Thương mại phục hồi mạnh mẽ

Theo số liệu thống kê mới nhất, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam trong 9 tháng năm 2025 đạt 679,9 tỷ USD, tăng 17,4% (tương ứng tăng 100,9 tỷ USD) so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu đạt 348,05 tỷ USD, tăng 16,1% (tăng 48,2 tỷ USD), còn kim ngạch nhập khẩu đạt 331,8 tỷ USD, tăng 18,9% (tăng 52,8 tỷ USD).

Những con số này cho thấy hoạt động thương mại quốc tế của Việt Nam đang phục hồi mạnh mẽ, khẳng định vai trò của xuất nhập khẩu trong tăng trưởng kinh tế và cân đối ngân sách nhà nước.

Trong tổng thể đó, kim ngạch xuất nhập khẩu chịu thuế của cả nước trong 9 tháng đạt 117,9 tỷ USD, tăng 4,3% (tăng 4,9 tỷ USD) so với cùng kỳ năm trước. Cụ thể, xuất khẩu chịu thuế đạt 5,04 tỷ USD, giảm 9,9%, trong khi nhập khẩu chịu thuế đạt 112,8 tỷ USD, tăng 5,1%.

Nhờ sự gia tăng này, nguồn thu ngân sách nhà nước từ hoạt động xuất nhập khẩu đạt 336.540 tỷ đồng, bằng 81,9% dự toán, tăng 9,3% (tăng 28.556 tỷ đồng) so với cùng kỳ năm 2024. Đây là kết quả đáng khích lệ, phản ánh tác động tích cực của tăng trưởng thương mại và chính sách quản lý hải quan linh hoạt.

Theo Cục Hải quan, nguồn thu tăng chủ yếu nhờ nhóm hàng nguyên liệu, máy móc, thiết bị, phụ tùng nhập khẩu phục vụ sản xuất, chiếm 55,6% tổng kim ngạch nhập khẩu chịu thuế, tăng 5,9% so với cùng kỳ, mang lại khoảng 17.240 tỷ đồng. Ngoài ra, mặt hàng ô tô nguyên chiếc cũng tăng 22,3% về lượng và 29,8% về trị giá, đóng góp thêm 9.760 tỷ đồng cho ngân sách.

Tuy nhiên, một số nhóm hàng lại ghi nhận xu hướng giảm, làm ảnh hưởng đến tổng thu. Nhóm hàng xăng dầu và dầu thô nhập khẩu giảm 9,3% về trị giá, khiến nguồn thu ngân sách giảm khoảng 3.980 tỷ đồng. Mặt hàng than các loại tuy tăng nhẹ 0,9% về lượng, nhưng giảm 16,3% về trị giá, làm giảm thêm 2.970 tỷ đồng.

Cục Hải quan dự kiến tổng thu ngân sách năm 2025 đạt khoảng 440.000 tỷ đồng, tương đương 107,1% dự toán được giao. Tuy vậy, cơ quan này cũng cảnh báo xu hướng giảm dần số thu từ tháng 7/2025 do thực hiện chính sách giảm thuế giá trị gia tăng 2%, cùng với việc giá dầu thô ở mức thấp và số lượng ô tô nguyên chiếc nhập khẩu giảm. Ngoài ra, đến cuối năm, ngành Hải quan phải hoàn trả khoảng 7.150 tỷ đồng tiền thuế nhập khẩu linh kiện ô tô theo quy định của Chính phủ, gây thêm áp lực cho công tác thu ngân sách.

Tại địa phương, Cụm cảng Vũng Áng - Sơn Dương (tỉnh Hà Tĩnh) tiếp tục là một trong những điểm sáng trong thu ngân sách từ hoạt động xuất nhập khẩu, đóng góp hơn 80% tổng thu toàn tỉnh. Tuy nhiên, ông Nguyễn Đình Bình, Phó Đội trưởng Hải quan cửa khẩu cảng Vũng Áng, cho biết hệ thống hạ tầng giao thông và dịch vụ hậu cần quanh khu vực vẫn còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc thu hút doanh nghiệp.

Nguồn thu của Hải quan Vũng Áng hiện phụ thuộc chủ yếu vào Công ty Trách nhiệm hữu hạn Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh. Khi doanh nghiệp này điều chỉnh kế hoạch nhập khẩu hoặc giảm sản lượng, số thu ngân sách sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp. Nhiều mặt hàng của doanh nghiệp cũng thuộc diện miễn, giảm thuế theo các hiệp định thương mại tự do, làm giảm nguồn thu của địa phương.

Trong 9 tháng năm 2025, Hải quan cửa khẩu cảng Vũng Áng đã thu hút thêm 6 doanh nghiệp mới, nâng tổng số doanh nghiệp đang hoạt động lên 74 đơn vị. Dù số lượng tờ khai tăng 10%, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 2,716 tỷ USD, song số thu ngân sách chỉ đạt gần 4.700 tỷ đồng, bằng 54,5% dự toán và giảm 25% so với cùng kỳ 2024.

Công chức hải quan kiểm tra hàng hóa xuất khẩu. Ảnh tư liệu.

Đổi mới quản lý, thúc đẩy cải cách và chống thất thu

Nếu khu vực miền Trung gặp khó khăn, thì Hải quan khu vực VI - đơn vị quản lý nhiều cửa khẩu biên giới phía Bắc - lại đạt kết quả bứt phá trong công tác thu ngân sách. Theo ông Nguyễn Văn Hoàn, Chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực VI, chỉ trong 7 tháng đầu năm, đơn vị đã hoàn thành toàn bộ chỉ tiêu thu ngân sách cả năm 2025. Nhiều cửa khẩu có mức tăng trưởng vượt bậc, trong đó Hải quan cửa khẩu Tân Thanh tăng thu hơn 667% so với cùng kỳ năm 2024.

Đạt được kết quả này là nhờ đơn vị đổi mới phương thức quản lý, đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong điều hành. Các hình thức quản lý hiện đại như phòng họp không giấy tờ, phần mềm hỗ trợ cải cách thủ tục hành chính, giám sát trực tuyến được triển khai đồng bộ, giúp tăng hiệu quả công việc, giảm thời gian xử lý hồ sơ và tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp.

Cùng với cải cách hành chính, Hải quan khu vực VI còn chủ động đồng hành cùng doanh nghiệp, tổ chức các hội nghị đối thoại, ký kết quy chế phối hợp với hiệp hội doanh nghiệp và thành lập các đoàn công tác đến tận cơ sở sản xuất để tháo gỡ khó khăn. Đặc biệt, đơn vị đã duy trì đường dây nóng và cổng thông tin trực tuyến, đồng thời phối hợp với Hải quan Trung Quốc kéo dài thời gian làm việc tại cửa khẩu nhằm giảm ùn tắc hàng hóa trong mùa cao điểm.

Nhờ cách tiếp cận chủ động, trong 9 tháng năm 2025, Hải quan khu vực VI thu hút được 2.069 doanh nghiệp mới, tăng 33% so với cùng kỳ 2024, đóng góp 882,4 tỷ đồng vào ngân sách nhà nước. Riêng Hải quan cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị đã thu hút 1.363 doanh nghiệp, mang lại 874 tỷ đồng, trong đó Công ty VinFast đóng góp hơn 572 tỷ đồng từ hoạt động nhập khẩu pin xe điện, linh kiện pin và linh kiện ô tô.

Trước bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều biến động, Cục Hải quan xác định phương châm trọng tâm thời gian tới là cải cách mạnh mẽ, hiện đại hóa quản lý, chống thất thu và tăng tính minh bạch. Cục đặt mục tiêu cắt giảm 30% thủ tục hành chính, giảm 30% thời gian xử lý hồ sơ và 30% chi phí thực hiện thủ tục cho doanh nghiệp.

Ngành Hải quan cũng sẽ đầu tư hệ thống công nghệ thông tin hiện đại, tăng cường kết nối dữ liệu với các cơ quan, đối tác quốc tế, và nâng cao hiệu quả thiết bị kiểm tra, giám sát hàng hóa tại các cửa khẩu trọng điểm. Đồng thời, Cục yêu cầu các đơn vị địa phương bám sát diễn biến kim ngạch xuất nhập khẩu, phân tích dự báo tình hình thu, xử lý dứt điểm nợ thuế, và tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ nhằm ngăn ngừa thất thoát.

Cuối cùng, Cục Hải quan sẽ chủ động hỗ trợ, hướng dẫn các đơn vị và cộng đồng doanh nghiệp giải quyết vướng mắc trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan, đảm bảo minh bạch, công bằng và hiệu quả trong công tác thu ngân sách.

Ngành Hải quan hướng tới mục tiêu xây dựng hệ thống quản lý thuế hiện đại, ứng dụng công nghệ cao để nâng cao hiệu quả thu ngân sách nhà nước, giảm thiểu thất thoát và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội nhập sâu rộng.