Đoạn cao tốc TP.HCM - Long Thành là tuyến đường bộ quan trọng, kết nối giữa trung tâm TP.HCM với Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Trong ảnh: Tuyến cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây.

Bộ cơ chế đặc thù

Tròn 2 tuần sau khi nhận được chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ, Bộ Tài chính đã có Công văn số 7729/BTC-ĐT gửi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà về đề xuất triển khai Dự án Mở rộng đoạn cao tốc TP.HCM - Long Thành theo hình thức công trình xây dựng khẩn cấp.

Đoạn cao tốc TP.HCM - Long Thành dài 21,92 km, quy mô 4 làn xe, thuộc tuyến cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây, hiện do Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) quản lý, khai thác. Đây là tuyến đường bộ quan trọng, chính yếu, kết nối giữa trung tâm TP.HCM với Cảng hàng không quốc tế Long Thành.

Trong bối cảnh đoạn tuyến cao tốc này bắt đầu mãn tải, việc sớm mở rộng quy mô khai thác lên 8 - 10 làn xe được đánh giá là rất cấp bách, nếu không muốn đoạn tuyến này trở thành “nút cổ chai” sau khi Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn I (công suất 25 triệu lượt hành khách/năm) được đưa vào khai thác (dự kiến vào cuối năm 2025 hoặc quý I/2026).

Trước đó, tại Công văn số 4279/VPCP-CN, ngày 16/5/2025, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đã giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Xây dựng và các cơ quan liên quan xem xét kiến nghị của VEC về việc xin chủ trương triển khai Dự án Mở rộng đoạn cao tốc TP.HCM - Long Thành theo hình thức công trình xây dựng khẩn cấp.

Theo Bộ Tài chính, tính đến ngày 4/6/2025, đã có 4 ý kiến tham gia góp ý đối với đề xuất của VEC, gồm Bộ Xây dựng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, UBND tỉnh Đồng Nai và Sở Tài chính TP.HCM.

Liên quan kiến nghị áp dụng hình thức công trình xây dựng khẩn cấp, tại Công văn số 7729, Bộ Tài chính cho biết, trong quá trình tham gia ý kiến, với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành xây dựng, Bộ Xây dựng thống nhất với đề xuất của VEC về việc đầu tư Dự án theo công trình xây dựng khẩn cấp (quy định tại điểm b, khoản 1, Điều 130, Luật Xây dựng năm 2014; được sửa đổi tại khoản 48, Điều 1, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xây dựng).

Việc triển khai Dự án theo hình thức công trình xây dựng khẩn cấp và áp dụng một số cơ chế đặc thù, cơ chế hỗ trợ sẽ rút ngắn được 2,5 tháng để khởi công vào ngày 19/8/2025, cơ bản hoàn thành vào năm 2026.

Vì vậy, Bộ Tài chính đề xuất Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định theo thẩm quyền quy định tại điểm b, khoản 1, Điều 130, Luật Xây dựng (năm 2014); được sửa đổi tại khoản 48, Điều 1, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xây dựng đối với kiến nghị của VEC cho phép đầu tư Dự án theo hình thức công trình xây dựng khẩn cấp.

“Đề nghị VEC chịu trách nhiệm triển khai thực hiện, đảm bảo hoàn thành Dự án theo đúng thời gian đã cam kết”, Bộ Tài chính nêu rõ trong Công văn số 7729.

Cần phải nói thêm rằng, trường hợp Dự án được Thủ tướng Chính phủ quyết định là công trình xây dựng khẩn cấp, thì các cơ chế đặc thù đối với Dự án được thực hiện theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, theo quy định tại khoản 3, Điều 130, Luật Xây dựng, bao gồm khảo sát, thiết kế xây dựng công trình; hình thức lựa chọn nhà thầu và các cơ chế đặc thù khác theo thẩm quyền để đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện đầu tư xây dựng.

Để đảm bảo việc hoàn thành Dự án Mở rộng đoạn cao tốc TP.HCM - Long Thành đồng bộ với thời gian đưa vào khai thác Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn I, Bộ Tài chính đề xuất Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định theo thẩm quyền đối với kiến nghị của VEC về việc cho phép đơn vị này được áp dụng quy trình chỉ định thầu rút gọn, theo Điều 78, Nghị định số 24/2024/NĐ-CP, ngày 27/2/2024 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu.

“Việc áp dụng hình thức chỉ định thầu theo quy trình rút gọn phải bảo đảm lựa chọn được nhà thầu đáp ứng năng lực, kinh nghiệm, giải pháp kỹ thuật, tài chính và uy tín để thực hiện gói thầu/công trình đảm bảo chất lượng, tiến độ theo yêu cầu và không để xảy ra thất thoát, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm”, Bộ Tài chính nêu điều kiện.

Một cơ chế đặc thù khác để rút ngắn tiến độ Dự án Mở rộng cao tốc TP.HCM - Long Thành cũng được Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ là việc cho phép đơn vị chủ đầu tư thực hiện song song các thủ tục: khảo sát, lập thiết kế bản vẽ thi công, dự toán; lựa chọn nhà thầu; thi công xây dựng và các công việc cần thiết khác để triển khai Dự án.

Được biết, bộ cơ chế này đã từng được áp dụng rất có hiệu quả trong quá trình triển khai Dự án Đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2017 - 2020 và giai đoạn 2021 - 2025, nên chắc chắn sẽ giúp rút ngắn đáng kể công tác chuẩn bị đầu tư cho Dự án Mở rộng cao tốc TP.HCM - Long Thành, vốn đang chịu rất nhiều sức ép về tiến độ.

Định lượng rõ thuận lợi

Trước đó, tại Văn bản số 1361/VEC-HĐTV gửi lãnh đạo Chính phủ vào giữa tháng 5/2025, VEC đã làm rõ những thuận lợi của việc áp dụng hình thức công trình xây dựng khẩn cấp và các cơ chế đặc thù, cơ chế hỗ trợ đối với Dự án Mở rộng đoạn cao tốc TP.HCM - Long Thành.

Cụ thể, theo trình tự, thủ tục, quy định pháp luật về đầu tư công, xây dựng, đấu thầu, để triển khai Dự án (kể cả khi áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt), vẫn cần thực hiện qua 3 bước: phê duyệt chủ trương đầu tư; phê duyệt dự án; phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công, dự toán làm cơ sở lựa chọn nhà thầu thi công. Trong khi đó, đường găng tiến độ Dự án chính là công tác lập, thẩm định, phê duyệt Báo cáo Đánh giá tác động môi trường, do Dự án đi qua địa bàn 2 tỉnh (thẩm quyền thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường).

Nếu triển khai theo thủ tục thông thường, Dự án chỉ có thể khởi công vào ngày 1/11/2025, cơ bản hoàn thành vào tháng 12/2026, riêng cầu Long Thành hoàn thành đưa vào sử dụng trong tháng 6/2027. Tiến độ này “lụt” rất sâu so với thời gian hoàn thành Cảng hàng không quốc tế Long Thành, cũng như mốc thời gian theo chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo Chính phủ.

Trường hợp được Thủ tướng Chính phủ cho phép áp dụng hình thức công trình xây dựng khẩn cấp và cho phép áp dụng các cơ chế đặc thù, cơ chế hỗ trợ để đẩy nhanh tiến độ, thì Dự án không phải

phê duyệt chủ trương đầu tư; triển khai ngay công tác khảo sát, lập Báo cáo Nghiên cứu khả thi và công tác giải phóng mặt bằng.

Công tác khảo sát, thiết kế bản vẽ thi công (2 bước) sẽ được thực hiện song song với việc lập phê duyệt Dự án; thực hiện phê duyệt bản vẽ thi công theo từng hạng mục công trình để tổ chức triển khai ngay trên công trường, vừa thiết kế, vừa thi công.

Đặc biệt, việc lựa chọn nhà thầu thi công đồng thời với việc lập thiết kế bản vẽ thi công sẽ giúp rút ngắn thời gian bắt đầu thi công, sớm hoàn thành công trình.

Theo VEC, với những cơ chế “mở đường” này, Dự án có thể được phê duyệt vào ngày 24/7/2025; được phê duyệt bản vẽ thi công từng phần/hạng mục công trình từ ngày 8/8/2025; lựa chọn nhà thầu thi công vào ngày 13/8/2025; khởi công công trình vào ngày 19/8/2025.

Nếu mọi việc diễn ra thuận lợi, đoạn từ nút giao Vành đai 2 đến nút giao Vành đai 3 (Km4+000 - Km8+844,5) sẽ thi công trong vòng 13 tháng, hoàn thành vào tháng 9/2026. Đoạn từ nút giao Vành đai 3 đến nút giao với đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu (Km8+844,5 - Km25+920), không bao gồm cầu Long Thành, sẽ thi công trong vòng 14 tháng, hoàn thành vào tháng 10/2026.

Riêng cầu Long Thành (Km11+428,75 - Km13+747,25), do có quy mô rất lớn, sẽ cần thời gian thi công là 20 tháng, dự kiến hợp long cầu chính vào tháng 12/2026 và hoàn thành các hạng mục còn lại vào tháng 3/2027.

“Như vậy, trường hợp thực hiện đầu tư Dự án theo hình thức công trình xây dựng khẩn cấp và áp dụng một số cơ chế đặc thù, cơ chế hỗ trợ, sẽ rút ngắn được 2,5 tháng để khởi công vào ngày 19/8/2025; cơ bản hoàn thành trong năm 2026, rút ngắn được khoảng 3 tháng so với đầu tư theo trình tự thông thường”, ông Trương Việt Đông, Chủ tịch HĐTV VEC cho biết.