Các quốc gia dẫn đầu về công nghệ như Hoa Kỳ, Trung Quốc hay Singapore đều sở hữu thị trường vốn phát triển, cho phép các startup công nghệ huy động vốn công chúng thông qua chào bán công khai lần đầu (IPO), từ đó tạo ra những kỳ lân công nghệ. Tại Việt Nam, dù hệ sinh thái khởi nghiệp đã phát triển mạnh mẽ, số lượng kỳ lân vẫn còn hạn chế do những vướng mắc trong cơ chế hỗ trợ, đặc biệt là việc khơi thông dòng vốn. Tính đến cuối năm 2021, Việt Nam có 4 kỳ lân công nghệ được công nhận: VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis - đưa Việt Nam đứng thứ ba ở Đông Nam Á, sau Singapore và Indonesia.

Tuy nhiên, con số khiêm tốn này vẫn chưa phản ánh đúng tiềm năng của nền kinh tế Việt Nam và số lượng startup đổi mới sáng tạo đang phát triển. Với các nước trong khu vực, Việt Nam vẫn còn khoảng cách đáng kể về số lượng công ty đạt mốc tỷ đô. 

Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) nhận định, hiện nay Việt Nam đã có một số công ty công nghệ có tiềm năng cạnh tranh trên trường quốc tế, song các doanh nghiệp này không thể lớn do gặp rào cản về huy động vốn để phát triển quy mô. Để đưa Việt Nam trở thành trung tâm phát triển công nghiệp công nghệ số, với ít nhất 5 doanh nghiệp công nghệ số đạt tầm cỡ quốc tế đến năm 2030 như Nghị quyết số 57-NQ/TW đặt ra, cần có các giải pháp đột phá, đặc biệt là về huy động vốn.

Toàn cảnh tọa đàm “Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số”.

"Chúng tôi nhận thấy các kỳ lân và các doanh nghiệp gần đạt mức kỳ lân thường đặt ra câu hỏi: Liệu họ có thể huy động vốn tại các thị trường nước ngoài hay không, thay vì đặt câu hỏi rằng họ có thể huy động vốn và niêm yết tại thị trường Việt Nam? Đây là những câu hỏi mà chúng tôi nhận được từ hệ thống doanh nghiệp startup và hệ thống doanh nghiệp kỳ lân", bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng Giám đốc SSI Asset Management chia sẻ tại Tọa đàm.

Theo bà Ngọc Anh, với đặc thù của doanh nghiệp công nghệ là không có tài sản hay bất động sản. Điều đó dẫn đến việc tiếp cận vốn vay truyền thống rất khó khăn. Đây là một rào cản rất lớn trong việc tiếp cận vốn của doanh nghiệp công nghệ. Việt Nam có thể tham khảo các mô hình nước ngoài. Như tại Mỹ đã xây dựng một sàn Nasdaq riêng cho các doanh nghiệp công nghệ, với những điều kiện riêng phù hợp với đặc thù của doanh nghiệp công nghệ. Điều này cho phép các doanh nghiệp công nghệ có thể niêm yết trên sàn và giúp các nhà đầu tư nhận biết đây là một sàn riêng cho công nghệ, áp dụng đúng tất cả các tiêu chí định giá của doanh nghiệp công nghệ.

Ngay tại châu Á, Trung Quốc và Ấn Độ đã đi đầu trong việc nới lỏng điều kiện lợi nhuận IPO, hỗ trợ mạnh mẽ khả năng tiếp cận vốn cho các doanh nghiệp công nghệ sáng tạo. Trung Quốc đã nới lỏng yêu cầu lợi nhuận, cho phép công ty công nghệ chưa có lợi nhuận niêm yết trên STAR Market (Thượng Hải); tương tự, Ấn Độ áp dụng quy định linh hoạt cho start-up công nghệ trên Innovators Growth Platform (NSE) và SME trên NSE Emerge.

Xu hướng này cũng được phản ánh tại Đông Nam Á, khi hàng loạt quốc gia đã chủ động thành lập các sàn giao dịch với quy định linh hoạt hơn, mở đường cho doanh nghiệp công nghệ tăng trưởng nhanh tiếp cận nguồn vốn hiệu quả.

Sàn Catalist (Singapore), ACE Market (Malaysia), Acceleration Board (Indonesia) và Live Exchange (Thái Lan) hướng đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) và startup công nghệ có tiềm năng tăng trưởng, thể hiện cam kết thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp và tăng trưởng kinh tế khu vực.

"Chúng ta cũng có thể cân nhắc việc xây dựng một sàn giao dịch chuyên nghiệp cho các doanh nghiệp công nghệ", bà Ngọc Anh kiến nghị.

"Huy động vốn cho các startup như thế nào luôn là câu chuyện đau đầu nhất cho các nhà khởi nghiệp. Đối với các doanh nghiệp startup quy mô lớn, rất lớn như các kỳ lân công nghệ lại càng khó vì số vốn cần huy động thường rất lớn, vài chục, vài trăm triệu USD", TS.Trần Văn, Viện trưởng Viện Chiến lược Phát triển Kinh tế số (IDS) chia sẻ. 

Theo kiến nghị ông Văn, Việt Nam cần sửa đổi, bổ sung Luật Chứng khoán, có thể là một chương riêng về điều kiện cho các startup công nghệ có thể huy động vốn trên thị trường. Cũng có thể là sửa đổi, bổ sung trong Luật Khoa học-Công nghệ, Luật Công nghệ cao, Luật Doanh nghiệp...hay quy định trong văn bản quy phạm pháp luật về các trung tâm tài chính quốc tế, khu vực TP.HCM, Đà Nẵng tới đây… để có thể bao quát được các hình thức huy động vốn của startup công nghệ.

"Song song với việc ban hành danh mục công nghệ chiến lược của Việt Nam và Chương trình quốc gia phát triển công nghệ-công nghiệp chiến lược theo yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại phiên họp thứ hai của Ban Chỉ đạo ngày 4/3/2025  thì vấn đề huy động vốn để phát triển công nghệ chiến lược sẽ được giải quyết theo hướng tích cực nhất, tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp startup công nghệ ngay trên thị trường vốn trong nước, thay vì phải tìm kiếm cơ hội IPO để huy động vốn trên thị trường vốn nước ngoài như một số doanh nghiệp startup đang làm hiện nay", TS.Trần Văn kiến nghị. 

"Việt Nam có có 4 kỳ lân ở Việt Nam, nhưng cũng có những thế hệ doanh nghiệp startup có thể sớm trở thành kỳ lân", ông Il-Dong Kwon, Giám đốc Điều hành Công ty Tư vấn Boston Consulting Group Việt Nam khẳng định.

Muốn tăng số lượng công ty kỳ lân, theo ông Il-Dong Kwon, thì thị trường phải sôi động, có tiềm năng và dư địa để phát triển. Tính chất của thị trường là phải giàu tiềm năng và có khả năng ứng dụng công nghệ thông tin, tỷ lệ ứng dụng công nghệ số cũng phải cao, sẵn sàng đón nhận sản phẩm mới. Cần lưu ý rằng vốn không chỉ là huy động đủ vốn, mà còn phải là thị trường có tính thanh khoản cao, tạo cơ hội thoái vốn hấp dẫn.

Yếu tố tiếp theo nhân tài. Điều quan trọng nhất vẫn là con người; con người làm việc, con người tạo ra kết quả, con người vận hành thị trường vốn, và con người quản lý thị trường vốn. Chính vì vậy, nhân tài là một khía cạnh  cần tập trung vào để phát triển, nhằm xây dựng và thu hút các kỳ lân. Và cuối cùng là đổi mới sáng tạo. Những chính sách của chính phủ hỗ trợ như thế nào cho đổi mới sáng tạo và bảo vệ tinh thần đổi mới sáng tạo là điều quan trọng.