Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá quy định nghiêm cấm quảng cáo, khuyến mại, tiếp thị thuốc lá trực tiếp tới người tiêu dùng dưới mọi hình thức.

Ảnh minh hoạ.

Tổ chức, cá nhân kinh doanh thuốc lá chỉ được tài trợ nhân đạo cho chương trình xóa đói, giảm nghèo; phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, thảm họa; phòng, chống buôn lậu thuốc lá và không được thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng về việc tài trợ đó. 

Luật Quảng cáo quy định cấm quảng cáo Thuốc lt. Luật Thương mại quy định cấm Khuyến mại hoặc sử dụng thuốc lá để khuyến mại dưới mọi hình thức. 

Từ thực tế hiện nay qua báo cáo của các Bộ, ngành và các tỉnh, thành phố cho thấy không còn hiện tượng quảng cáo sản phẩm thuốc lá trên các phương tiện thông tin đại chúng, như truyền hình, báo chí, đài phát thanh,....Tuy nhiên việc vi phạm quảng cáo, khuyến mãi tại điểm bán còn xảy ra khá phổ biến.

Về hoạt động khuyến mại, tài trợ: Theo báo cáo của các tỉnh, thành phố không phát hiện và xử lý các trường hợp khuyến mại, tài trợ của các công ty thuốc lá nào trong thời gian qua. 

Mặc dù vậy thực trạng mua bán, quảng cáo, giới thiệu về thuốc lá và các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng đang phổ biến trên các kênh mạng xã hội. 

Tình trạng trưng bày quá một bao, một tút cho một sản phẩm thuốc lá tại điểm bán thuốc lá khá phổ biến.

Các nghiên cứu về các hình thức vi phạm quy định cấm quảng cáo tại các điểm bán lẻ thuốc lá tại Việt Nam do Trường Đại học Y tế công cộng thực hiện từ các năm 2015-2017 cho thấy tỉ lệ vi phạm các quy định cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá tại các điểm bán lẻ thuốc lá trên toàn quốc khá cao.

Cụ thể, 82,5% điểm bán vi phạm quy định về trưng bày quá một bao/một tút hoặc một hộp của một nhãn hiệu thuốc lá, trong đó cao nhất là các điểm bán lẻ thuốc lá ở TP.HCM và Cần Thơ với hơn 90%.

Điều tra Toàn cầu về tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành năm 2015 (GATS) và Nghiên cứu tại 34 tỉnh, thành phố do Trường Đại học Y tế công cộng phối hợp với Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá thực hiện năm 2020 cho thấy tỷ lệ người trưởng thành trên 25 tuổi nhận biết thông tin quảng cáo về sản phẩm thuốc lá (GATS) Việt Nam 2015 và PGATS 2020 tăng từ 15,7% lên 18,5%.

Các địa điểm xảy ra quảng cáo phố biến là tại các cửa hàng, quán cà phê. Tỷ lệ vi phạm quy định cấm quảng cáo các sản phẩm thuốc lá tăng mạnh nhất là trên internet (tăng từ 0,8% năm 2015 lên 5,1% năm 2020).

Vẫn còn hiện tượng công ty thuốc lá tài trợ cho các hoạt động nhân đạo và một số các cơ quan báo chí vẫn đưa tin, đưa bài về hoạt động tài trợ, nhân đạo của công ty thuốc lá nhằm mục đích quảng cáo. 

Trong thời gian qua, các Bộ, ngành đã chủ động thực hiện các hoạt động thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Luật Phòng chống tác hại thuốc lá tại các đơn vị trực thuộc và tại các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Cụ thể, Bộ Công an kiểm tra tại 3.538 cơ sở. Thanh tra Bộ Y tế  kiểm tra 276 cơ sở. Bộ Văn hóa thể thao du lịch đã tổ chức 30 đợt thanh tra, kiểm tra về công tác phòng chống tác hại thuốc lá tại 30 cơ sở.

Bộ Thông tin và truyền thông thực hiện việc kiểm tra, nhắc nhở đối với một số các cơ quan báo chí có hành vi vi phạm các quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và các văn bản có liên quan đến hoạt động tài trợ, quảng cáo của các công ty thuốc lá.

Các hành vi vi phạm chủ yếu là đưa tin, bài về hoạt động tài trợ nhân đạo (xây nhà tình nghĩa, xây cầu, đường, hỗ trợ người nghèo…) của các công ty thuốc lá.

Bộ Giáo dục và đào tạo: đã tổ chức 15 đợt kiểm tra, tiến hành kiểm tra 86 cơ sở. Bộ Giao thông vận tải: đã tổ chức 5 đợt thanh kiểm tra tại 112 đơn vị, bên cạnh đó, trong 5 năm tổ chức được 42 đoàn giám sát thực hiện hoạt động giám sát tại 42 đơn vị của ngành Giao thông vận tải tại các tỉnh, thành phố.

Kết quả giám sát cho thấy phần lớn các đơn vị của ngành đã làm tốt công tác phòng chống tác hại của thuốc lá, góp phần bảo đảm an toàn lao động, phòng chống cháy nổ tại đơn vị như: Học viện Hàng không, Trường Đại học Hàng Hải...

Các Bộ, cơ quan Trung ương đã tổ chức đoàn giám sát để đánh giá và kiểm tra hoạt động Phòng, chống đối với các đơn vị trực thuộc Bộ tại một số tỉnh, tổ chức khảo sát tình hình sử dụng thuốc lá và thực trạng hoạt động Phòng, chống tác hại của thuốc lá tại các cơ quan thuộc Bộ 

Tại các tỉnh, thành phố đã tổ chức 14.299 đợt thanh, kiểm tra, giám sát tại 21.568 cơ sở. Một số tỉnh, thành phố thực hiện tốt, tổ chức nhiều đợt thanh tra, kiểm tra như: Bắc Kạn 442 đợt với 2.106 đơn vị, Cao Bằng 52 đợt với 1.257 đơn vị, Quảng Ninh 74 đợt với 2.090 đơn vị. UBND quận Hoàn Kiếm: kiểm tra 249 cơ sở. UBND quận Tây hồ kiểm tra 132 cơ sở.

Đoàn kiểm tra liên ngành của thành phố Hải Phòng; UBND quận 5 và quận 10 TP.HCM, BND quận Hoàng Mai, quận Đống Đa kiểm tra 81 cơ sở. 

Về phòng chống buôn lậu thuốc lá, qua thống kê tại 63/63 tỉnh, thành phố từ năm 2013 đến 2023, công an các địa phương đã tổ chức và phối hợp với các liên quan xử lý hơn 42.224 vụ việc, nộp ngân sách nhà nước hơn 155 tỷ đồng tiền phạt, tịch thu, tiêu hủy hơn 40 triệu bao thuốc lá.

Ngoài ra, nhiều vụ việc gặp khó khăn trong xử lý vi phạm do khi phát hiện vụ việc thì đối tượng đã bỏ trốn, chưa xác minh được người thực hiện hành vi vi phạm.

Một số địa phương đã phát hiện, xử phạt hành chính nhiều trường hợp vi phạm như Cần Thơ, TP.HCM, Bình Dương, Trà Vinh, Vĩnh Long, Đồng Tháp, Kiên Giang, Tiền Giang, An Giang.

Ngoài ra, Công an các địa phương, đơn vị đã phối hợp với các đơn vị có liên quan xử lý hình sự nhiều trường hợp kinh doanh thuốc lá trái phép tại một số địa phương.

Qua các đợt kiểm tra, thanh tra cho thấy các vi phạm thường gặp là: Không treo đầy đủ biển báo cấm hút thuốc tại các địa điểm có quy định cấm;

Khu vực dành riêng cho người hút thuốc không tuân thủ quy định của Luật Phòng chống tác hại thuốc lá; 

Có hành vi hút thuốc tại các địa điểm cấm (chủ yếu là tại các  khách sạn, nhà hàng)... Buôn lậu các sản phẩm thuốc lá tại khu vực biên giới và trong nước. Mua bán sản phẩm thuốc lá của người dưới 18 tuổi.

Các Công ty thuốc lá vì phạm quy định trưng bày, khuyến mãi các sản phẩm thuốc lá các sản phẩm thuốc lá tại điểm bán; đưa thông tin về hoạt động tài trợ trên một số phương tiện thông tin đại chúng.

Bán thuốc lá không đúng địa điểm quy định; bán thuốc lá lẻ khi chưa đáp ứng điều kiện theo quy định;

Kết quả từ các đợt kiểm tra việc thực thi Luật Luật Phòng chống tác hại thuốc lá cho thấy bên cạnh việc ra quyết định phạt tiền các hành vi vi phạm hành chính thì việc nhắc nhở thường xuyên của các lực lượng chức năng.

Đặc biệt là của lực lượng công an trong quá trình kiểm tra tại các cơ sở có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao ý thức chấp hành Luật Phòng chống tác hại thuốc lá không những của các cá nhân mà còn của cả người đứng đầu các địa điểm cấm hút thuốc.

Việc kiểm tra lại các cơ sở đã được nhắc nhở trong các lần kiềm tra trước cho thấy ý thức tuân thủ pháp luật đã được nâng lên rõ rệt.