PGS-TS. Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM

Cơ hội mới sau sáp nhập

Việc sáp nhập TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu mở ra cơ hội hình thành hệ sinh thái đào tạo - nghiên cứu tích hợp, liên vùng và hiện đại, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Trong bối cảnh đó, PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM (ĐHQG - HCM) khẳng định, ĐHQG - HCM sẽ là hạt nhân dẫn dắt, kết nối tri thức và nhân tài, đồng thời kiến tạo động lực phát triển mới cho đất nước.

Theo ông Quân, trong hệ sinh thái này, ĐHQG - HCM giữ vai trò kết nối các cơ sở đào tạo, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Nhà trường đã đăng ký thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia đặt tại ĐHQG - HCM, đồng thời đề xuất thí điểm xây dựng mô hình đô thị đại học thông minh.

“Để phát triển cân bằng, cần mô hình đào tạo - nghiên cứu theo hướng trung tâm và vệ tinh. TP.HCM sẽ là trung tâm nghiên cứu, khởi nghiệp sáng tạo; còn Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu có thể phát triển thực hành ứng dụng, đào tạo kỹ thuật, logistics thông minh”, ông nhấn mạnh.

Theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW, công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là trụ cột phát triển của TP.HCM mới. Các ngành trọng điểm gồm trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, công nghệ chip - bán dẫn, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo, logistics hiện đại, vật liệu mới và kinh tế số.

Đây đều là lĩnh vực toàn cầu đang chuyển dịch mạnh, có tính ứng dụng cao, đóng vai trò quan trọng trong quá trình đổi mới mô hình tăng trưởng. “Việt Nam không thể đi từng bước chậm rãi, mà phải đi tắt, đón đầu. Đây là cơ hội vàng để đào tạo thế hệ nhân lực kế cận”, ông Quân nói.

Hiện mỗi năm ĐHQG - HCM đào tạo gần 20.000 nhân lực, trong đó 15.000 thuộc các ngành mũi nhọn. Nhà trường triển khai nhiều chương trình tích hợp, liên ngành, đồng thời xây dựng các ngành chuyên sâu về AI, IoT, dữ liệu lớn, logistics đô thị, y sinh và năng lượng tái tạo.

Với 8 trường thành viên, 1 viện nghiên cứu, đội ngũ 6.600 cán bộ, trong đó gần 400 giáo sư/phó giáo sư, 1.600 tiến sĩ, ĐHQG - HCM thuộc top 801 - 850 thế giới, top 184 châu Á, với 15 ngành nằm trong top 500 toàn cầu. Những con số này không chỉ khẳng định năng lực đào tạo mà còn phản ánh vai trò tiên phong của ĐHQG - HCM như một “ngân hàng tri thức” của cả vùng.

Với nguồn lực hiện có, ĐHQG - HCM sẵn sàng chia sẻ tài nguyên học thuật, nghiên cứu với các trường tại Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, tạo sự phát triển đồng bộ. Nhà trường đồng thời kiến nghị TP.HCM ban hành cơ chế đặc thù, bố trí kinh phí hằng năm để đầu tư xây dựng Khu đô thị đại học thông minh, vừa giữ được sức cạnh tranh quốc tế, vừa lan tỏa hiệu quả trong giáo dục - đào tạo.

Đẩy mạnh thu hút và phát triển nhân tài

Trong tầm nhìn 10 - 20 năm, PGS-TS. Vũ Hải Quân kỳ vọng TP.HCM sẽ trở thành trung tâm đào tạo và nghiên cứu nhân lực công nghệ cao lớn nhất Đông Nam Á. Theo ông, một đột phá cần thiết là chiến lược thu hút và bồi dưỡng nhân tài.

“Tài nguyên rồi sẽ cạn, nhân công rồi sẽ già, chỉ có nguồn lực trí tuệ là bền vững. Muốn bước vào kỷ nguyên mới, chúng ta phải đi bằng lợi thế nhân tài”, ông chia sẻ.

ĐHQG - HCM đặt mục tiêu tiên phong nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, phấn đấu đến năm 2030 vào tốp 100 đại học châu Á, năm 2045 vào tốp 100 thế giới. Song song đó là xây dựng đô thị đại học xanh, hiện đại, thân thiện, đóng vai trò hạt nhân kiến tạo không gian phát triển mới cho TP.HCM và cả nước.

Để đạt mục tiêu, ĐHQG - HCM chú trọng chiến lược nhân tài: nâng tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ lên 75%, thu hút 350 tiến sĩ trẻ, 100 giáo sư thỉnh giảng; đạt 20.000 bài báo công bố trên Web of Science và Scopus, đồng thời tăng 16 - 18% số đơn sáng chế mỗi năm.

Điểm nhấn là chương trình “VNU350” giai đoạn 2024 - 2030, nhằm thu hút và phát triển khoảng 350 nhà khoa học trẻ xuất sắc. Tính đến tháng 6/2025, đã có 49 tiến sĩ trẻ và 49 giáo sư thỉnh giảng được tuyển chọn, đa phần tốt nghiệp từ các trường hàng đầu thế giới.

VNU350 không chỉ “xếp chỗ” mà còn “trao vai trò, trao quyền”, tạo cơ hội cho nhà khoa học chủ động đề xuất, triển khai nghiên cứu, mở rộng hợp tác quốc tế. Chính sách hỗ trợ bao gồm lộ trình nghiên cứu 5 năm, kinh phí tới 1 tỷ đồng cho đề tài loại B, 10 - 30 tỷ đồng cho nhóm nghiên cứu, cùng hỗ trợ xét chức danh giáo sư, phó giáo sư. Ngoài ra, các nhà khoa học được hưởng chế độ tài chính cạnh tranh, thu nhập đa dạng và nhiều ưu đãi đặc biệt như nhà công vụ, khám chữa bệnh, khen thưởng công bố quốc tế.

“Chúng tôi không chỉ thu hút mà quyết tâm giữ chân và phát triển nhân tài. ĐHQG - HCM phải trở thành nơi hội tụ của trí thức tinh hoa, từ đó lan tỏa tri thức và văn hóa Việt Nam ra thế giới,” PGS.TS Vũ Hải Quân khẳng định.