Đây là lý do giáo dục STEM phát triển mạnh tại Việt Nam, dần trở thành nền tảng quan trọng trong chiến lược xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao.

STEM định hình hướng đi dài hạn cho phát triển nguồn nhân lực Việt Nam

Nhìn từ thực tế, nhu cầu của thị trường đang dịch chuyển rất nhanh. Doanh nghiệp cần những người có khả năng giải quyết vấn đề bằng công nghệ, hiểu logic dữ liệu, làm việc nhóm linh hoạt và sở hữu kỹ năng phân tích, những năng lực được hình thành rõ rệt nhất thông qua tiếp cận STEM từ sớm. 

Một bài toán robot, mô hình turbine gió hay thí nghiệm tên lửa nước khiến học sinh vận dụng kiến thức vật lý, toán học và lập trình theo hướng tự nhiên, kích hoạt tư duy phản xạ và khả năng thử nghiệm liên tục.

Việt Nam đang đứng trước thời điểm quan trọng để chuẩn bị lực lượng nhân sự công nghệ cho giai đoạn tăng tốc sắp tới.

Trong bối cảnh ấy, các sân chơi ứng dụng STEM - AI - Robotics giữ vai trò quan trọng trong hệ sinh thái giáo dục. Nhiều trường phổ thông bắt đầu đưa lập trình kéo thả, thiết kế robot và các mô hình năng lượng tái tạo vào chương trình câu lạc bộ. Các hoạt động này tạo điều kiện để học sinh tiếp xúc sớm với khoa học, rèn luyện kỹ năng phân tích và phát triển khả năng sáng tạo theo cách thực tiễn hơn so với phương pháp truyền thống.

Việt Nam đã ban hành một loạt nghị quyết về phát triển khoa học - công nghệ và chuyển đổi số, trong đó nhấn mạnh việc thúc đẩy giáo dục STEM. Học sinh hôm nay sẽ bước vào thị trường lao động khi AI đã hòa vào mọi ngành nghề; robot tham gia đáng kể trong sản xuất; năng lượng tái tạo trở thành cấu phần quan trọng của an ninh năng lượng; dữ liệu là cơ sở vận hành dịch vụ công lẫn doanh nghiệp. 

Vì vậy, xây dựng tư duy số sớm giúp thế hệ trẻ thích ứng tốt với nhịp phát triển công nghệ, đồng thời tạo ra lợi thế cạnh tranh cho lực lượng lao động Việt Nam.

Tại sự kiện công bố Cuộc thi Vô địch Quốc gia STEM, AI và Robotics năm học 2025 - 2026 (VSAR), bà Kim Ngọc Thanh Nga, Phó giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) nhận định, Việt Nam đang đứng trước thời điểm quan trọng để chuẩn bị lực lượng nhân sự công nghệ cho giai đoạn tăng tốc sắp tới.

Theo bà Nga, nhiều chủ trương của Đảng và Nhà nước đã định vị giáo dục STEM như một trụ cột của chiến lược phát triển khoa học - công nghệ. Yếu tố quyết định nằm ở môi trường học tập và trải nghiệm thực chất, nơi học sinh được tham gia mô phỏng robot, vận hành cảm biến, xây dựng mô hình năng lượng hay thử nghiệm các bài toán AI phù hợp với từng lứa tuổi.

“Những sân chơi ứng dụng STEM nếu được tổ chức bài bản sẽ giúp học sinh hình thành tư duy số, kỹ năng giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác và tinh thần sáng tạo. Đây là các phẩm chất then chốt trong lực lượng lao động tương lai”, bà Nga nhấn mạnh.

NIC cam kết đồng hành cùng các tổ chức giáo dục, doanh nghiệp công nghệ và trường đại học để mở rộng cơ hội trải nghiệm STEM - AI cho học sinh trên toàn quốc, hướng tới mô hình học tập hiện đại và dễ tiếp cận hơn.

Các mô hình tái tạo năng lượng trong trường học, ví dụ như xây dựng “nhà máy điện gió thu nhỏ”, theo dõi hiệu suất pin mặt trời mô phỏng, hay phóng tên lửa nước để phân tích quỹ đạo giúp học sinh hiểu rõ sự vận hành của các công nghệ tạo ra điện và tương tác với môi trường. Từ đó, các em phát triển nhận thức về năng lượng xanh, tiết kiệm điện, vật liệu tái chế và tác động của công nghệ đến môi trường sống.

Cùng lúc, các bài toán lập trình và robot tạo ra một môi trường giàu thử thách. Mỗi bước di chuyển lệch vài milimet của robot hay thay đổi thông số cảm biến trong mô hình tự động hóa buộc học sinh phải điều chỉnh thuật toán, hợp tác với bạn cùng đội và phân tích sai số. Đây là những kỹ năng rất gần với yêu cầu của các ngành kỹ thuật, tự động hóa, logistics thông minh và công nghệ xanh.

Cuộc thi VSAR trở thành điểm tựa của phong trào STEM trong trường học

Trong hệ sinh thái các hoạt động STEM - AI - Robotics, Cuộc thi Vô địch Quốc gia STEM, AI và Robotics (VSAR) là hoạt động tiêu biểu trong năm học 2025 - 2026. VSAR được tổ chức bởi Báo Tiền Phong, NIC, Hội đồng Đội Trung ương và Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, dưới sự chỉ đạo của Trung ương Đoàn. Chủ đề “Năng lượng cho tương lai” phản ánh rõ xu hướng giáo dục gắn với công nghệ xanh và nhu cầu năng lượng tái tạo.

Cuộc thi quy tụ nhiều giải đấu, giúp học sinh trải nghiệm và thể hiện năng lực trong những lĩnh vực cốt lõi của STEM, AI và robotics. Cuộc thi được triển khai trên toàn quốc, diễn ra từ tháng 11/2025 đến tháng 4/2026.

Năm nay, học sinh sẽ tham gia các thử thách lắp ráp mô hình điện gió, điện mặt trời, vận hành robot trong nhà máy năng lượng, thiết kế thuật toán cảm biến và mô phỏng khí động học qua tên lửa nước. Các nội dung được xây dựng theo tiêu chuẩn quốc tế, phù hợp với từng độ tuổi, tạo cơ hội để mọi học sinh từ tiểu học đến trung học phổ thông đều có thể tiếp cận khoa học theo cách hứng thú và tự nhiên.

Theo ông Phùng Công Sưởng, Tổng biên tập báo Tiền Phong, Trưởng ban tổ chức, mỗi mô hình sáng tạo, dù thành công hay chưa, đều là bước tiến quý giá đưa học sinh đến gần hơn với ước mơ. Bước sang năm học 2025 - 2026, VSAR trở lại với diện mạo mới về quy mô và nội dung thi đấu, các thử thách được cập nhật theo tiêu chuẩn quốc tế, phản ánh xu hướng giáo dục STEM, robot, năng lượng tái tạo và công nghệ xanh.  

Cuộc thi Vô địch Quốc gia STEM, AI và Robotics (VSAR) chính thức khởi động.

Sự phát triển của AI, robot tự động, năng lượng tái tạo và kinh tế số đang tạo ra một bối cảnh hoàn toàn mới cho thị trường lao động. Thế hệ học sinh hôm nay cần những năng lực linh hoạt hơn với khả năng lập trình cơ bản, hiểu quy trình công nghệ, tư duy giải pháp, phân tích dữ liệu và giao tiếp trong môi trường hợp tác số.

Giáo dục STEM kết hợp cùng các sân chơi ứng dụng như VSAR cho phép học sinh tiếp nhận những kỹ năng này theo lộ trình tự nhiên. Mỗi thử thách là một lần học sinh bước qua giới hạn mới, mạnh dạn thể hiện suy nghĩ, hình thành bản lĩnh công nghệ và phát triển tư duy sáng tạo.

Ban tổ chức cuộc thi nhấn mạnh, VSAR 2025 - 2026 được xây dựng với hệ mục tiêu giáo dục rõ ràng, phát triển tư duy số, tư duy logic và kỹ năng sáng tạo cho học sinh thông qua trải nghiệm lập trình, thiết kế, chế tạo; tạo môi trường học tập khám phá, nơi học sinh được phép thử - sai - điều chỉnh và tự rút ra bài học từ thực nghiệm. Đồng thời bồi dưỡng các phẩm chất xã hội như tinh thần hợp tác, trách nhiệm cộng đồng, thái độ làm việc chuyên nghiệp.