Vụ Sức khỏe Bà mẹ, Trẻ em, Bộ Y tế cho biết, gần đây báo chí đăng nhiều về hiện tượng mua bán trứng, tinh trùng, phôi và mang thai hộ vì mục đích thương mại (đẻ thuê). Vụ Sức khỏe Bà mẹ, Trẻ em đã nhiều lần có văn bản chấn chỉnh gửi các Sở Y tế và các đơn vị hỗ trợ sinh sản trên toàn quốc.

Ảnh minh hoạ.

Ông Đinh Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Sức khỏe Bà mẹ, Trẻ em, Bộ Y tế cho biết, trong thời gian vừa qua, dịch vụ kỹ thuật hỗ trợ sinh sản đã có những bước phát triển đáng khích lệ, mang lại hạnh phúc cho nhiều gia đình.

Tuy nhiên, tại một số địa phương đã xuất hiện những tình trạng không tuân thủ pháp luật như buôn bán tinh trùng, noãn, phôi; mang thai hộ vì mục đích thương mại và đã bị cơ quan Công an điều tra, xử lý theo pháp luật.

Để bảo đảm việc thực thi các quy định của pháp luật, phòng tránh tình trạng mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, buôn bán giao tử xảy ra trong cơ sở y tế, hoặc các hành vi tiếp tay, tham gia vào những đường dây phi pháp nêu trên của cán bộ y tế, Bộ Y tế đề nghị Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; 

Bộ Y tế yêu cầu giám đốc các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế; thủ trưởng các đơn vị như Cục Quân Y, Bộ Quốc phòng, Cục Y tế, Bộ Công an, các bệnh viện trực thuộc bộ, ngành và các bệnh viện ngoài công lập có cung cấp dịch vụ thụ tinh trong ống nghiệm và mang thai hộ vì mục đích nhân đạo chỉ đạo và thực hiện các biện pháp cần thiết ngăn chặn tình trạng này.

Các địa phương cần nghiêm túc tuân thủ các quy định của pháp luật về hỗ trợ sinh sản. 

Rà soát, xây dựng bổ sung quy trình chống nhầm lẫn đối với tất cả các trường hợp cần phải nhận diện bệnh nhân để kiểm soát việc nhầm lẫn hoặc tráo đổi bệnh nhân, tinh trùng, noãn, phôi.

Trong đó, đặc biệt lưu ý các quy trình: Lấy mẫu tinh dịch; chọc hút noãn; chuyển phôi; vận chuyển, tiếp nhận tinh trùng/noãn/phôi giữa các bệnh viện; mang thai hộ vì mục đích nhân đạo.

Khuyến khích các bệnh viện quản lý các trường hợp cho/nhận tinh trùng/noãn/phôi, thụ tinh trong ống nghiệm, mang thai hộ vì mục đích nhân đạo trên phần mềm có sử dụng các kỹ thuật nhận diện sinh trắc học hiện đại như chụp ảnh khuôn mặt, vân tay, mống mắt để phòng tránh nhầm lẫn hoặc tráo đổi bệnh nhân do sử dụng giấy tờ giả.

Các địa phương cần rà soát kỹ tính pháp lý của hồ sơ mang thai hộ vì mục đích nhân đạo. Chỉ định các trường hợp mang thai hộ vì mục đích nhân đạo và xét nghiệm di truyền tiền làm tổ nên được Hội đồng chuyên môn thông qua và Lãnh đạo bệnh viện ký xét duyệt để phòng tránh mang thai hộ vì mục đích thương mại và lựa chọn giới tính thai nhi.

Hoàn thiện quy trình và tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát nội bộ, bảo đảm không để cán bộ/nhân viên tham gia, dính líu, tiếp tay cho các đường dây buôn bán tinh trùng/noãn/phôi, đẻ thuê hoặc thực hiện lựa chọn giới tính thai nhi; xử lý nghiêm các nhân viên vi phạm quy định.

Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để phát hiện, ngăn chặn và xử lý theo pháp luật các trường hợp đẻ thuê, lựa chọn giới tính thai nhi xảy ra trong cơ sở y tế.

Trong trường hợp phát hiện cán bộ, nhân viên có sai phạm; các bệnh viện phải báo cáo ngay về Bộ Y tế (Vụ Sức khỏe Bà mẹ-Trẻ em, Vụ Pháp chế) để giải quyết theo thẩm quyền.

Vụ Sức khỏe Bà mẹ, Trẻ em, Bộ Y tế yêu cầu nghiêm túc thực hiện Báo cáo định kỳ về thực hiện kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm và mang thai hộ vì mục đích nhân đạo; 

Báo cáo về cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân sự hiện tại đủ điều kiện thực hiện kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm và mang thai hộ vì mục đích nhân đạo.

Được biết, mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là việc một người phụ nữ tự nguyện, không vì mục đích thương mại giúp mang thai cho cặp vợ chồng mà người vợ không thể mang thai và sinh con ngay cả khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, bằng việc lấy noãn của người vợ và tinh trùng của người chồng để thụ tinh trong ống nghiệm, sau đó cấy vào tử cung của người phụ nữ tự nguyện mang thai để người này mang thai và sinh con.

Mang thai hộ vì mục đích thương mại là việc một người phụ nữ mang thai cho người khác bằng việc áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản để được hưởng lợi về kinh tế hoặc lợi ích khác.

Căn cứ quy định nêu trên, để phân biệt được việc mang thai vì mục đích nhân đạo với mang thai vì mục đích thương mại, người ta dựa trên yếu tố người phụ nữ mang thai cho người khác có được hưởng lợi về kinh tế hoặc lợi ích khác hay không.

Ngoài ra, căn cứ vào quy định về việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, có thể thấy, Luật quy định, việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo phải thỏa mãn các yếu tố cơ bản sau: Người mang thai hộ tự nguyện mang thai hộ, không vì mục đích thương mại.

Tính tự nguyện của người mang thai hộ là đặc trưng mang tính bản chất, yếu tố tiên quyết của chế định mang thai hộ, vì khi phát sinh quan hệ này, người mang thai hộ (sau đây gọi là bên mang thai hộ) sẽ chịu các tác động trực tiếp lên cơ thể như việc áp dụng kỹ thuật khoa học về sinh sản, việc nuôi dưỡng thai… 

Bên cạnh đó, mang thai hộ vì mục đích nhân đạo nên phải hoàn toàn không vì mục đích thương mại.

Bên nhờ mang thai hộ phải là vợ chồng hợp pháp, không thể mang thai và sinh con ngay cả khi đã áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản.

Ngoài ra, bên nhờ mang thai hộ phải đảm bảo các yếu tố: Vợ chồng hợp pháp; không thể mang thai và sinh con ngay cả khi đã áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản.