Sự bùng nổ của dòng xe năng lượng mới

Tại Hội thảo “Giảm phát thải ngành ô tô: Nhiều lối đi - Một đích đến” do Báo Đầu tư tổ chức ngày 29/8, ông Võ Minh Lực, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Ô tô BYD Việt Nam đã có nhiều ý kiến đóng góp cho sự phát triển vượt bậc của xe năng lượng mới (xe điện và xe hybrid) trên toàn cầu.

Hội thảo “Giảm phát thải ngành ô tô: Nhiều lối đi - Một đích đến” do Báo Đầu tư tổ chức ngày 29/8. Ảnh: Chí Cường

Theo ông Lực, từ năm 2019 đến năm 2023, thị trường xe năng lượng mới đã chứng kiến một sự tăng trưởng mạnh mẽ mà ông mô tả là “khủng khiếp”. Cụ thể, từ khoảng 7 triệu xe vào năm 2019, con số này đã vọt lên gần 40 triệu xe vào năm 2023. 

Điều này xảy ra trong bối cảnh ngành ô tô thế giới, đặc biệt là các dòng xe chạy xăng truyền thống, bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid-19. Trong khi thị trường xe hơi truyền thống suy giảm, xe năng lượng mới lại tăng trưởng với tốc độ nhanh chóng.

Theo đó, Trung Quốc dẫn đầu trong cuộc đua này, với thị phần chiếm 54% tổng sản lượng xe năng lượng mới trên toàn cầu. Tốc độ tăng trưởng hàng năm của xe năng lượng mới tại Trung Quốc đạt mức 70 - 80%, thậm chí có năm lên tới 100%. 

Ghi nhận tại châu Âu cũng có sự tăng trưởng mạnh, nhưng vẫn chưa thể sánh kịp với Trung Quốc do chưa có đủ nền tảng công nghệ và dây chuyền sản xuất mạnh mẽ tương tự. Tại Mỹ và các quốc gia khác, tỷ trọng xe năng lượng mới cũng tăng nhưng còn khá thấp so với hai thị trường lớn trên.

Ông Lực cho biết, Việt Nam đang chứng kiến sự bùng nổ của thị trường xe năng lượng mới. Hiện tại, xe điện đã chiếm 15% tổng lượng xe trên thị trường Việt Nam. “Chính sách thu hút đầu tư và các biện pháp kích cầu từ phía Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển này”, ông Lực nhấn mạnh.

Thái Lan là một điển hình, năm 2022, xe điện tại Thái Lan chỉ chiếm 1% thị trường, nhưng đến năm 2023, tỷ lệ này đã tăng lên 12%, cứ 5 xe ô tô trên đường thì có 1 xe là ô tô điện. Sự gia tăng này được thúc đẩy nhờ các chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, từ việc miễn giảm thuế đến các ưu đãi đầu tư vào hạ tầng sạc. 

Theo ông Lực, việc sử dụng xe điện có thể tiết kiệm đến 50 triệu đồng/năm cho người tiêu dùng nhờ chi phí bảo dưỡng và nhiên liệu thấp hơn so với xe chạy xăng. Lấy ví dụ, nếu 30% trong tổng số 330.000 xe bán ra mỗi năm tại Việt Nam chuyển sang xe điện, người dân có thể tiết kiệm được 5.000 tỷ đồng mỗi năm. Số tiền này có thể được tái đầu tư vào việc mở rộng mạng lưới trạm sạc, góp phần thúc đẩy sự phát triển của dòng xe năng lượng mới.

Cùng với việc tiết kiệm chi phí, xe điện cũng giúp giảm đáng kể ô nhiễm không khí và tiếng ồn. Ông Lực chia sẻ rằng hiện nay, 70% khí thải gây ô nhiễm đến từ các phương tiện giao thông. Xe điện không chỉ giúp giảm lượng khí thải mà còn loại bỏ tiếng ồn, tạo ra một môi trường sống lành mạnh hơn cho người dân, đặc biệt là tại các đô thị lớn.

Ông Lực tin rằng nếu Việt Nam triển khai các chính sách kích cầu tương tự, thị trường xe điện trong nước có thể tăng trưởng nhanh chóng lên mức 30% trong thời gian tới.

“Ngược gió" tìm cơ hội trong khó khăn

Bên cạnh cơ hội, ông Lực cũng nêu ra loạt thách thức mà Việt Nam cần giải quyết để thúc đẩy sự phát triển của xe năng lượng mới. Thứ nhất, các chính sách thu hút đầu tư và hỗ trợ phát triển ngành xe năng lượng mới hiện vẫn chưa đủ hấp dẫn so với các quốc gia trong khu vực. 

Ông Võ Minh Lực, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Ô tô BYD Việt Nam. Ảnh: Chí Cường

Ví dụ, thuế nhập khẩu xe điện vẫn còn rất cao, trong khi những ưu đãi như miễn thuế trước bạ mới chỉ áp dụng đối với xe điện, mà chưa mở rộng sang các loại xe Hybrid. Trong khi đó, công nghệ xe Hybrid đã phát triển mạnh mẽ, với mức tiêu thụ nhiên liệu chỉ khoảng 2.9 lít/100 km, giúp xe di chuyển tới 1200 km chỉ với một lần nạp nhiên liệu.

Mặc dù Chính phủ đã hỗ trợ giảm thuế tiêu thụ đặc biệt và lệ phí trước bạ cho xe điện, nhưng mức hỗ trợ này chỉ áp dụng cho xe điện chứ chưa bao gồm xe hybrid. 

Một vấn đề nữa là cơ sở hạ tầng cho xe điện, đặc biệt là trạm sạc. Hiện nay, Việt Nam chưa có chính sách rõ ràng để thu hút đầu tư vào hệ thống trạm sạc, dẫn đến sự thiếu hụt trạm sạc và những quy định chưa được đồng bộ. Quy trình đầu tư xây dựng trạm sạc vẫn còn phức tạp, chưa có sự thống nhất giữa các cơ quan quản lý, khiến các nhà đầu tư bối rối khi không biết bắt đầu từ đâu, phải tuân thủ quy định nào…

“Nhiều đối tác của BYD khi muốn đầu tư vào trạm sạc đều gặp vấn đề về thủ tục, giấy tờ và các yêu cầu liên quan đến phòng cháy chữa cháy, kết nối lưới điện…”, ông Lực cho hay.

Thị trường xe điện cũng gặp nhiều khó khăn tại các khu chung cư, nơi mà hạ tầng trạm sạc hầu như chưa được triển khai. Các ban quản lý chung cư thường e ngại rủi ro an toàn và thiếu hiểu biết về công nghệ sạc điện, dẫn đến thái độ không thiện cảm đối với xe điện. 

Do vậy, ông Lực đề nghị Chính phủ cần có các chính sách khuyến khích việc lắp đặt trạm sạc tại chung cư, cùng với việc đào tạo, nâng cao nhận thức về an toàn và lợi ích của xe điện cho cư dân.

Vị Giám đốc này cũng đề xuất Việt Nam cần học hỏi các chính sách ưu đãi từ các nước trong khu vực như Thái Lan. Tại Thái Lan, xe nhập khẩu từ Trung Quốc được miễn thuế nếu cam kết lắp ráp tại địa phương, đồng thời nhà sản xuất nhận được hỗ trợ tài chính để giảm giá bán. Ngoài ra, chính phủ Thái Lan còn miễn thuế thu nhập doanh nghiệp từ 3 - 5 năm và hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho các công ty đầu tư vào hệ thống trạm sạc.

Nhìn chung, để thị trường xe năng lượng mới tại Việt Nam có thể phát triển mạnh mẽ và nhanh chóng, cần có những thay đổi lớn trong chính sách. Đặc biệt, cần tạo ra một môi trường đầu tư minh bạch, ổn định, cùng với các ưu đãi hấp dẫn để thu hút các nhà đầu tư lớn. 

Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành trong việc xây dựng và triển khai chính sách, giúp giảm bớt thủ tục và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.