Sau khi Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng thay mặt Ban chỉ đạo Hội nghị trân trọng cảm ơn ý kiến phát biểu chỉ đạo và kết luận Hội nghị của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam và kết thúc Hội nghị.

***

Cần những giải pháp thiết thực để chấn hưng, phát triển văn hóa

Nhắc lại phát biểu của Tổng Bí Thư nêu nhiệm vụ của chúng ta bây giờ là phải có những giải pháp thiết thực để chấn hưng văn hóa, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh những giải pháp trong Chiến lược đã đề ra.

Thứ nhất, chúng ta phải làm sao thực hiện chiến lược này để góp phần khơi dậy khát vọng trong toàn nhân dân.

Bác Hồ đã nói, phải lấy nền tảng là hạnh phúc của nhân dân làm gốc. Mà Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói, hạnh phúc không chỉ là nhiều tiền, lắm của, nhưng chắc chắn nghèo không có hạnh phúc được. Cho nên phải tiếp tục tạo ra những động lực để phát huy toàn bộ sáng tạo và sức mạnh của toàn dân để phát triển nhanh hơn và phát triển bền vững hơn.

Thứ hai là chúng ta đang ở trong kỷ nguyên mới khoa học công nghệ, trên không gian số, vấn đề hội nhập là tiếp thu văn minh của nhân loại mà vẫn không bị mất gốc là vô cùng quan trọng.

Thứ ba là chúng ta phải tạo được môi trường để cổ vũ cho sáng tạo, tạo ra một môi trường cổ vũ cái mới, tôn trọng các ý kiến khác, thậm chí là khác biệt, miễn là không đi lại ngược lại lợi ích của dân tộc của đất nước. Một khi chúng ta tạo được môi trường dành cho tất cả mọi tài năng của con người được phát huy, được bừng bở, tôn vinh cái mới thì chúng ta chắc chắn sẽ đi được nhanh hơn và làm được những điều mà chúng ta trong điều kiện bình thường không làm được.

Thêm nữa, nói đến văn hóa là nói đến con người, nói đến con người phải nói đến giáo dục đầu tiên. Chúng ta đã và đang thực hiện đổi mới giáo dục. Nhưng giáo dục cũng tương tự như văn hóa, cũng gặp nhiều khó khăn. Giáo dục phải dạy con người các đức tính cần, kiệm, liêm, chính. Và với cán bộ Đảng viên, phải thêm “chí công vô tư” và sáng nay Tổng Bí thư đã nói nhấn mạnh, Đảng viên, cán bộ phải làm gương. Làm gương từ trên xuống. Với cán bộ văn hóa thì phải làm gương từ trong ra, là tấm gương về văn hóa.

"Tôi xin đề nghị tất cả các Hội cùng với Bộ VHTTDL cùng hệ thống chính trị, làm sao sau Hội nghị này có nhiều hoạt động, chương trình thật thiết thực, thật chắc chắn, lan tỏa tinh thần đề cao giá trị truyền thống của dân tộc, của người Việt Nam. Từ đó xây dựng một đất nước phát triển phồn vinh, vì hạnh phúc của nhân dân và nền văn hóa, văn hiến của Việt Nam sẽ bừng sáng và hòa vào dòng chảy của văn minh nhân loại", Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh.

***

Phát triển bền vững phải chú ý đến văn hóa - xã hội

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, trong giai đoạn 10 năm tới, văn hóa có rất nhiều nội dung và có nhiều việc phải làm, làm liên tục. Từ Hội nghị lần thứ nhất cho đến bây giờ và cho cả sau này, vẫn có những vấn đề vẫn phải nhắc lại, tưởng rằng là cũ nhưng không cũ. Bởi vì đây là công việc liên tục. Phó Thủ tướng đề xuất "không được nhắc lại toàn bộ những nội dung Chiến lược hay các văn bản đã chỉ đạo", mà nêu một vài điểm có tính gợi mở để trong quá trình triển khai trong thực tiễn làm sao phát triển được như là lời của đồng chí Tổng Bí thư sáng nói sáng nay đã phát biểu.

Thứ nhất, chúng ta vẫn phải tiếp tục đẩy mạnh nhận thức về văn hóa. Suy cho cùng, văn hóa còn thì dân tộc còn.

Chúng ta thường hay nói là đã quán triệt đầy đủ tinh thần Nghị quyết, quán triệt đầy đủ các chủ trương, chỉ thị, văn bản của Đảng và Nhà nước, nhưng không thực hiện được do nguồn lực không đủ. Thực ra nhận thức đó có một phần đúng, nhưng phần nhiều đó cũng chính là tự bào chữa cho cái mà chúng ta chưa nhận thức được.

Bởi vì khi chúng ta đã nhận thức được một vấn đề nào đó mang tính sống còn đối với vận mệnh của đất nước, của dân tộc hay những vấn đề mang tính sống còn đối với bản thân mình hay người thân của mình, thì chắc chắn chúng ta sẽ tìm mọi cách để thực hiện và chúng ta sẽ dành mọi nguồn lực, cả thời gian, cả về tiền bạc và công sức để làm cho bằng được.

"Tôi đi khắp từ trong Nam ngoài Bắc, qua mấy nhiệm kỳ thực hiện nhiệm vụ về công tác văn hóa, khi hỏi anh em đều nói rằng rất khó. Thứ nhất là sức ép về tăng trưởng. Như nhiều đại biểu đã nói, văn hóa và xã hội trước mắt và ngắn hạn không làm ra tiền mà chỉ tiêu tiền, cho nên thường không được đặt ngang với kinh tế", Phó Thủ tướng chia sẻ.

Theo ông, văn hóa xã hội có nhiều vấn đề, không phải như cái cầu hay con đường cao tốc, một tòa nhà, sân vận động, cao ốc, sau 5 năm, một nhiệm kỳ là thấy ngay thành quả của tập thể lãnh đạo hay cá nhân lãnh đạo. Tuy nhiên, một vấn đề về văn hóa, một quyết định không chuẩn thì có thể nhiều năm sau mới bộc lộ ra, nên dẫn đến tâm lý cứ từ từ.

Thứ hai, không như các ngành kinh tế, kỹ thuật đòi hỏi phải có chuyên môn sâu mới nói được. Nhiều lĩnh vực văn hóa xã hội, dường như ai cũng cảm thấy là mình biết và khi được trao một cương vị phụ trách dù to, dù nhỏ thì đều không ý thức được rằng, thực ra mỗi một chuyên ngành, mỗi một nghề đều cần những đội ngũ chuyên gia, người nghiên cứu, những người hoạt động thực tiễn có kinh nghiệm.

Và như thế, nhiều khi ý kiến của các chuyên gia hay những người hoạt động thực tiễn có kinh nghiệm lâu năm lại không được tôn trọng. Và dần dần, một mặt những người có trách nhiệm quyết định thì có những quyết định thực ra là không đúng mà không biết là mình không đúng. Đội ngũ chuyên gia và những người làm trực tiếp có kinh nghiệm thì vì không được trọng dụng dần dần cũng bị mai một và chúng ta dẫn đến tụt hậu.

Việc đầu tư đúng mực cho văn hóa thể hiện ở thời lượng, thời gian mà lãnh đạo dành cho công tác văn hóa, thể hiện ở nguồn lực bố trí cho văn hóa và thể hiện ở sự phân bổ cán bộ làm văn hóa xã hội. Vì thế không phải vô lý mà các tổ chức quốc tế gần đây khi nói về phát triển đặc biệt nhấn mạnh phát triển bền vững theo khái niệm mới.

Trước đây khi nói khái niệm bền vững thường nói đến phát triển về bảo vệ môi trường và chú ý vấn đề công bằng xã hội. Sau này, phát triển bền vững là bao hàm cả môi trường và văn hóa xã hội. Nếu một đất nước tập trung vào kinh tế, không tập trung đến môi trường thì có khi phải mất thành quả của nhiều chục năm mới khắc phục được. Nhưng đã chú ý đến môi trường rồi mà không chú ý đến văn hóa xã hội thì phải mất nhiều thế hệ mới có thể khắc phục lại được, và thậm chí là sụp đổ.

Một khi đã thống nhất về nhận thức thì chúng ta cũng phải nhìn nhận thành quả của thời gian qua. Đơn cử năm ngoái, cả thế giới gần như nhảy theo nhịp điệu bài hát Ghen cô Vy của Việt Nam. Đấy là văn hóa, là những minh chứng dù là nhỏ nhưng rất cụ thể mà chúng ta đã làm được.

Chúng ta không vì những tồn tại mà quên những thành tựu đã đạt được, như là Tổng Bí thư đã nói, chưa bao giờ chúng ta có cơ đồ, vị thế, uy tín quốc tế như hôm nay, trong đó có văn hóa. Thậm chí văn hóa có phần quan trọng.

Tuy nhiên, chúng ta phải cầu thị, phải nhìn thẳng vào những bất cập về nhận thức, những biểu hiện trong xã hội có rất nhiều.

Khi làm một cuộc khảo sát với các bạn trẻ là sinh viên các trường đại học, có hai điều mà các bạn nói đến, rất đáng suy ngẫm. Thứ nhất là dường như xã hội ngày càng trọng tiền và thứ hai là dường như mọi người lo cho bản thân mình nhiều quá và ngay cả tuổi trẻ cũng đã thấy bức xúc về điều này.

***

Thống nhất nhận thức, quan điểm, hành động để chấn hưng văn hóa

Phát biểu bế mạc Hội nghị, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh, đây là một Hội nghị rất đặc biệt. Chúng ta đã rất nỗ lực để có một Hội nghị như ngày hôm nay sau rất nhiều năm.

"Đặc biệt, tôi xin cảm ơn rất nhiều các văn nghệ sĩ, tri thức và Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia, Lãnh đạo Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia đã đề xuất và rất kiên trì. Từ đó, qua rất nhiều khâu, nhiều bước, chúng ta có được Hội nghị này. Đây là một Hội nghị mà thực ra từ nhiều năm nay không chỉ là những người làm công tác quản lý về văn hóa, văn nghệ sĩ mà đông đảo cán bộ Đảng viên và nhân dân đều trông đợi. Và chúng ta cần phải có một Hội nghị toàn quốc nhìn nhận lại vai trò của văn hóa, nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng những gì chúng ta đã đạt được cũng rất to lớn trong những năm vừa.

Đặc biệt là nhìn vào những bất cập, thiếu sót để chúng ta thống nhất nhận thức, quan điểm, hành động để chấn hưng văn hóa như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu sáng nay. Nói chấn hưng không phải là một cái gì khác đi mà chấn hưng là làm cho nó sáng hơn, nó phát triển hơn", Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói.

Phó Thủ tướng cho rằng, sức hút của Hội nghị thể hiện ở việc, có rất rất nhiều các nhà nghiên cứu, quản lý, các văn nghệ sĩ đã mong muốn, đã gửi tham luận và chắc chắn rằng, Ban chỉ đạo, Ban tổ chức Hội nghị sẽ kêu gọi, tiếp nhận thêm các ý kiến - như đồng chí Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương sáng nay đã nói. Chắc chắn sẽ còn nhiều bài tham luận nữa, nhiều hiến kế nữa sẽ được gửi tới để chúng ta có thể thực hiện được mục tiêu đồng chí Tổng Bí thư đã rất tâm huyết kêu gọi trong bài phát biểu của mình.

"Chúng ta rất mong sau Hội nghị này tất cả mọi người không chỉ người làm công tác văn hóa mà toàn xã hội, toàn dân, tất cả mọi người dân Việt Nam dù làm gì, ở đâu, dân tộc nào, tín ngưỡng, tôn giáo nào, đang ở trong nước hay nước ngoài đều được truyền cảm hứng, truyền trách nhiệm và niềm tin để giúp văn hóa nước nhà phát triển rực rỡ hơn. Đồng thời, giúp đất nước ta phát triển nhanh và bền vững hơn và chúng ta cũng mong rằng, tinh thần không chỉ nằm ở không khí Hội nghị ngày hôm nay hay một vài ngày sau Hội nghị mà từ nay về sau sẽ thường xuyên được nhắc lại, được cập nhật. Chúng ta phấn đấu mỗi một nhiệm kỳ khoảng 5 năm sẽ có một Hội nghị về Văn hóa toàn quốc như thế này", Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chia sẻ.

***

Các mục tiêu phát triển văn hóa

Từ quan điểm như vậy, Chiến lược đặt ra các mục tiêu trong đó có mục tiêu chung và mục tiêu cụ thể.

Về mục tiêu chung, xác định có 4 vấn đề. Đó là phải xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam toàn diện, phù hợp với xu thế thời đại, yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và những tác động to lớn với kinh tế, xã hội và con người của thiên tai, dịch bệnh, khủng hoảng...

Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Không ngừng nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, từng bước thu hẹp khoảng cách về hưởng thụ văn hóa giữa thành thị và nông thôn, giữa các vùng miền, các đối tượng chính sách và yếu thế; chú trọng phát triển văn hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Hoàn thiện cơ chế thị trường trong lĩnh vực văn hóa gắn với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Ưu tiên phát triển một số ngành công nghiệp văn hóa có tiềm nặng, lợi thế.

Có cơ chế đột phá để thu hút, trọng dụng nhân tài, huy động nguồn lực để phát triển văn hóa, con người

Về mục tiêu cụ thể đến năm 2030 phấn đấu 100% đon vị hành chính cấp tỉnh có đủ 3 loại hình thiết chế văn hóa, gồm: Trung tâm Văn hóa hoặc Trung tâm Văn hóa - Nghệ thuật, bảo tàng, thư viện; 100% đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã có Trung tâm Văn hóa - Thể thao.

Phấn đấu ít nhất 95% di tích quốc gia đặc biệt và khoảng 70% di tích quốc gia được tu bổ, tôn tạo; khoảng 70% số di sản trong Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được xây dựng đề án, chương trình bảo vệ và phát huy giá trị. Có ít nhất 05 di sản được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên họp quốc (UNESCO) ghi danh theo các Công ước của UNESCO.

Bảo đảm ít nhất 75% người dân ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, 80% các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được hưởng thụ và tham gia các hoạt động văn hóa, nghe, xem các kênh phát thanh, kênh truyền hình của quốc gia và địa phương;

Bảo đảm khoảng 85% các địa phương, cơ quan, đơn vị đạt được cảc danh hiệu văn hóa trong Phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa và các phong trào thi đua, cuộc vận động về xây dựng đời sống văn hóa cơ sở. Kế thừa và phát huy tinh hoa của văn hóa gia đình truyền thống, để xây dựng văn hóa gia đình hiện đại, văn minh.

Hằng năm có từ 10 - 15 công trình nghiên cứu lý luận phê bình văn hóa, nghệ thuật chất lượng được công bố; có 02 tác giả đạt giải thưởng văn học ASEAN và khoảng 20 - 30 tác phẩm, công trình văn hóa, văn học nghệ thuật về lịch sử dân tộc, lịch sử đấu tranh cách mạng và công cuộc đổi mới của đất nước. Xây dựng Chưang trình sáng tác, nghiên cứu về văn hóa - nghệ thuật Việt Nam trong 100 năm (1930 - 2030) dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Phấn đấu tin học hóa 100% các đơn vị thực hiện hoạt động văn hóa, nhất là các đơn vị quản lý nhà nước về văn hóa - nghệ thuật, thực hành, trình diễn văn hóa nghệ thuật.

Phấn đấu giá trị gia tăng của các ngành công nghiệp văn hóa, nhất là các ngành điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, du lịch văn hóa, mỹ thuật, nhiếp ảnh, triển lãm, quảng cáo đóng góp 7% GDP; mức tăng trưởng giá trị gia tăng hàng năm trung bình đạt 7%. Phấn đấu có từ 01 đến 03 thành phố sáng tạo thuộc mạng lưới các thành phố sáng tạo UNESCO ở các lĩnh vực thiết kế, ẩm thực, thủ công và nghệ thuật dân gian, nghệ thuật truyền thông nghe nhìn, điện ảnh, văn học, âm nhạc.

Phấn đấu tăng mức đầu tư cho văn hóa tối thiểu 2% tổng chi ngân sách hằng năm.

***

5 quan điểm lớn trong chiến lược phát triển văn hóa

Về một số nội dung trọng tâm của Chiến lược Phát triển văn hóa Việt Nam đến năm 2030, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng cho biết, Đại hội Toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã hoạch định đường lối phát triển đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 với mục tiêu là phấn đấu đến năm 2045, đất nước ta trở thành một đất nước công nghiệp phát triển. 

Với trách nhiệm của mình, Bộ VHTTDL đã được Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ sớm cụ thể hóa chiến lược về kinh tế xã hội phát triển đất nước gắn với chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030 và chiến lược về văn hóa đối ngoại.

Bộ VHTTDL đã chủ động phối hợp với các bộ, ngành, Trung ương với các địa phương để tiến hành xây dựng Chiến lược.

Cách đây 12 ngày, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã thay mặt Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1909 ngày 12/11 quyết định phê duyệt Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030.

Trước hết, về Chiến lược đã được các ngành, các cấp xem xét, chuẩn bị bám sát với nội dung xuyên suốt là phải dựa trên những trụ cột cơ bản là đột phá thể chế và năng lực sáng tạo. Đồng thời phải xem xét để đầu tư cho văn hóa đúng với nhiệm vụ phát triển của nó.

Từ những vấn đề có tính chất chiến lược, đột phá nêu trên, Chiến lược đã tập trung xây dựng trên cơ sở đánh giá dựa trên những căn cứ thực tiễn và căn cứ lý luận.

Về căn cứ lý luận, phải căn cứ Nghị quyết Đại hội Đảng Toàn quốc lần thứ XIII, tiếp tục xem xét, cụ thể hóa các quan điểm, nhiệm vụ giải pháp trong Nghị quyết 33 và các Nghị quyết của Đảng về văn hóa, Kết luận 76 của Bộ Chính trị… Và quan trọng hơn là phải căn cứ tình hình thực tiễn khi chúng ta tập trung thực hiện Chiến lược văn hóa trong giai đoạn vừa qua, xem xét về vấn đề những kết quả đạt được, vấn đề khó khăn, các đề án được đề ra trong Chiến lược để tập trung xem xét, xây dựng nội dung Chiến lược.

Chính vì vậy, Chiến lược được xây dựng theo hướng có 4 phần.

Phần thứ nhất là Phần mở đầu, xác định sự cần thiết trong xây dựng chiến lược các căn cứ xây dựng chiến lược, phạm vi và đối tượng, mục tiêu xây dựng các Chiến lược.

Phần thứ hai, đánh giá thực trạng và kết quả thực hiện các chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2020. Ở đây chỉ rõ bối cảnh, cơ hội, thách thức đối với sự phát triển và sau đó các phần còn lại là tập trung làm rõ các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ phát triển văn hóa đến năm 2030 và giao nhiệm vụ cho các ngành, các cấp để tổ chức thực hiện.

Chính vì vậy, Chiến lược đã được lấy ý kiến rộng rãi của 63 tỉnh, thành ủy trên cả nước để tiếp thu, đóng góp, hoàn chỉnh, cũng đã được lấy ý kiến của các tổ chức chính trị, xã hội và Bộ VHTTDL đã chỉ đạo Báo văn hóa, báo Tổ quốc mở diễn đàn để tiếp thu ý kiến của các nhà khao học, của những người quan tâm đến chiến lược nhằm tranh thủ kiến thức, phát huy sức mạnh, ý kiến đóng góp dân chủ để hoàn thiện các nội dung nhằm đưa vào Chiến lược.

Chiến lược tập trung thể hiện những vấn đề lớn sau:

Trước hết về quan điểm, trong Chiến lược đã thể hiện 5 quan điểm lớn. Thực chất 5 quan điểm này là tiếp tục cụ thể hóa các quan điểm ghi trong Nghị quyết Đại hội XIII rõ hơn, sâu hơn, phù hợp hơn vưới tình hình thực hiện hiện nay trên cơ sở các quan điểm chung.

Quan điểm thứ nhất là định hình văn hóa và xác định vị trí của văn hóa trong đó khẳng định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Văn hóa phải được đặt ngang hàng và phát triển hài hòa với kinh tế, chính trị, xã hội; bảo đảm yếu tố văn hóa và con người trong phát triển kinh tế; thích ứng với xu thế phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, các công nghệ mới, hiện đại và biến đổi kinh tế - xã hội, con người do tác động của thiên tai, dịch bệnh, khủng hoảng...

Xây dựng và phát triển văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học, thống nhất trong đa dạng của cộng đồng các dân tộc là sự nghiệp của toàn dân do Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân là chủ thể sáng tạo, đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ và những người làm công tác văn hóa giữ vai trò nòng cốt.

Quan điểm này vừa dẫn luận các quan điểm của Đảng, vừa làm sâu sắc hơn vị trí của nó. Đồng thời, bổ sung thêm một trong những nội dung mới là trước tác động của cuộc Cách mạng 4.0, công nghệ.

Quan điểm thứ hai, xây dựng và phát triển văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học, thống nhất trong đa dạng của cộng đồng các dân tộc là sự nghiệp của toàn dân do Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân là chủ thể sáng tạo, đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ và những người làm công tác văn hóa giữ vai trò nòng cốt.

Quan điểm thứ ba, phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng con người để phát triển văn hóa, trọng tâm là chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp, với các đặc tính cơ bản: yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo.

Quan điểm thứ tư, phát huy mọi nguồn lực phát triển để văn hóa thực sự trở thành sức manh nội sinh, động lực khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc, niềm tin, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc; nhân tố thúc đẩy phát triển con người Việt Nam trở thành trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất và mục tiêu của sự phát triển.

Quan điểm thứ năm, chủ động hợp tác và quảng bá các giá trị văn hóa của Việt Nam ra thế giới, phát huy sức mạnh mềm văn hóa, góp phần quan trọng vào sức mạnh tổng họp của cả hệ thống chính trị để nâng cao vị thế đất nước trên trường quốc tế, tạo dựng môi trường hoà bình, bảo vệ vững chắc Tổ quốc, bảo đảm sự phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.

***

Đánh giá về phiên làm việc buổi sáng, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Trưởng ban chỉ đạo Hội nghị Văn hóa toàn quốc nhận định, Hội nghị đã có những đánh giá hệ thống cơ bản và phong phú về việc đánh giá kết quả 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới đất nước; đã làm rõ những vấn đề về lý luận và thực tiễn, về vai trò của văn hóa trong sự phát triển bền vững đất nước; đã nghiên cứu, thảo luận về những thành tựu, hạn chế trong phát triển văn hóa con người Việt Nam.

Hội nghị cũng đã xác định những nội dung cụ thể và đề xuất những kiến nghị, những giải pháp khả thi, góp phần thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước, làm sao văn hóa thực hiện được các quan điểm như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã phát biểu là chúng ta phải tiếp tục quán triệt sâu sắc, kế thừa văn hóa dân tộc Việt Nam, kế thừa đường lối của Đảng ta về văn hóa và tiếp tục phát triển tinh thần đổi mới, tư duy mới, kế thừa và sáng tạo. Đó là những quan điểm về văn hóa soi đường cho quốc dân đi. Quan điểm văn hóa là một mặt trận rất quan trọng. Văn hóa phải mang tính dân tộc, tính khoa học và đại chúng. Đó là quan điểm trong thời kỳ đổi mới.

***

Sau phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Trưởng ban chỉ đạo Hội nghị Văn hóa toàn quốc bày lời cảm ơn trân trọng những ý kiến chỉ đạo rất quan trọng, sâu sắc, tâm quyết, những tình cảm rất đặc biệt của đồng chí Tổng Bí thư dành cho văn hóa, văn học, nghệ thuật và dành cho Hội nghị.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh: Hội nghị nghiêm túc lĩnh hội và tiếp thu triệt để ý kiến chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí tư Nguyễn Phú Trọng và ngay trong chương trình làm việc của Hội nghị chiều nay, Hội nghị sẽ biểu thị quyết tâm triển khai sâu rộng trong cả hệ thống chính trị và toàn xã hội những chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư. Coi đây là phương châm hành động xuyên suốt của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam, đặc biệt là quan điểm quyết tâm, khát vọng chấn hung, phát triển văn hóa dân tộc Việt Nam;

Tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu học tập, quán triệt tuyên truyền, triển khai thực hiện các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp theo Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, tạo sức mạnh tổng hợp để thực hiện khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Sau một thời gian làm việc khẩn trương, nghiêm túc, với tinh thần trách nhiệm cao, Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã hoàn thành các nội dung chương trình buổi sáng.

Buổi chiều, Hội nghị sẽ tiếp tục làm việc bắt đầu từ 14 giờ.

***

Hồn cốt thiêng liêng của văn hóa Việt Nam

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng lưu ý, Việt Nam là đất nước có hơn 4000 năm lịch sử, trải qua không biết bao nhiêu sự biến đổi thăng trầm do thiên nhiên và con người gây ra đã tích lũy, tạo ra và phát huy được nhiều giá trị, bản sắc văn hóa riêng của dân tộc, làm nên hồn cốt của dân tộc và đồng thời, tiếp thu và đóng góp vào nền văn hóa chung của nhân loại.

Nhận thức được tầm quan trọng của văn hóa trong sự phát triển của đất nước ta, dân tộc ta, nên ngay từ trong Cương lĩnh Chính trị đầu tiên của Đảng năm 1930, Đảng ta đã đề cập đến vấn đề phát triển văn hóa của dân tộc. Năm 1943, khi nước ra còn chưa giành được độc lập, Đảng ta đã đề ra Đề cương Văn hóa Việt Nam.

"Lúc đó, đồng chí Tổng Bí thư Trường Chinh chủ trì, tôi xem bản thảo đồng chí Trường Chinh chữa Đề cương văn hóa hay lắm, bây giờ vẫn còn lưu giữ từ năm 1943. Bây giờ chúng ta đang theo hướng như vậy", Tổng Bí thư nói.

Trong Đề cương Văn hóa đã chỉ rõ, mặt trận văn hóa là một trong ba mặt trận chính trị, kinh tế, văn hóa và chủ trương phát triển văn hóa theo ba hướng: dân tộc, khoa học và đại chúng. Những quan điểm và tư tưởng chỉ đạo của Đảng trong văn kiện này đã tạo ra một luồng sinh khí mới để tập hợp đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, tập hợp nhân dân phát huy vai trò của văn hóa thống nhất tổ chức về tư tưởng và nhận thức, khơi dậy khát vọng dân tộc trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, chuẩn bị tinh thần và lực lượng cho cách mạng tháng 8 thành công, lập nên Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Nhà nước Công Nông đầu tiên của Đông Nam Á, năm 1945.

Trong cuộc kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp xâm lược, với khẩu hiệu “Văn hóa hóa kháng chiến, kháng chiến hóa văn hóa, xây dựng đời sống mới”… Văn hóa Việt Nam đã thực sự trở thành một động lực tinh thần để huy động mọi nguồn lực cho cuộc kháng chiến, góp phần quan trọng làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu từ năm 1954.

Sau chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, cả nước ta đã tập trung và thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giành thống nhất nước nhà. Đảng ta đã thường xuyên quan tâm đến công tác văn hóa, động viên và cổ vũ đội ngũ văn nghệ sĩ và những lực lượng làm công tác văn hóa phát huy vai trò của mình trong việc xây dựng và phát triển nền văn hóa mới, con người mới.

Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng năm 1960 đã xác định mục tiêu của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa về văn hóa và áp dụng những nhận thức đó vào việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, kiến thiết thực phục vụ sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa, nâng cao không ngừng đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.

Đảng ta đã nhấn mạnh đến công tác phát triển nền văn nghệ, báo chí, xuất bản, truyền thanh, điện ảnh, thư viện, bảo tồn, bảo tàng, nâng cao tính tư tưởng, tính chiến đấu, tính quần chúng của các công việc đó. Đồng thười, Đảng ta cũng đặc biệt quan tâm đến công tác văn háo quần chúng xây dựng các hoạt động và các thiết chế văn hóa cơ sở, nâng cao dân trí, xây dựng đời sống văn hóa mới, cải tạo các thói quen và nếp sống cũ, xây dựng thói quen và lối sống mới.

Sự lãnh đạo của Đảng trong suốt thời kỳ từ năm 1960 - 1975 đã góp phần phát huy vai trò của văn hóa Việt Nam thực hiện nhiệm vụ vừa kiến quốc, vừa kháng chiến huy động được các binh chủng, các lực lượng làm công tác văn hóa của toàn dân tham gia vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước giành đại tháng mùa xuân năm 1975, thông nhất Tổ quốc, thu giang sơn về một mối.

Lời kêu gọi thiết tha, sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”, “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, “ Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một, sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lý đó không bao giờ thay đổi” đã trở thành lẽ sống thiêng liêng của mỗi người dân Việt Nam, là hồn cốt thiêng liêng của văn hóa Việt Nam…

***

Văn hóa là nói đến những gì tinh hoa, tinh túy nhất 

Theo Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, văn hóa là một phạm trù rất rộng, có nhiều cách hiểu dưới góc độ khác nhau với nhiều cách tiếp cận khác nhau, rất phong phú, đa dạng. Đến nay, thế giới có tới gần 200 định nghĩa khác nhau về văn hóa, nhưng chung quy có thể hiểu theo hai nghĩa: nghĩa rộng và nghĩa hẹp.

Nghĩa rộng, văn hóa là trình độ phát triển về tinh thần và vật chất của nhân loại trong mỗi một giai đoạn lịch sử nhất định. Chúng ta thường nói văn hóa của thời kỳ đồ đá, văn hóa của thời kỳ đồ đồng, phạm vi toàn thế giới… từng giai đoạn một. Trong nước, chúng ta có văn hóa Đông Sơn, văn hóa lúa nước…

Còn theo nghĩa hẹp, văn hóa là hoạt động tinh thần của một xã hội, gồm có những lĩnh vực giáo dục, khoa học, văn học, nghệ thuật, đạo đức, lối sống, cách cư xử, ứng xử giữa người với người… Văn hóa cũng bao gồm cả văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể.

Những sản phẩm, các công trình văn hóa, di sản văn hóa phi vật thể như ca dao, dân ca, hò vè, lễ hội, các phong tục, tập quán của mỗi quốc gia, mỗi vùng miền, mỗi dân tộc, mỗi địa phương… Nơi nào cũng có.

Văn hóa được bàn tới ở đây chủ yếu là theo nghĩa hẹp, nhưng dù theo nghĩa rộng hay theo nghĩa hẹp thì khi đã nói đến văn hóa là nói đến những gì tinh hoa, tinh túy nhất được chưng cất, kết tinh, hun đúc thành những giá trị tốt đẹp, cao thượng, đặc sắc nhất, rất nhân văn, nhân ái, nhân nghĩa, nhân tình, tiến bộ.

Người ta nói một con người có văn hóa, một gia đình có văn hóa, một dân tộc có văn hóa, lối sống văn hóa, nếp sống văn hóa, cách ứng xử có văn hóa…

Còn những gì xấu xa, ti tiện, việc làm đớn hèn, những hành động phi pháp, bỉ ổi là vô văn hóa, là phi văn hóa, là phản văn hóa. Hạnh phúc của con người không phải chỉ ở chỗ nhiều tiền, lắm của, ăn ngon, mặc đẹp mà còn là sự phong phú về tâm hồn, được sống giữa tình thương và lòng nhân ái, lẽ phải và công bằng. Ăn không đáng bao nhiêu, cái lo lại là đời sống văn hóa, đời sống tinh thần.

***

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: Văn hóa còn thì dân tộc còn

Phát biểu chỉ đạo Hội nghị, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh việc Hội nghị Văn hóa toàn quốc để triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Toàn quốc lần thứ XIII của Đảng ở lĩnh vực văn hóa được tổ chức long trọng tại Hà Nội - “Thành phố vì hòa bình”, hào hoa và thanh lịch, văn hiến và anh hùng…là một việc làm rất có ý nghĩa về nhiều phương diện.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đánh giá, việc tổ chức Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần này có ý nghĩa ở nhiều phương diện, là Hội nghị để triển khai Nghị quyết Đại hội Toàn quốc lần thứ XIII của Đảng trong lĩnh vực văn hóa.

"Tôi rất vui mừng và hào hứng được đến dự Hội nghị. Tôi ít khi dùng chữ hào hứng. Hôm nay tôi nói chữ vui mừng và hào hứng đến dự, coi đây là hội nghị có ý nghĩa về nhiều phương diện", Tổng Bí thư nói và lý giải, ông đánh giá như vậy là vì ý nghĩa vô cùng quan trọng của văn hóa, mà lâu nay, chúng ta chưa nhận thức đầy đủ.

"Bác Hồ nói văn hóa soi đường cho quốc dân đi. Tôi nhớ, trước đây có một vị tiền bối đã nói răng: Văn hóa là nói lên bản sắc của một dân tộc. Văn hóa còn thì dân tộc còn, văn hóa mất thì dân tộc mất. Vậy bản sắc văn hóa không còn thì không nói đến dân tộc nữa. Ý nghĩa sâu sắc lắm. Chúng ta đã đánh giá nhiều về vị trí, ý nghĩa quan trọng của văn hóa rồi. Đó là lý do thứ nhất.

Lý do thứ hai là, kể từ ngày 24/11/1946, chúng ta tổ chức Hội nghị văn hóa toàn quốc. Hôm nay, chúng ta mới tổ chức Hội nghị tương tự như thế này.

Đúng như đồng chí Võ Văn Thưởng vừa nói. Đúng là chúng tôi, trong quá trình trao đổi với các đồng chí có trách nhiệm lãnh đạo văn hóa, thì tôi cũng đã gợi ý rằng, nên chăng có một Hội nghị. Và hôm nay chúng ta đã tổ chức và được chuẩn bị rất công phu, chu đáo từ các cấp Trung ương đến các ngành, các địa phương, các nhà văn hóa. Tôi biết là anh chị em văn hóa cũng phấn khởi lắm khi chúng ta có được Hội nghị này.

Thứ ba, sau Đại hội Toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, chúng ta biết có một loạt các Khối đều tổ chức các Hội nghị toàn quốc tầm cỡ Bộ Chính trị, Ban Bí thư chủ trì về triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Toàn quốc lần thứ XIII của Đảng. Tôi nói ở mấy Hội nghị trước rồi, Đại hội xong, Trung ương họp, kiện toàn nhân sự, Quốc hội bầu cử Đại biểu Quốc hội khóa XVI, Quốc hội họp kỳ thứ Nhất, sau đó Chính phủ cũng họp sau Đại hội. Sau Chính phủ đến Khối Mặt trận họp sau Đại hội. Sau mặt trận đến Khối Nội chính lần đầu tổ chức 9 cơ quan nội chính. Và hôm nay, chúng ta tổ chức Hội nghị Văn hóa toàn quốc.

Sắp tới, sẽ có Hội nghị Toàn quốc về công tác đối ngoại. Đối ngoại Việt Nam cũng hay lắm. Và còn một Hội nghị nữa là Hội nghị Toàn quốc về xây dựng Đảng và hệ thống chính trị theo nghị quyết Trung ương 4 vừa rồi.

Như vậy, từ giờ đến hết tháng 12 phải xong tất cả những Hội nghị mang tầm quốc gia để triển khai Nghị quyết Đại hội Toàn quốc lần thứ XIII của Đảng theo tinh thần như tôi vẫn nói nôm na lâu nay là: “Tiền hô thì hậu ủng, nhất hô thì bá ứng, dọc ngang thông suốt, trên dưới đồng lòng”.

Triển khai Nghị quyết Đại hội Toàn quốc lần thứ XIII của Đảng phải làm một cách có bài bản, đồng bộ, trên dưới đồng lòng, dọc ngang thông suốt là như thế.

Cho nên tôi nói là hôm nay tôi rất vui mừng và hào hứng đến dự Hội nghị này. Và nói Hội nghị này là Hội nghị có ý nghĩa nhiều phương diện là vì thế", Tổng Bí thư phát biểu.

***

Trong bài tham luận về chủ đề: “Đảng bộ Hà Nội quán triệt sâu sắc, vận dụng sáng tạo đường lối phát triển văn hóa của Đảng”, Phó bí thư Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong cho biết, trong 35 năm đổi mới, Đảng bộ Hà Nội đã liên tục có sự đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức, Thành phố luôn đặc biệt quan tâm việc cụ thể hóa quan điểm chỉ đạo của Trung ương về phát triển văn hóa, xây dựng con người.

Đến nay, trải qua 8 kỳ đại hội kể từ khi bắt đầu công cuộc Đổi mới, nhận thức về vị trí, vai trò của văn hóa, con người trong xã hội được Đảng bộ Thành phố kế thừa và phát triển qua từng giai đoạn.

Đại hội XVII Đảng bộ Hà Nội nhiệm kỳ (2020-2025) tiếp tục khẳng định nhận thức toàn diện hơn về phát triển văn hóa, xây dựng con người Hà Nội, Đại hội nêu rõ nhiệm vụ trọng tâm: “Chú trọng phát triển văn hóa Hà Nội trên cơ sở phát huy truyền thống ngàn năm văn hiến và anh hùng; Thành phố vì hòa bình, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại. Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, phát triển toàn diện với những giá trị nhân văn và tinh thần yêu nước sâu sắc, ý thức tôn trọng pháp luật; giàu lòng tự hào dân tộc, ý chí, khát vọng phát triển; coi đây là sức mạnh nội sinh, động lực tinh thần to lớn để phát triển Thủ đô bền vững”; và xác định một trong ba Khâu đột phá của nhiệm kỳ là: “Đưa văn hóa và con người Hà Nội thực sự trở thành giá trị tinh thần to lớn, nguồn lực nội sinh quan trọng quyết định sự phát triển bền vững Thủ đô”.

Để cụ thể hóa các quan điểm mới về phát triển văn hóa, con người Việt Nam được đặt ra tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đồng thời khắc phục những hạn chế, yếu kém, bám sát tình hình thực tiễn của Thủ đô, Thành phố Hà Nội tập trung triển khai toàn diện, đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp vừa đảm bảo đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa có tính căn cơ, lâu dài trên tinh thần đổi mới sáng tạo, có tính đột phá.

Đảng bộ, chính quyền, các tầng lớp nhân dân Thủ đô, xác định phải có quyết tâm cao, nỗ lực lớn, đoàn kết, sáng tạo, vừa phát huy truyền thống vẻ vang và những thành tựu đạt được, vừa khai thác hiệu quả các tiềm năng, lợi thế, tận dụng tối đa những cơ hội, huy động được nguồn lực tổng hợp và nhất là nguồn lực từ niềm tin, sự đồng lòng, nhất trí, ý chí và khát vọng vươn lên của mỗi cán bộ, đảng viên và Nhân dân để phục vụ sự nghiệp xây dựng và phát triển nhanh, bền vững Thủ đô.

***

Phát biểu tại Hội nghị, ông Nguyễn Văn Hùng, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhắc lại sự kiện diễn ra đúng ngày này 75 năm trước (ngày 24/11/1946), trong bối cảnh chính quyền cách mạng còn non trẻ phải đối phó với muôn vàn khó khăn trong tình thế “ngàn cân treo sợi tóc” của dân tộc, Hội nghị văn hóa toàn quốc lần thứ nhất đã được tổ chức dưới sự chủ trì của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.

Tại Hội nghị, Bác Hồ kính yêu đã chỉ rõ: “Văn hóa phải hướng dẫn quốc dân thực hiện Độc lập, Tự cường và Tự chủ”; “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”. Lời hiệu triệu của Người và những mục tiêu cốt lõi được đặt ra tại Hội nghị đã khơi dậy ngọn lửa quyết tâm, là động lực tinh thần của toàn dân tộc để cùng với chính trị và kinh tế, văn hóa đã góp phần quan trọng vào thành công của công cuộc kháng chiến kiến quốc.

Ông Nguyễn Văn Hùng, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát biểu tại Hội nghị

Hôm nay, tại Phòng họp Diên Hồng - nơi đại diện cho tinh thần Dân chủ, ý chí Độc lập, Tự cường của dân tộc Việt Nam - trong thời điểm toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đang tích cực, chủ động phòng chống dịch bệnh Covid-19 theo hướng thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh để khôi phục, phát triển kinh tế - xã hội, Hội nghị văn hóa toàn quốc được Bộ Chính trị, Ban Bí thư quyết định tổ chức, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với sự nghiệp phát triển văn hóa gắn với xây dựng con người Việt Nam.

***

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, kể từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng, đất nước tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo, dù còn nhiều khó khăn, song với sự nỗ lực, quyết tâm, Ngành Văn hóa đã tập trung đổi mới tư duy từ “làm văn hóa” sang “quản lý nhà nước về văn hóa”, xác định quản lý nhà nước thông qua các công cụ pháp luật, cơ chế, chính sách là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt để “khơi thông nguồn lực” và “thúc đẩy sáng tạo”; tăng cường “củng cố, xây dựng và hoàn thiện thể chế văn hóa”  nhằm tháo gỡ các rào cản chính sách, chuyển từ cơ chế bao cấp sang cơ chế tự chủ, tự hạch toán có sự tài trợ một phần của Nhà nước, xây dựng cơ chế đặc thù với một số lĩnh vực hoạt động văn hóa để giải phóng sức sáng tạo, khai thác các nguồn tài nguyên văn hóa và khuyến khích sự tham gia tích cực của xã hội, tạo động lực phát huy sức mạnh nội sinh của văn hóa.

Trên tinh thần “tự do sáng tác là điều kiện sống còn để tạo nên giá trị đích thực trong văn hóa, văn nghệ”, quá trình đổi mới thể chế theo hướng hội nhập quốc tế đã từng bước hình thành khung chính sách.

Quốc hội đã ban hành các bộ Luật, Chính phủ ban hành các Nghị định để quản lý, phát triển văn hóa  nhằm chuyển hóa các trụ cột tài nguyên văn hóa vốn vô cùng giàu có, phong phú như: di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, di sản thiên nhiên, loại hình nghệ thuật đặc sắc, lễ hội mới và sự kiện, các sản phẩm, dịch vụ văn hóa, các danh nhân văn hóa, các cơ sở vật chất và không gian văn hóa thành sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam.

Trong dòng chảy của văn hóa Việt Nam sau 35 năm đổi mới cho thấy, nhận thức về văn hóa, xã hội, con người ngày càng toàn diện, sâu sắc hơn. Tư tưởng, đạo đức và lối sống - lĩnh vực then chốt của văn hóa đã có những chuyển biến tích cực; hệ thống chính sách pháp luật về văn hóa tiếp tục được hoàn thiện, tạo điều kiện cho nhân dân tham gia tích cực vào hoạt động sáng tạo và hưởng thụ văn hoá; công tác bảo tồn, phát huy di sản văn hóa tiếp tục được quan tâm; tổ chức tốt hoạt động giao lưu, hợp tác quốc tế, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, văn hóa Việt Nam ra thế giới. Thực tiễn đã chứng minh, những lúc đất nước khó khăn thì các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc được khơi dậy và phát huy mạnh mẽ; lòng yêu nước, tinh thần tương thân, tương ái, sống có nghĩa, có tình, mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam lại càng tỏa sáng; cả dân tộc kết thành một khối thống nhất về ý chí và hành động. Văn hoá đã có những đóng góp tích cực, quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa.

***

Tuy nhiên, trước yêu cầu ngày càng cao của sự phát triển, lĩnh vực văn hóa còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập: Đã xuất hiện các hiện tượng văn hóa tầm thường, dễ dãi, mang tính thị trường; các biểu hiện “lệch chuẩn” trong hưởng thụ văn hóa. Môi trường văn hóa, đạo đức xã hội, đạo đức kinh doanh, trách nhiệm nghề nghiệp, quy tắc ứng xử, văn minh công cộng chưa được xây dựng theo hướng văn hóa…Đời sống văn hóa, tinh thần ở một số nơi còn đơn điệu; khoảng cách hưởng thụ văn hóa chậm được rút ngắn; chưa có nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị cao; việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa còn gặp khó khăn.

Cơ chế chuyển hóa hiệu quả nguồn tài nguyên văn hóa vốn rất phong phú, giàu có của Việt Nam thành sự đa dạng, giàu bản sắc và có khả năng cạnh tranh quốc tế của sản phẩm, dịch vụ công nghiệp văn hóa còn thiếu đồng bộ. Một hệ sinh thái thực sự để các ngành công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, cũng như tạo ra sự cân bằng, đa dạng và bền vững hơn cho nền kinh tế chưa đủ điều kiện để hình thành. Thể chế về văn hóa đang trong quá trình từng bước hoàn thiện, công tác cán bộ của Ngành văn hóa nói chung, đội ngũ văn nghệ sĩ, những chiến sĩ trên mặt trận văn hóa của Đảng nói riêng còn có sự bất cập.

Quang cảnh Hội nghị

Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế nêu trên có cả khách quan và chủ quan, trong đó nguyên nhân chủ quan là chủ yếu: Nhận thức của một số cấp ủy đảng, các cấp, các ngành và một bộ phận xã hội về vị trí, vai trò của văn hóa tuy đã được nâng lên nhưng thực sự chưa đầy đủ, chưa sâu sắc; chưa quan tâm đúng mức công tác lãnh đạo, chỉ đạo và thể chế hóa các nghị quyết, chỉ thị của Đảng; Chưa thống nhất trong nhận thức và hành động về hệ giá trị văn hóa, con người Việt Nam và việc gắn kết giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hóa, xã hội, bảo vệ môi trường.

Trong hành động còn thiếu các giải pháp có tính khả thi để con người thực sự là trung tâm của sự phát triển; Đầu tư cho văn hóa, gia đình, thể thao và du lịch ở cả trung ương và địa phương chưa tương xứng với vai trò, vị trí của Ngành trong điều kiện phát triển chung của đất nước. Những nguyên nhân của hạn chế nêu trên có phần trách nhiệm của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước lĩnh vực văn hóa.

***

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã khẳng định: “… Gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, trong đó phát triển kinh tế - xã hội là trung tâm; xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần; bảo đảm quốc phòng, an ninh là trọng yếu, thường xuyên”. “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Tăng đầu tư cho phát triển sự nghiệp văn hóa”.

Đại hội đã chỉ ra nhiệm vụ trọng tâm là: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế”.

Đây là những quan điểm, nội dung hết sức quan trọng, xuyên suốt, có tính thế thừa và có nhiều điểm mới về phát triển văn hóa. Để Nghị quyết của Đảng thực sự đi vào cuộc sống, đòi hỏi phải nâng cao nhận thức, xây dựng các Kế hoạch hành động cụ thể theo hướng nền Văn hóa chúng ta xây dựng là nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát triển Văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người - xây dựng con người để phát triển văn hóa. Văn hóa hiện diện ở các cấp độ vô cùng đa dạng, các nền văn hóa khác nhau sẽ có những cách thức khác nhau nhằm đạt được mục tiêu khác nhau trong chiến lược phát triển văn hóa. Nhưng có một điểm chung cốt lõi trên bản đồ văn hóa thế giới, đó là những quốc gia chuyển hóa tốt nguồn tài nguyên văn hóa thành sức mạnh mềm trong mối liên kết với các trụ cột phát triển khác luôn là các quốc gia có nền tảng vững chắc để phát triển và hội nhập quốc tế, đồng thời có khả năng ứng phó linh hoạt, hiệu quả trước những thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống.

Quá trình xây dựng và tiếp biến văn hóa, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chỉ rõ: “Với văn hóa, không có sự cao thấp, chỉ có sự đa dạng. Sức mạnh mềm của Việt Nam được thể hiện trước hết ở sức hấp dẫn, tỏa ra từ các giá trị văn hóa bao gồm các giá trị vật thể và phi vật thể, giá trị tinh thần và giá trị con người Việt Nam. Chúng ta phải phát huy được những giá trị đó để tạo nên “thương hiệu” cho quốc gia, có sức thu hút thế giới bên ngoài, góp phần nâng cao tinh thần tự tôn dân tộc, sự tự tin trong giao tiếp và quảng bá rộng rãi giá trị văn hóa của Việt Nam ra thế giới”.

Trong quá trình thực hiện mục tiêu phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, chúng ta đang gặp phải nhiều khó khăn, thách thức. Nhưng khó khăn, thách thức của ngày hôm nay, cũng chính là động lực thúc đẩy tìm ra sự kết nối logic giữa nguồn tài nguyên văn hóa dồi dào với quyết tâm chính trị cao, lựa chọn các giải pháp mang tính chiến lược, khả thi nhằm biến văn hóa trở thành sức mạnh nội sinh, động lực khơi dậy khát vọng xây dựng đất nước ngày càng đàng hoàng hơn, to đẹp hơn như Bác Hồ kính yêu hằng mong muốn.

***

Định hướng và giải pháp trọng tâm xây dựng, phát huy giá trị văn hóa

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nêu một số định hướng và giải pháp trọng tâm nhằm xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam thời gian tới:

Thứ nhất, tiếp tục thực hiện đường lối đổi mới của Đảng trong giai đoạn mới là quán triệt đầy đủ trong nhận thức, triển khai đồng bộ, sâu rộng trong thực tiễn cả 5 quan điểm chỉ đạo theo tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng trong quá trình xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước. Coi đây là nhiệm vụ trọng tâm của các cấp ủy đảng, chính quyền.

Trong đó, tập trung lưu ý quan điểm văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước. Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội.

Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thống nhất trong đa dạng của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, với các đặc trưng dân tộc, dân chủ, khoa học và nhân văn.

Phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng con người để phát triển văn hóa. Trong xây dựng văn hóa, trọng tâm là chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp, với các đặc tính cơ bản: yêu nước, đoàn kết, dũng cảm, tài trí, cần cù, nhân ái, nghĩa tình, hòa hiếu, khoan dung.

Xây dựng đồng bộ môi trường văn hóa, trong đó chú trọng vai trò của gia đình, cộng đồng. Phát triển hài hòa giữa kinh tế và văn hóa; cần chú ý đầy đủ đến yếu tố văn hóa và con người trong phát triển kinh tế.

Thứ hai, xây dựng văn hóa trong Đảng, cơ quan Nhà nước và cả hệ thống chính trị để tạo động lực, niềm tin và lan tỏa mạnh mẽ trong nhân dân. Xây dựng và phát triển văn hóa là sự nghiệp của toàn dân do Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân là chủ thể sáng tạo, đội ngũ trí thức giữ vai trò quan trọng.

Xây dựng văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, dân chủ, khoa học và nhân văn.

Xây dựng văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Đẩy mạnh việc xây dựng và hoàn thiện thể chế văn hóa, thực hiện vai trò kiến tạo của Nhà nước bảo đảm xây dựng và phát triển văn hóa, con người trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế và cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Xây dựng, từng bước hoàn thiện hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa Việt Nam, hệ giá trị con người Việt Nam, gia đình Việt Nam thời kỳ mới tạo môi trường và điều kiện để phát triển nhân cách, đạo đức, trí tuệ, tâm hồn, thể chất; phát huy cao độ lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, trách nhiệm của mỗi người với bản thân, gia đình, cộng đồng và đất nước.

Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh. Ngăn chặn và đẩy lùi sự xuống cấp đạo đức, lối sống. Xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế. Phát huy vai trò của gia đình, nhà trường và xã hội trong xây dựng văn hóa và hoàn thiện nhân cách con người.

Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa, tăng cường khả năng tiếp cận và thụ hưởng văn hóa của người dân, từng bước thu hẹp khoảng cách giữa thành thị và nông thôn, giữa các vùng miền và các giai tầng xã hội.

Huy động sức mạnh của toàn xã hội nhằm hoàn thiện các thiết chế văn hóa, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, văn hóa các dân tộc thiểu số, phát triển sự nghiệp văn học nghệ thuật, phát huy các giá trị tích cực trong tôn giáo, tín ngưỡng, phát triển truyền thông đại chúng, truyền thông mới, đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực, tăng cường hiệu quả nghiên cứu khoa học về văn hóa, nghệ thuật.

Phát huy vai trò to lớn của văn học, nghệ thuật trong việc bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm, nhân cách, lối sống của con người. Đầu tư cho việc đào tạo, bồi dưỡng năng khiếu, tài năng về văn học, nghệ thuật; coi trọng công tác lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật để định hướng, khích lệ, điều chỉnh hoạt động sáng tạo, quảng bá, tiếp nhận tác pham, sản phẩm văn hóa, văn nghệ. Bảo đảm quyền tự do sáng tạo trong khuôn khổ pháp luật. Quan tâm đến nhu cầu sáng tạo và thụ hưởng văn hóa chính đáng, lành mạnh của mỗi người dân và cả cộng đồng.

Xây dựng cơ chế để giải quyết hợp lý, hài hòa giữa bảo tồn, phát huy di sản văn hóa với phát triển kinh tế - xã hội. Phát triển đi đôi với giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Khơi dậy các nhân tố tích cực, nhân văn trong các hoạt động tôn giáo, tín ngưỡng, đồng thời đấu tranh phê phán, ngăn chặn, đẩy lùi các biểu hiện tiêu cực, lạc hậu, núp bóng tôn giáo để thực hành mê tín, dị đoan.

Thứ ba, hoàn thiện thể chế, đổi mới tư duy quản lý văn hóa, cải cách bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa theo hướng tinh gọn, tinh thông, hiệu lực, hiệu quả, nhân văn, hiện đại

Thứ tư, xây  dựng   nền  báo  chí,  truyền  thông  chuyên  nghiệp,  nhân  văn  và  hiện đại. Nâng cao chất lượng công tác dư luận xã hội và đánh giá sự hài lòng của nhân dân. Phải kịp thời định hướng dư luận xã hội, tiếp tục thực hiện đồng bộ quy hoạch, phát triển hệ thống báo chí, truyền thông đáp ứng yêu cầu phát triển, bảo đảm thiết thực, hiệu quả...

Tăng cường định hướng về sứ mệnh và trách nhiệm chấp hành pháp luật, đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ những người làm báo.

Tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên Internet. Kiên quyết đấu tranh, loại bỏ các sản phẩm, thông tin độc hại, xuyên tạc, phản động, ảnh hưởng xấu đến ổn định chính trị - xã hội, thuần phong mỹ tục.

Các cơ quan truyền thông phải thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ chủ yếu; nâng cao tính tư tưởng, nhân văn và khoa học, góp phần xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam.

Thứ năm, Phát triển nguồn nhân lực ngành văn hóa là nguồn nhân lực chất lượng cao luôn ưu tiên phát triển nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo quản lý then chốt và các lĩnh vực đặc thù.

Đầu tư phát triển các trường văn hóa nghệ thuật trên cả nước theo định hướng mới khoa học, hiện đại, phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hỗ trợ đào tạo nghề, các nghề khó, hiếm, đỉnh cao và nghệ thuật truyền thống.

Thứ sáu, xây dựng văn hóa trong chính trị, kinh tế, đặc biết là văn hóa trong Đảng trở thành tấm gương về đạo đức xã hội. Văn hóa doanh nghiệp trở thành hệ điều tiết cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Chú trọng chăm lo văn hóa trong các cơ quan nhà nước, các đoàn thể.

Đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Trong đó trọng tâm là củng cố, tăng cường sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng, thực hiện sâu  rộng phê bình và tự phê bình trong Đảng, tăng cường rèn luyện đạo đức công vụ cho mỗi cán bộ, đảng viên, coi văn hóa nêu gương, trọng dân, gần dân, học dân và có trách nhiệm với nhân dân trong toàn Đảng.

Thứ bảy, phát triển thị trường văn hóa, các ngành công nghiệp văn hóa để đáp ứng nhu cầu tiếp nhận và hưởng thụ văn hóa của nhân dân.

Xây dựng, bổ sung và hoàn thiện các cơ chế, chính sách có tính đột phá để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trong thời kỳ mới.

Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của các ngành công nghiệp văn hóa gắn với ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại.

Xây dựng và phát triển thị trường sản phẩm dịch vụ văn hóa của Việt Nam ở nước ngoài.

Tổ chức các sự kiện văn hóa nghệ thuật quốc tế tại Việt Nam trở thành các sự kiện thường niên, có uy tín khu vực và thế giới.

Tiếp tục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của phát triển văn hóa, xây dựng con người trong đổi mới và phát triển bền vững.

***

Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nêu rõ, thời gian tới, tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến nhanh chóng, phức tạp khó lường, cùng với bối cảnh trong nước sẽ tác động đến việc xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam.

Những thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống, sự phát triển của cuộc cách mạng 4.0 đã tác động mạnh mẽ tới bản sắc, văn hóa các quốc gia, dân tộc.

Các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ chủ trì Hội nghị

Trong nước, quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; việc thực hiện cơ chế nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ảnh hưởng và tác động nhiều mặt và sâu sắc đến việc phát triển văn hóa, xây dựng con người.

Sự phát triển của các phương tiện truyền thông đại chúng, đặc biệt trên môi trường Internet sẽ tác động sâu sắc đến việc phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam, nhất là giới trẻ.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định một trong 12 định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030 là: “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

***

Một số bài học kinh nghiệm

Báo cáo nêu 6 bài học trong sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa con người Việt Nam.

Thứ nhất, không ngừng đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng về xây dựng, phát triển văn hóa, con người đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.

Thứ hai, đẩy nhanh việc thể chế hóa quan điểm, đường lối của Đảng về văn hóa, con người thành các văn bản quy phạm pháp luật, các chính sách và nguồn lực cụ thể, thiết thực, nhất là các chính sách đặc thù liên quan đến quản lý và hoạt động văn hóa, tạo môi trường pháp lý khơi dậy mọi tiềm năng, nguồn lực xã hội xây dựng và phát triển văn hóa, con người.

Thứ ba: Tăng đầu tư cho hạ tầng cơ sở vật chất kỹ thuật công nghệ, nguồn nhân lực chất lượng cao để phát triển toàn diện hệ thống thiết chế văn hóa theo hướng tăng cường hiệu quả, phù hợp với đặc điểm vùng, miền dân tộc,tôn giáo, từng nhóm đối tượng, phù hợp với nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân. Phát huy vai trò và tính tích cực của hệ thống thiết chế văn hóa truyền thống của các dân tộc, tôn giáo; xây dựng một số thiết chế văn hóa tiêu biểu, có trang thiết bị hiện đại, chuyên nghiệp tại một số tỉnh, thành phố trọng điểm.

Thứ tư, chăm lo công tác quy hoạch, đào tạo, bố trí cán bộ lãnh đạo, quản lý văn hóa ở các cấp có đức, có tài, có kinh nghiệm và uy tín ngang tầm nhiệm vụ; xây dựng đội ngũ chuyên gia, các nhà khoa học, văn nghệ sĩ khá, giỏi trong chuyên môn, có khả năng hội nhập quốc tế một cách chủ động, tích cực; chú ý đến việc phát hiện, đào tạo, sử dụng tài năng văn hóa, văn nghệ ở một số lĩnh vực, bộ môn có tính đặc thù, chất lượng cao, năng lực đặc biệt.

Thứ năm, việc xây dựng môi trường văn hóa phải được thực hiện đồng bộ trong gia đình, nhà trường và xã hội. Phát huy tinh thần yêu nước, ý chí tự lực tự cường, thực hành dân chủ, tính năng động, sáng tạo, đoàn kết của các chủ thể văn hóa; xây dựng cơ chế phối hợp, phân cấp, phân quyền trong tổ chức thực hiện Nghị quyết; xây đi đôi với chống; cổ vũ, động viên nhân tố mới, điển hình tiên tiến; kiên quyết đấu tranh loại trừ cái xấu, các ác, cái tiêu cực tha hóa con người, ảnh hưởng đến truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc.

Thứ sáu, nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là xây dựng văn hóa trong chính trị, trong kinh tế, chống suy thóai tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa"; xây dựng các tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội thực sự trong sạch, vững mạnh; cán bộ, đảng viên gương mẫu về mọi mặt, thực sự là tấm gương, là động lực, niềm tin để nhân dân học tập, noi theo; đay mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

***

Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém

Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém trên có nguyên nhân khách quan là sự biến đổi toàn diện, sâu sắc xã hội trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đô thị hóa, hội nhập quốc tế tạo ra sự đan xen giữa các yếu tố tích cực và tiêu cực trong xây dựng và phát triển văn hóa, con người; mặt trái của nền kinh tế thị trường; các thế lực thù địch, phản động thực hiện âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình ” trên mặt trận tư tưởng, văn hóa tác động nhiều chiều đến văn hóa, tư tưởng, văn nghệ của nước ta.

Song, chủ yếu là các nguyên nhân chủ quan do không ít cấp ủy, chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội và một bộ phận nhân dân nhận thức chưa đầy đủ, sâu sắc vai trò, vị trí của văn hóa, con người đối với phát triển bền vững đất nước nên trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện các chủ trương, đường lối, quan điểm, nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng về văn hóa chưa quyết liệt, chưa đề xuất được giải pháp đúng đắn, đồng bộ để xây dựng văn hóa, con người.

Phương thức và năng lực lãnh đạo của Đảng về văn hóa chưa đổi mới mạnh mẽ, kịp thời khi đất nước bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (4.0). Việc lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng và thực hiện chiến lược, kế hoạch, đề án nhằm thể chế hóa các nghị quyết của Đảng về văn hóa còn nhiều hạn chế, bất cập. Công tác quy hoạch, đào tạo, đánh giá, bố trí, sử dụng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ở lĩnh vực văn hóa, văn nghệ còn thiếu tính lâu dài, có chiều sâu.

Việc thực hiện trách nhiệm nêu gương về đạo đức, lối sống của một số cán bộ, đảng viên, kể cả cán bộ cấp cao còn hình thức, chưa đi vào thực chất, chưa tạo được sự chuyển biến tích cực. Công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa Việt Nam, con người Việt Nam, gia đình Việt Nam thời kỳ mới còn chậm, thiếu tính hệ thống.

Hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước về văn hóa chưa tương xứng với yêu cầu ngày càng cao. Việc thể chế hóa quan điểm, chủ trương nêu trong Nghị quyết còn chậm, chưa theo kịp thực tiễn xây dựng văn hóa, phát triển con người.

Chưa phát huy mạnh mẽ sức mạnh tổng hợp, sự gắn kết chặt chẽ, đồng bộ của các chủ thể văn hóa; chưa coi trọng đúng mức văn hóa đỉnh cao, văn hóa quần chúng, các giá trị văn hóa dòng họ, văn hóa gia đình; chưa khích lệ, động viên đầy đủ tính tích cực xã hội của nhân dân, nhất là đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ trong tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về văn hóa. Bộ máy quản lý văn hóa các cấp còn cồng kềnh, có khâu chồng chéo chức năng, nhiệm vụ.

Năng lực tham mưu, tính chuyên nghiệp, thạo việc của cán bộ văn hóa còn nhiều hạn chế; nội dung, phương thức, trình độ quản lý hoạt động văn hóa chậm đổi mới.

***

Phát triển văn hóa chưa tương xứng các lĩnh vực khác

Bên cạnh những kết quả đạt được, sự nghiệp phát triển văn hóa được nhìn nhận là chưa tương xứng với các lĩnh vực khác.

Quan điểm xây dựng văn hóa, trọng tâm là chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp chưa được triển khai mạnh mẽ, chưa thật sự thấm sâu trong các tầng lớp xã hội. Một số mặt yếu kém, tiêu cực chưa được ngăn chặn, đẩy lùi, thậm chí gia tăng.

Việc quán triệt và thực hiện đường lối, quan điểm, nghị quyết của Đảng về văn hóa có lúc, có nơi chưa đạt yêu cầu đề ra. Sự phối hợp trong tổ chức thực hiện giữa các ban, ngành, đoàn thể, địa phương chưa đồng bộ, chưa chặt chẽ. Có tình trạng suy thóai về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, bước đầu được ngăn chặn, nhưng chưa bị đẩy lùi một cách đáng kể. Không ít cán bộ, đảng viên chưa tự giác, chưa thường xuyên thực hiện việc nêu gương trước quần chúng, kể cả cán bộ chủ chốt, người đứng đầu cơ quan, đơn vị.

Một số mặt đạo đức xã hội có biểu hiện xuống cấp nghiêm trọng. Lối sống thực dụng, hưởng thụ vật chất, khoảng cách giàu - nghèo, phân hóa xã hội đã và đang ảnh hưởng không tốt đến giáo dục lý tưởng, đạo đức, nhân cách con người và thực hiện công bằng xã hội.

Thiếu chiến lược dài hạn quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ khoa học, chuyên gia đầu ngành trên các lĩnh vực văn hóa, văn học, nghệ thuật.

Nhận thức, hành động của xã hội về vai trò, vị trí của văn hóa, con người trong phát triển bền vững đất nước có lúc, có nơi còn chưa sâu, văn hóa chưa thật sự được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội.

Việc thể chế hóa đường lối, quan điểm, nghị quyết của Đảng về xây dựng, phát triển văn hóa, con người chưa theo kịp yêu cầu.

Nhiều nội dung trong các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam chậm được thể chế hóa, thiếu tính đồng bộ.

Đầu tư của Nhà nước cho lĩnh vực văn hóa, văn nghệ còn thấp, chưa tương xứng với đầu tư cho phát triển kinh tế - xã hội.

Việc thực hiện quy hoạch báo chí, xuất bản còn chậm, có mặt lúng túng. Tình trạng "thương mại hóa" trong hoạt động báo chí, xuất bản chưa được khắc phục.

Công tác quản lý xuất nhập khẩu văn hóa phẩm chưa chặt chẽ dân đến để lọt sản phẩm văn hóa nước ngoài du nhập vào nước ta chưa phù hợp với thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa của dân tộc, thậm chí có những sản phẩm độc hại.

Một bộ phận cán bộ, nhân dân có tâm lý sính ngoại, tiêu dùng sản phẩm văn hóa cũng như tiếp nhận lối sống thiếu chọn lọc, ảnh hưởng đến việc giữ gìn truyền thống văn hóa dân tộc và xây dựng con người Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế.

Sự phối hợp giữa gia đình - nhà trường - xã hội, môi trường văn hóa gia đình - nhà trường - xã hội có lúc, có nơi chưa lành mạnh, có mặt xuống cấp đáng lo ngại.

Việc xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế tuy đã được các cấp ủy, chính quyền, đoàn thể triển khai, nhưng kết quả còn chưa tương xứng.

Nhiều nơi chưa coi trọng xây dựng văn hóa trong đảng, văn hóa công sở, văn hóa doanh nghiệp, doanh nhân; không thực hiện nghiêm nếp sống văn minh, đạo đức công vụ, đạo đức nghề nghiệp.

Nhận thức, giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa văn hóa với kinh tế chưa được cấp ủy, chính quyền nhiều nơi quan tâm đúng mức. Chưa coi trọng và chú ý đầy đủ đến yếu tố văn hóa và con người trong phát triển kinh tế. Xây dựng văn hóa trong kinh tế chưa được coi trọng ở nhiều đơn vị kinh tế, nhiều doanh nghiệp; chưa quan tâm đào tạo nguồn nhân lực, chăm lo đời sống văn hóa tinh thần cho công nhân, người lao động; thiếu chiến lược quảng bá, phát triển thương hiệu của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường trong nước và ngoài nước.

Toàn cảnh Hội nghị Văn hóa toàn quốc 2021 (ngày 24/11)

***

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh, việc xây dựng văn hóa trong chính trị đã được triển khai gắn với việc đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; xây dựng văn hóa trong kinh tế bước đầu có chuyển biến về nhận thức và hành động. Một số ngành công nghiệp văn hóa có bước đổi mới như điện ảnh; nghệ thuật biểu diễn; mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm; quảng cáo; thủ công mỹ nghệ; phần mềm và các trò chơi giải trí; truyền hình và phát thanh, thời trang, du lịch văn hóa...

Đã tích cực chủ động mở rộng hợp tác văn hóa với các nước, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại, thực hiện đa dạng hóa các hình thức văn hóa đối ngoại, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam với bạn bè thế giới, thúc đay hội nhập, giao lưu quốc tế về văn hóa.

***

Những thành tựu quan trọng của phát triển văn hóa

Báo cáo nhận định, sau 35 năm đổi mới đất nước, việc xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đạt được những kết quả quan trọng.

Nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác văn hóa tiếp tục được đổi mới. Cơ chế phối hợp giữa các cơ quan của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị, xã hội trong triển khai các nhiệm vụ xây dựng văn hóa, con người ngày càng chặt chẽ và hiệu quả hơn.

Hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước về văn hóa từng bước được nâng lên. Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách, pháp luật, tạo cơ sở pháp lý xây dựng và phát triển văn hóa, con người. Quan tâm, tạo cơ chế triển khai chính sách văn hóa trong kinh tế, xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân, văn hóa công sở, văn hóa cơ sở, văn hóa gia đình,...

Đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật tiên tiến, tập huấn nâng cao chất lượng nhân lực cho hoạt động văn hóa đã được quan tâm.

Nhân dân các vùng, miền, dân tộc, tôn giáo đóng góp sức người, sức của, tổ chức các hoạt động văn hóa, xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa trên địa bàn. Thu hút nguồn vốn của người Việt ở nước ngoài, của các tổ chức xã hội, các cá nhân cho phát triển văn hóa, con người. Việc đầu tư nghiên cứu khoa học, tổng kết thực tiễn xây dựng cơ sở lý luận, dự báo xu hướng phát triển văn hóa, con người Việt Nam có nhiều tiến

Việc xây dựng môi trường văn hóa đạt được một số kết quả tích cực. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với Cuộc vận động “Xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, xây dựng nếp sống và văn hóa ứng xử nơi công cộng” có kết quả rõ rệt.

Sự liên kết, phối hợp của ba lĩnh vực gia đình nhà trường - xã hội trong xây dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống, nhân cách cho giới trẻ tiếp tục được phát huy.

Quy chế dân chủ ở cơ sở với việc xây dựng quy ước văn hóa được quan tâm hơn trong quá trình triển khai thực hiện.

Sau 35 năm đổi mới đất nước, việc xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đạt được những kết quả quan trọng.

Nhiệm vụ bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc có chuyển biến tích cực, tạo cơ chế xử lý hợp lý, hài hòa giữa bảo tồn, phát huy di sản văn hóa với phát triển kinh tế - xã hội; huy động được nhiều nguồn lực giữ gìn di sản văn hóa truyền thống, nhất là một số loại hình nghệ thuật truyền thống có nguy cơ mai một.

Di sản văn hóa các dân tộc thiểu số được quan tâm, giữ gìn và phát huy.

Đảng và Nhà nước luôn tôn trọng, đảm bảo quyền tự do sáng tạo gắn với trách nhiệm xã hội và đánh giá cao sự đóng góp của văn nghệ sĩ, trí thức đối với sự nghiệp văn hóa dân tộc.

Báo chí, truyền thông, xuất bản là vũ khí tư tưởng, văn hóa sắc bén của Đảng, Nhà nước tích cực tuyên truyền đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và là diễn đàn của các tầng lớp nhân dân.

***

Văn hóa là thành quả hàng nghìn năm lao động sáng tạo, đấu tranh kiên cường

Trình bày Báo cáo tóm tắt về Kế thừa, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc; Xây dựng, phát triển văn hóa sau 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới đất nước; Các định hướng, giải pháp chủ yếu nhằm phát triển văn hóa, con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Trưởng ban chỉ đạo Hội nghị Văn hóa toàn quốc nhấn mạnh về đường lối, quan điểm của Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa.

Văn hóa Việt Nam là thành quả hàng nghìn năm lao động sáng tạo, đấu tranh kiên cường dựng nước và giữ nước của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, là kết quả giao lưu và tiếp thu tinh hoa của nhiều nền văn minh thế giới, hình thành nên những giá trị văn hóa Việt Nam cao đẹp, bền vững: yêu nước, đoàn kết, cần cù, dũng cảm, tài trí, lạc quan, hiếu học, nghĩa tình, hòa hiếu, khoan dung...

Kế thừa, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn xác định văn hóa là một mặt trận quan trọng, văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi. Văn hóa Việt Nam mang tính dân tộc, khoa học, đại chúng.

Trong thời kỳ đổi mới, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, kế thừa, phát triển tư duy lý luận về văn hóa và chăm lo phát triển văn hóa con người Việt Nam, coi văn hóa là nền tảng vật chất của xã hội, là sức mạnh nội sinh, là động lực phát triển đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, thực hiện khát vọng xây dựng đất nước phát triển phồn vinh và hiện đại.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương báo cáo tóm tắt về việc “Kế thừa,  phát huy truyền thống văn hóa dân tộc; Xây dựng, phát triển văn hóa sau 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới đất nước; Các định hướng, giải pháp chủ yếu nhằm phát triển văn hóa, con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng

Hội nghị lần này diễn ra vào dịp kỷ niệm 75 năm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh tổ chức Hội nghị Văn hóa lần thứ nhất, được kỳ vọng sẽ khơi dậy khát vọng của toàn dân tộc, mở ra bước ngoặt mới trong vấn đề chấn hưng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam.

Theo Ban tổ chức, có 600 đại biểu tham dự hội nghị tại hội trường Diên Hồng (Nhà Quốc hội) gồm lãnh đạo Đảng, Nhà nước; các bộ, ngành; văn nghệ sĩ và đại diện lãnh đạo tổ chức chính trị - xã hội...

Hội nghị được kết nối trực tuyến đến 63 tỉnh, thành và có thể mở rộng đến tận các xã, phường, thị trấn.

Hội nghị diễn ra cả ngày, với sự tham dự của Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng.

Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng tới tham dự Hội nghị và có bài phát biểu quan trọng.

Hội nghị bao gồm các nội dung tổng kết những kế thừa, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc; Xây dựng, phát triển văn hóa sau 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới đất nước, cũng như các định hướng, giải pháp chủ yếu nhằm phát triển văn hóa, con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Các đại biểu dự Hội nghị tham quan triển lãm“Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”

Tại phiên buổi chiều, Hội nghị sẽ bàn bạc về nhiệu nội dung như: Tìm hiểu động lực và sức mạnh nội sinh của văn hóa trong sự phát triển của đất nước hiện nay; Hoàn thiện hệ thống pháp luật Ngành Văn hóa, Thể thao vào Du lịch giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030; Để văn hóa, văn nghệ “soi đường cho quốc dân đi”.

Theo Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao vào Du lịch Nguyễn Văn Hùng, Hội nghị lần này giúp ngành văn hóa có cơ hội nhìn lại một cách sâu sắc hơn qua 35 năm đổi mới đã có những thành tựu gì và đang tồn tại khó khăn, yếu kém.

Cũng qua Hội nghị, các cơ quan sẽ rút ra được những nguyên nhân, bài học kinh nghiệm, để có nhận thức đúng đắn với yêu cầu đặt ra là "xác định phương hướng, nhiệm vụ trong thời gian tới trên trục xuyên suốt là phát triển văn hóa, con người Việt Nam, trọng tâm chính là khơi dậy khát vọng xây dựng đất nước hùng cường".

Bên cạnh đó, những vấn đề cũng được tập trung để các đại biểu có thể bàn luận như: Xây dựng môi trường văn hóa Nhiệm vụ quan trọng để phát triển văn hóa con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng;

Vấn đề nguồn nhân lực và đa dạng hoạt động ở các thiết chế văn hóa xã; Phát huy giá trị của các di sản văn hóa để phát triển du lịch trở thành ngành Kinh tế mũi nhọn; Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa ở Việt Nam - thực trạng và giải pháp; Chủ động hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại;

Phát huy sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam trong bối cảnh mới và Xây dựng hệ giá trị gia đình Việt Nam trong tình hình mới, từ Nghị quyết Đại hội XIII đến hành động.