không chứa đựng các thông tin liên quan tới định danh cá nhân, nhưng có thể xây dựng lại các chi tiết liên quan tới từng bước đi của đồng tiền qua các ví điện tử khác nhau. Chainalysis thu thập lượng thông tin khổng lồ từ các blockchain được công bố công khai, thêm vào đó các thông tin từ khách hàng. Công ty sử dụng công nghệ máy học (machine learning), phân tích dữ liệu và các công nghệ phân tích thông tin khác… để nắm bắt các giao dịch sẽ kết thúc tại đâu.

Để giải thích dễ hiểu hơn, Caroline Malcolm, người đứng đầu bộ phận chính sách quốc tế của Chainalysis chia sẻ: “Việc này cũng giống như một tấm bản đồ đường phố, nhưng mỗi con đường, mỗi toà nhà đều không có tên. Việc chúng tôi đang làm là cung cấp thông tin tổng quan, để chúng ta có thể biết được mình đang đứng ở đường nào, toà nhà nào”.

Chainalysis, được thành lập năm 2014, hiện đã có hơn 700 khách hàng tại hơn 70 quốc gia. 2/3 doanh thu của Công ty tới từ các khách hàng nhà nước, cụ thể là nhà quản lý của các quốc gia khác nhau, theo Michael Gronager, CEO, người đồng sáng lập Chainalysis. Bên cạnh đó, Công ty cũng phục vụ các khách hàng khối tư nhân, với sản phẩm mang tên KYT (Know Your Transaction - Biết rõ giao dịch của bạn), có chức năng kiểm soát các giao dịch theo thời gian thực, bao gồm các giao dịch tiền ảo, ngân hàng và các hoạt động khác.

Michael Gronager cho biết, doanh thu của Chainalysis tăng gấp đôi mỗi năm, dù hiện tại chưa mang về lợi nhuận. Giới đầu tư định giá startup này ở mức 8,6 tỷ USD trong vòng gọi vốn mới nhất vào đầu năm 2022. Vòng gọi vốn này có sự tham gia của GIC - quỹ đầu tư tài sản nhà nước Singapore.

Michael Gronager, CEO, người đồng sáng lập Chainalysis.

Chainalysis đóng vai trò chính trong nhiều cuộc điều tra liên quan tới các tội phạm tiền ảo trên toàn cầu. Công ty đã giúp Chính phủ Mỹ thu hồi hơn 1 tỷ USD liên quan tới Silk Road - từng là nền tảng web đen. Năm 2019, Chainalysis cũng giúp “lật mặt” Welcome to Video - trang mạng lớn nhất thế giới liên quan tới các vấn đề xâm hại tình dục trẻ em.

Trong báo cáo được công bố đầu năm 2022, Chainalysis cho biết, lượng tiền số bất hợp pháp đạt mức 14 tỷ USD vào năm 2021, tuy nhiên lượng hoạt động này chỉ chiếm khoảng 0,15% toàn bộ giao dịch tiền điện tử.

Giá trị các hoạt động tiền số phạm pháp qua các năm.

Chainalysis đang tăng trưởng nhanh nhất tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nơi công ty đã mở văn phòng tại Australia, Nhật Bản, Singapore và Hàn Quốc. CEO Michael Gronager cho biết, Chainalysis sẽ tiếp tục mở rộng, giúp tăng cường an ninh tại thị trường tiền điện tử, bởi lượng dữ liệu thu thập được càng lớn, thì hiệu quả hoạt động càng cao và các đối thủ khó lòng bắt kịp.

Vị CEO cùng các đồng nghiệp tại Chainalysis tin rằng, họ đang đứng về phe chính nghĩa và việc truy vết các giao dịch phạm pháp tại thị trường tiền điện tử sẽ giúp nâng tính minh bạch và hỗ trợ sự phát triển của thị trường. Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình với quan điểm này.

Josh Olszewicz, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu tại quỹ đầu tư tiền điện tử Valkyrie Investments chia sẻ: “Nhiều người nghĩ Chainalysis là quỷ dữ”. Trong khi đó, Roger Ver, nhà sáng lập Bitcoin.com, ông trùm thị trường tiền điện tử cho rằng, thật đáng sợ khi nghĩ tới việc người khác có thể biết rõ bạn đang làm gì qua việc theo dấu các giao dịch.

“Đây là cảm giác khi bất kỳ ai cũng có thể xem được tài khoản ngân hàng, mọi khoản chi thẻ tín dụng của bạn ở bất kỳ đâu, bất kỳ lúc nào”, Roger Ver nói.

Đáp lại những chỉ trích này, CTO Chainalysis cho biết, trong thế giới tiền điện tử, nơi có lượng giao dịch giá trị cao nhất, cũng như hoạt động sôi nổi nhất luôn là nơi giao dịch không thể truy vết. Mọi người có quyền giữ gìn thông tin cá nhân liên quan tới tài chính, nhưng công nghệ không thể là lá chắn trong mọi tình huống.

Chẳng hạn, năm 2014, một nhóm các nhà phát triển phần mềm tạo nên Monero – nền tảng giao dịch điện tử tập trung vào bảo vệ quyền riêng tư. Không có gì ngạc nhiên khi nơi này trở nên thông dụng với các hoạt động phạm tội và thường được dùng trong các vụ tống tiền. Năm 2020, Sở Thuế vụ (IRS) Mỹ thông báo trao thưởng khoảng 625.000 USD cho công ty nào có thể tạo nên công cụ có thể xâm nhập Monero và Lightning Network - phương thức thanh toán tiền điện tử. Chainalysis chính là một trong những doanh nghiệp tham gia vụ này.