Để quản lý hiệu quả thị trường vàng, cần sớm thành lập sàn giao dịch vàng. Ảnh: Đức Thanh

Khan hiếm, nhà vàng mặc sức thao túng giá 

Bất chấp giá vàng giảm giữa tuần này, người dân vẫn xếp hàng đông nghịt trước cửa các tiệm vàng chờ mua vàng. Tuy nhiên, như thường lệ, ngoại trừ Bảo Tín Minh Châu và một số thương hiệu vàng tư nhân khác bán vàng nhỏ giọt, các thương hiệu vàng lớn như SJC, DOJI, PNJ… đồng loạt thông báo hết vàng miếng, vàng nhẫn từ nhiều tháng nay.

Trước tình trạng này, nhiều người mua chuyển hướng về quê mua vàng tại các tiệm vàng thương hiệu tư nhân hoặc mua vàng thương hiệu lớn trên “chợ đen”. Trên “chợ” online, các hội nhóm mua bán vàng cũng mọc lên như nấm, thu hút hàng chục ngàn thành viên tham gia. Giá vàng SJC trên chợ đen này có thời điểm được đẩy lên 190 triệu đồng/lượng, trong khi vàng Bảo Tín Minh Châu lên tới 165 triệu đồng/lượng. Tình trạng vàng giả, vàng nhái hay lừa đảo trên “chợ” online đã diễn ra.

Trong khi đó, vàng nhẫn tại các tiệm vàng tư nhân nhỏ lẻ, ít tên tuổi tại các tỉnh, thành phố cũng bán đắt như tôm tươi. Đặc biệt, chênh lệch giá mua vào - bán ra được các tiệm vàng này đẩy lên tới 5 - 7 triệu đồng/lượng. Tại các thương hiệu vàng lớn, chênh lệch mua vào - bán ra thường chỉ 2-3 triệu đồng/lượng. Do doanh thu tăng đột biến, tại nhiều địa phương, một số doanh nghiệp vàng thậm chí còn không nhận chuyển khoản, chỉ chấp nhận giao dịch bằng tiền mặt để trốn thuế.

Theo các chuyên gia, những bất cập trên thị trường vàng là hệ quả tất yếu của việc thị trường vàng bị nghẽn. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) không cho nhập khẩu vàng hơn chục năm qua, trong khi tâm lý đầu cơ vàng tăng cao, tâm lý sợ bỏ lỡ lan rộng khiến người dân bất chấp rủi ro lao vào vàng chợ đen.         

Ông Huỳnh Trung Khánh, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng (VGTA) cho rằng, việc “chợ đen” vàng hình thành là tất yếu khi thị trường rơi vào tình trạng cung cầu mất cân xứng. Thị trường càng sốt, giao dịch chợ đen càng nhộn nhịp, khiến giá vàng trong nước ngày càng bị đẩy xa so với giá thế giới. “Việc mua bán trên thị trường chợ đen tiềm ẩn rất nhiều rủi ro cho người mua, song rất khó kiểm soát”, ông Khánh cho biết.

Hiện giá vàng trên thị trường chợ đen cao hơn giá thế giới hơn 20 triệu đồng/lượng, trong khi giá niêm yết tại các nhà vàng cao hơn giá thế giới 18 triệu đồng/lượng. Trong báo cáo gửi tới Quốc hội, Thống đốc NHNN cho rằng, một trong những nguyên nhân dẫn tới giá vàng trong nước chênh lệch lớn với giá thế giới là tình trạng làm giá. “Không loại trừ khả năng một số doanh nghiệp, cá nhân lợi dụng biến động của thị trường để đầu cơ, thao túng giá nhằm trục lợi bất chính…”, NHNN nhận định.

Cần sớm lập sàn vàng, cho phép sản phẩm phái sinh vàng

Theo các chuyên gia vàng, dù NHNN đã ban hành Thông tư hướng dẫn về nhập khẩu vàng, song sớm nhất sang năm 2026, thì vàng nhập khẩu mới có thể về đến Việt Nam. Trong khi chờ đợi thị trường có thêm nguồn cung mới, giao dịch chợ đen vẫn còn sôi động.

Thời gian qua, NHNN đã nghiên cứu chính sách hạn chế đầu cơ, tích trữ vàng, chuyển nguồn lực đầu tư vào sản xuất, kinh doanh. Tuy vậy, phát biểu thảo luận tại tổ về tình hình kinh tế, xã hội đầu tuần này, nhiều đại biểu Quốc hội tỏ ra sốt ruột khi cho rằng, chúng ta vẫn chưa quản lý, kiểm soát được thị trường vàng.

Nếu nhập quá nhiều vàng vật chất, sẽ gây áp lực lên tỷ giá. Lập sàn vàng có thể đáp ứng nhu cầu hưởng chênh lệch giá vàng cho nhà đầu tư, mà không gây nhiều áp lực cho vàng vật chất.

- PGS-TS. Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM)

Đại biểu Nguyễn Thị Phú Hà (Phú Thọ) nêu câu hỏi: Liệu có hợp lý hay không khi chúng ta hạn chế người dân mua vàng, trong khi các nước trên thế giới như Trung Quốc, Ấn Độ, kể cả Mỹ, châu Âu... đều tăng tích trữ vàng? Từ đầu năm đến nay, giá vàng thế giới đã tăng từ 3.000 USD/ounce lên hơn 4.000 USD/ounce, các nước đã tăng tài sản lên rất nhiều, trong khi người dân trong nước chịu nhiều bất lợi.

“Đề nghị Chính phủ và NHNN đánh giá lại quan điểm hạn chế tích trữ vàng vì tích trữ vàng thì ảnh hưởng đến dòng vốn vào sản xuất, kinh doanh. Nếu không cẩn thận, chúng ta sẽ làm mất tài sản của người dân, doanh nghiệp. Nếu chúng ta vẫn tiếp tục hạn chế thị trường vàng, người dân lại đi mua chui thì sẽ rất rủi ro”, đại biểu lo ngại. 

Mặc dù việc nhập khẩu vàng vật chất là rất cần thiết, song các chuyên gia cho rằng, giải pháp này cũng chỉ giải tỏa cơn khát tạm thời. Để quản lý hiệu quả thị trường vàng, cần sớm thành lập sàn giao dịch vàng.

Được biết, NHNN đang xem xét thí điểm thành lập sàn giao dịch vàng. Trong giai đoạn đầu thí điểm, sàn sẽ hoạt động theo mô hình sàn vàng vật chất, về sau sẽ phát triển các sản phẩm phái sinh vàng.

Tuy vậy, theo ông Bùi Hoàng Hải, Phó chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Việt Nam có thể triển khai ngay sản phẩm vàng phái sinh và chứng chỉ quỹ hoán đổi danh mục vàng (ETF vàng), vì đã có thị trường phái sinh hoạt động ổn định, có cơ chế thanh toán, ký quỹ minh bạch.

Các chuyên gia cũng cho rằng, việc thành lập sàn vàng vật chất là cần thiết để làm nền tảng, song để giảm cầu vàng vật chất, cần sớm triển khai sản phẩm phái sinh, ETF vàng. Trên thực tế, rất nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư trẻ không có nhu cầu mua vàng vật chất về giữ két, mà muốn sở hữu chứng chỉ vàng để có thể giao dịch, trao đổi và có thể rút vàng vật chất nếu có nhu cầu.