Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy phát biểu tại hội trường.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, nếu không kiên quyết phát hiện, xử lý những hiện tượng chạy chọt, đi đêm trong chọn sách giáo khoa “rồi có ngày hối không kịp, giống như vụ Việt Á hoặc như các vụ án hình sự về đấu thầu trang thiết bị trong chính ngành giáo dục”.

Sáng 1/6, phát biểu tại phiên thảo luận về kinh tế, xã hội của Quốc hội, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (đoàn Đà Nẵng), Phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội tiếp tục nêu vấn đề bà đã nhiều lần lên tiếng: Đổi mới chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông.

Đại biểu bày tỏ rất chia sẻ với những vướng mắc nhân sự, tài chính mà Bộ Giáo dục và Đào tạo, ngành giáo dục nói chung khó một mình giải quyết.

“Làm một việc được cả nước đặt kỳ vọng rất lớn là đổi mới giáo dục mà hai yếu tố quan trọng nhất là người và tiền đều không chủ động được thì khó có thể làm tốt”, bà Thúy nói, song cho rằng “nếu Bộ sâu sát, phát hiện vướng mắc, sai phạm và kịp thời trao đổi với lãnh đạo địa phương, báo cáo Thủ tướng Chính phủ có biện pháp tháo gỡ, xử lý thì những khó khăn, vướng mắc, sai phạm trong lĩnh vực này không phải không có cách giải quyết.

Thời gian phát biểu chỉ có 5 phút nên đại biểu nói rõ chỉ nêu khó khăn, vướng mắc bắt nguồn từ chính điều hành của Bộ. Cụ thể, những sai phạm ở Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, là doanh nghiệp trực thuộc Bộ, bị xử lý hình sự có phần trách nhiệm của cơ quan chủ quản, tức Bộ Giáo dục và Đào tạo, bổ nhiệm nhân sự lãnh đạo không đúng và thiếu kiểm tra, thanh tra sâu sát.

Về sai sót trong một số cuốn sách giáo khoa và khả năng thiếu sách giáo khoa trong năm học sắp tới, bà Thúy nói tuy chia sẻ với khó khăn của Bộ và ngành giáo dục, song cho rằng thái độ của Bộ và các nhà xuất bản trong việc tiếp thu ý kiến phê bình mới là điều khiến cử tri lo lắng, dư luận không đồng tình.

“Hiện nay, hầu hết các ý kiến phê bình, góp ý không được các nhà xuất bản và Bộ trả lời. Một số trường hợp được trả lời thì không đúng thực tế”, đại biểu Thúy nhấn mạnh.

Đại biểu dẫn chứng, trong văn bản trả lời chất vấn của bà, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã thu hồi để sửa chữa 110.000 cuốn, đồng thời hủy và in lại 38.000 cuốn sách Khoa học tự nhiên lớp 6 của bộ Kết nối tri thức với cuộc sống.

Nhưng theo phản ánh của giáo viên nhiều trường thì sách chưa được thay bằng sách mới, bà Thúy phản ánh. 

Dẫn chứng thứ hai được đại biểu Thúy nêu là, trả lời chất vấn bằng văn bản, Bộ trưởng tái khẳng định ý kiến của đại diện Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam trong buổi làm việc với Phó thủ tướng vào chiều ngày 10/5/2023. Đó là tính đến ngày 30/4/2023, tỷ lệ in sách giáo khoa của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 cho các khối lớp 4, 8, 11 đạt 79%, trong khi đó trên thực tế, ngày 5/5/2023 nhà xuất bản này mới có công văn mời thầu in sách giáo khoa lớp 4, lớp 8 và lớp 11 để nhập các kho sách ở Hà Nội, TP.HCM, Cần Thơ và Đà Nẵng. Thời gian mở thầu là 9 giờ ngày 21/5/2023. Như vậy, có phải là số lượng 79% sách giáo khoa mà Nhà xuất bản báo cáo với Phó thủ tướng đã được in trước khi đấu thầu? - bà Thúy nhấn mạnh.

Vị đại biểu Đà Nẵng cũng phản ánh tình trạng thiếu minh bạch, khách quan, thiếu tôn trọng ý kiến của giáo viên, của nhà trường và phụ huynh học sinh trong việc chọn sách giáo khoa mà báo chí thường phản ánh bắt nguồn từ Thông tư  25/TT - BGDĐT ngày 26/8/2020 của Bộ hướng dẫn việc này.

Theo đại biểu, Thông tư tuy có đề ra quy trình chọn sách từ cấp cơ sở trở lên nhưng trao quyền bỏ phiếu quyết định chọn sách của mỗi môn học cho một hội đồng 15 người. Cũng không hề có quy định là khi một cuốn sách giáo khoa được các cơ sở giáo dục lựa chọn với tỷ lệ như thế nào thì hội đồng có trách nhiệm chọn cuốn sách ấy…

“Tôi được nhiều giáo viên và cán bộ quản lí cơ sở giáo dục phản ánh là trong việc chọn sách giáo khoa, ý kiến của giáo viên và nhà trường không được tôn trọng. Thậm chí, nhiều tổ chuyên môn, nhiều trường còn phải làm lại biên bản chọn sách cho phù hợp với ý kiến cấp trên”, bà Thúy nói, cho biết bà có địa chỉ cụ thể của những giáo viên và cán bộ quản lý này.

Dẫn thông tin báo chí nêu là theo báo cáo tài chính của Công ty Phương Nam, một trong những công ty con của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, thì chỉ chưa đầy 2 năm, công ty này đã chi gần 100 tỷ để “phát triển thị trường và tập huấn”, bà Thúy đặt câu hỏi: “Không rõ Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thanh tra nội dung chi này chưa?”

“Nếu chúng ta không kiên quyết phát hiện, xử lý những hiện tượng chạy chọt, đi đêm trong việc này thì rồi có ngày hối không kịp, giống như vụ Việt Á hoặc như các vụ án hình sự về đấu thầu trang thiết bị trong chính ngành giáo dục”, bà Thúy nhấn mạnh.

Tuy nhiên, bà Thúy cho rằng, điều đáng lo ngại nhất là việc lựa chọn sách thiếu minh bạch, khách quan chẳng những không khuyến khích được sự thi đua giữa các tổ chức, cá nhân biên soạn, xuất bản, phát hành sách giáo khoa mà còn có khả năng khuyến khích cạnh tranh không lành mạnh, dần dần làm sai lệch chủ trương xã hội hoá, thậm chí xoá bỏ việc xã hội hoá trong lĩnh vực này, trở lại tình trạng độc quyền như cũ.

Vì thế, đại biểu Thúy kiến nghị Chính phủ chỉ đạo tổ chức thanh tra, kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Đồng thời yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo khẩn trương rà soát, sửa đổi ngay quy định bất hợp lý của Thông tư 25 về chọn sách giáo khoa.

Bà Thúy cũng kiến nghị Quốc hội và Chính phủ xem xét việc sửa đổi luật Giáo dục để tiếp tục thực hiện chủ trương “đa dạng hóa tài liệu học tập” đã được nêu trong Nghị quyết 29 của Trung ương và “xã hội hoá việc biên soạn sách giáo khoa” đã được quy định trong Nghị quyết 88/2014/QH13  ngày 28/11/2014 của Quốc hội.