Thách thức trong chuyển đổi sang nông nghiệp hữu cơ

Dù đã có nhiều nỗ lực trong những năm gần đây, nông nghiệp hữu cơ và nông nghiệp sinh thái của Ninh Bình vẫn đang đối mặt với hàng loạt thách thức. Diện tích được chứng nhận hữu cơ mới đạt 25,9 ha. Tình trạng manh mún đất đai kéo dài khiến việc áp dụng đồng bộ các quy trình sản xuất hữu cơ trở nên khó khăn; từ tích tụ đất cho sản xuất quy mô lớn, quản lý đồng ruộng, kiểm soát sâu bệnh, cho đến truy xuất nguồn gốc đều gặp trở ngại.

Bên cạnh đó, chi phí sản xuất cao tiếp tục là rào cản đáng kể, bởi giá phân bón hữu cơ và chế phẩm sinh học vẫn cao hơn nhiều so với vật tư nông nghiệp thông thường, trong khi năng suất của cây trồng hữu cơ nhìn chung thấp hơn, giá bán trên thị trường lại chưa ổn định. Điều này khiến người nông dân cân nhắc rất kỹ trước khi chuyển đổi, nhất là khi lao động nông nghiệp trong tỉnh đang già hóa, lực lượng trẻ ít mặn mà với một mô hình sản xuất đòi hỏi nhiều công chăm sóc, trong khi rủi ro thị trường lại lớn.

Nhờ thổ nhưỡng đặc trưng và kỹ thuật chăm sóc tỉ mỉ mà quả dứa Đồng Giao to đều, mắt sáng, có mùi thơm, vị ngọt đậm.

Việc đáp ứng các tiêu chí khắt khe, thời gian chuyển đổi kéo dài và chi phí chứng nhận cao khiến nhiều mô hình dù đã áp dụng phương pháp canh tác hữu cơ nhưng vẫn không thể tiến đến chứng nhận chính thức, dẫn đến khó khăn trong tiêu thụ. Thực tế thị trường hiện nay còn cho thấy tình trạng thiếu phân biệt rõ ràng giữa sản phẩm hữu cơ và sản phẩm đại trà, khiến sản phẩm chất lượng của các doanh nghiệp chân chính không có được sự tín nhiệm xứng đáng.

Ông Phạm Tiến Duật, Phó giám đốc Công ty TNHH dược liệu Vũ Gia nhấn mạnh nhu cầu cần có chính sách hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước để doanh nghiệp vượt qua rào cản chứng nhận, đặc biệt là chứng nhận quốc tế. Dù trà hoa vàng của doanh nghiệp đã được công nhận OCOP 4 sao và trở thành sản phẩm quà tặng du lịch đặc sắc, các doanh nghiệp hữu cơ khác vẫn đang loay hoay tìm hướng mở rộng thị trường.

Tầm nhìn chiến lược phát triển nông nghiệp hữu cơ đa giá trị

Dẫu còn đối mặt với không ít thách thức, Ninh Bình lại sở hữu những nền tảng tự nhiên và không gian phát triển mà hiếm địa phương nào có được. Sau điều chỉnh địa giới hành chính, toàn tỉnh như mở rộng “không gian sinh thái” của mình với sự hòa quyện của ba vùng địa lý đặc trưng: đồng bằng sông Hồng màu mỡ, dải đồi núi phía Tây Bắc và vùng ven biển hướng ra Bắc Trung Bộ. Cấu trúc địa hình “tụ sơn - tích thủy” đã tạo nên mạng lưới tiểu vùng sinh thái phong phú, mang đến cơ hội hình thành nhiều mô hình nông nghiệp hữu cơ đặc thù.

Khu vực đồi núi và bán sơn địa rất phù hợp để phát triển cây dược liệu, cây ăn quả bản địa và kinh tế rừng; vùng trũng có lợi thế với mô hình lúa - cá, nuôi thủy sản và gia cầm thủy sinh; vùng ven đô thuận lợi cho sản xuất rau, hoa công nghệ cao; còn vùng đồng bằng vẫn là không gian trọng điểm của cây lúa và rau màu an toàn.

Đặc biệt, 90 km bờ biển là “của để dành” quý giá giúp Ninh Bình mở rộng nuôi trồng thủy sản mặn lợ, sản xuất giống và phát triển khai thác biển gắn với mô hình hữu cơ và chế biến sâu.

Chuối ngự Đại Hoàng là một trong những loại trái cây đặc sản không chỉ của riêng Ninh Bình, mà của cả Việt Nam. Ảnh dulichninhbinh.

Không chỉ dừng ở điều kiện tự nhiên, tỉnh còn có “bộ nhận diện nông sản” độc đáo với nhiều sản phẩm đã trở thành thương hiệu như chuối ngự Đại Hoàng, dứa Đồng Giao, nếp cau Kim Sơn, cá rô Tổng Trường hay ngao Kim Sơn, Rạng Đông… Những đặc sản này mang đậm dấu ấn sinh thái - văn hóa, hoàn toàn có thể nâng tầm theo hướng hữu cơ để mở rộng thị trường và tăng giá trị.

Lợi thế về du lịch càng làm rõ tiềm năng của mô hình nông nghiệp đa giá trị. Là điểm đến nổi bật trên bản đồ du lịch thế giới, Ninh Bình có điều kiện thuận lợi để biến nông nghiệp thành một phần của trải nghiệm du lịch. Các mô hình “cánh đồng du lịch”, “trang trại hữu cơ trải nghiệm”, “làng nghề nông sản bản địa” hoàn toàn có thể trở thành động lực mới, giúp nông sản hữu cơ không chỉ bán được giá cao hơn mà còn gắn với dịch vụ, văn hóa và trải nghiệm của du khách.

Hiện nay, tỉnh đang định hình chiến lược phát triển nông nghiệp hữu cơ - sinh thái theo hướng dài hạn, an toàn và ứng dụng công nghệ cao.

Theo ông Nguyễn Sinh Tiến, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Ninh Bình, nhiều cơ chế, chính sách đang được xây dựng theo hướng đột phá: đầu tư đồng bộ hạ tầng sản xuất, đặc biệt là thủy lợi phục vụ canh tác “ướt - khô xen kẽ” nhằm giảm phát thải; hỗ trợ phát triển vùng lúa hữu cơ và giống bản địa; khuyến khích sử dụng phân hữu cơ; xây dựng các chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ; phát triển thương hiệu, nhãn hiệu tập thể và chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm đặc sản. Ngoài ra, tỉnh cũng ưu tiên chính sách dành riêng cho cây dược liệu, rau - hoa công nghệ cao và mô hình nông nghiệp gắn du lịch.

Nhờ định hướng nhất quán, cùng sự chung tay của người dân và doanh nghiệp, nông nghiệp Ninh Bình đang bước vào chặng đường chuyển đổi mạnh mẽ hơn. Mục tiêu không chỉ là tạo ra nông sản sạch, an toàn mà còn hướng tới giá trị gia tăng, đóng góp vào phát triển bền vững của tỉnh trong tương lai.