Những miền quê đã trở nên rạng rỡ, khang trang, giàu sức sống, trở thành những vùng đất đáng sống, đáng trở về.

Tạo sức bật từ phong trào toàn dân

Năm 2011, khi bắt tay vào Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới, Ninh Bình đứng trước muôn vàn thử thách. Hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn chưa đồng bộ, nhiều xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, bãi ngang ven biển đặc biệt khó khăn. Toàn tỉnh chỉ đạt bình quân 4,8 tiêu chí/xã, thu nhập bình quân đầu người mới ở mức 13,2 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo trên 12%.

Sau 15 năm xây dựng nông thôn mới, những miền quê Ninh Bình trở nên giàu sức sống, biến thành những vùng đất đáng sống, đáng trở về.

Đáng nói hơn, khi triển khai chương trình, không ít cán bộ và người dân vẫn coi đây như một dự án đầu tư, còn tâm lý trông chờ, ỷ lại vào nguồn lực Nhà nước. Thực trạng này đặt ra yêu cầu Ninh Bình phải có bước đi quyết liệt, đồng bộ và sáng tạo nếu muốn vượt qua rào cản.

Trước tình hình đó, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đã kịp thời ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Các nghị quyết về đầu tư hạ tầng giao thông, hỗ trợ sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, du lịch, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo được triển khai khẩn trương. Đặc biệt, Ninh Bình chú trọng phát huy tiềm năng riêng có về văn hóa, lịch sử, cảnh quan thiên nhiên, biến di tích thành di sản, thành nguồn lực phát triển.

Năm 2016, Quyết định 140-QĐ/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy được ban hành, phân công cơ quan phụ trách và doanh nghiệp kết nghĩa với các xã đặc thù. Với phương châm “xã là chính, tỉnh là quan trọng, doanh nghiệp là cần thiết”, chỉ sau 4 năm triển khai, hơn 70 tỷ đồng đã được huy động, giúp 34/55 xã đặc thù vươn lên đạt chuẩn nông thôn mới.

Điểm nổi bật trong hành trình nông thôn mới của Ninh Bình chính là sự tham gia tự nguyện, tích cực của người dân - những chủ thể trung tâm. Phong trào “Chung sức xây dựng nông thôn mới” đã trở thành đợt thi đua rộng khắp, lan tỏa khắp vùng quê, trở thành động lực tinh thần để người dân đồng hành cùng chính quyền.

Câu chuyện của ông Hà Đăng Thắng, 80 tuổi, ở thôn Thượng, xã Ninh Nhất (Hoa Lư, Ninh Bình) là minh chứng sinh động. Năm 2017, khi địa phương triển khai mở rộng tuyến đường giao thông, ông Thắng đã tự nguyện hiến gần 50 m² đất của gia đình. Từ tấm gương ấy, nhiều hộ dân trong thôn đã cùng đóng góp công sức, tiền của, chỉ trong thời gian ngắn, tuyến đường được mở rộng gấp đôi, trải asphalt, sạch đẹp và thông thoáng.

“Ngày trước, mưa xuống là đường ngập, đi lại khó khăn. Giờ thì khác hẳn, xe ô tô ra vào dễ dàng, kinh tế cũng phát triển hơn”, ông Thắng chia sẻ với niềm tự hào.

Đó chỉ là một trong hàng ngàn câu chuyện về tinh thần “đem tài dân, sức dân làm lợi cho dân”. Trong 15 năm, Ninh Bình đã huy động trên 68.302 tỷ đồng cho xây dựng nông thôn mới (NTM), trong đó người dân và cộng đồng đóng góp gần 13.000 tỷ đồng, chiếm 18,7%. Nguồn lực này được quản lý minh bạch, ưu tiên đầu tư công trình thiết yếu: đường giao thông, thủy lợi, trường học, môi trường.

Dấu ấn sáng tạo và cách làm khác biệt

Đến nay, bức tranh nông thôn mới ở Ninh Bình đã có gam màu tươi sáng: 100% xã đạt chuẩn NTM, trong đó 63,4% đạt chuẩn NTM nâng cao. 100% huyện đạt chuẩn, gồm 2 huyện NTM nâng cao, 2 thành phố hoàn thành nhiệm vụ. Tỷ lệ nghèo đa chiều giảm còn 1,03%. Hệ thống hạ tầng được đầu tư đồng bộ, môi trường nông thôn ngày càng sạch đẹp, văn hóa truyền thống được giữ gìn, phát huy.

Hậu sáp nhập, Ninh Bình giàu tiềm năng phát triển du lịch nông thôn.

Ngày 31/5/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1058/QĐ-TTg, công nhận Ninh Bình hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, trở thành địa phương thứ hai sau Trà Vinh về đích theo bộ tiêu chí quốc gia giai đoạn 2021-2025.

Phó chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương Trần Nhật Lam khẳng định: “Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực bền bỉ, quyết liệt của cả hệ thống chính trị cùng sự đồng lòng của người dân. Ninh Bình đã chứng minh một cách làm tiên phong: xây dựng nông thôn hài hòa với phát triển đô thị, trên nền tảng giữ gìn giá trị văn hóa và cảnh quan thiên nhiên”.

Theo ông Trần Nhật Lam, Ninh Bình có nhiều lợi thế hiếm có để triển khai NTM bền vững với điều kiện tự nhiên đa dạng: từ đồi núi, đồng bằng đến vùng ven biển Kim Sơn, nơi mỗi năm lấn biển thêm 80-100 m, tạo ra 140-168 ha đất mới. Đây là nguồn lực quý để phát triển nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản.

Cùng với đó, Ninh Bình có vị trí địa lý chiến lược: nằm ở ngã ba vùng kinh tế lớn, với hệ thống giao thông đa dạng với quốc lộ, cao tốc Bắc-Nam, đường sắt, đường thủy, giúp kết nối thuận lợi giữa nông thôn và đô thị.

Đặc biệt, Ninh Bình có tiềm năng du lịch nông thôn khổng lồ với 1.821 di tích lịch sử - văn hóa, trong đó 3 di tích quốc gia đặc biệt, cùng danh thắng Tràng An, Tam Cốc - Bích Động, Vườn quốc gia Cúc Phương. Mỗi năm Ninh Bình đón 8 triệu lượt khách, doanh thu gần 8.900 tỷ đồng.

Và con người Ninh Bình cần cù, sáng tạo, giàu ý chí vươn lên. Chính sự tự lực này đã đưa Ninh Bình từ mức trung bình trở thành một trong những tỉnh đầu tiên hoàn thành nhiệm vụ nông thôn mới.

Ninh Bình không chỉ hoàn thành mục tiêu mà còn để lại nhiều dấu ấn đáng chú ý. Trong nông nghiệp, nhiều mô hình liên kết chuỗi giá trị ứng dụng công nghệ cao đã được triển khai hiệu quả, như vùng dứa Đồng Giao, liên kết trồng lúa nếp cau ở Kim Sơn. Các mô hình này giảm rủi ro thị trường, tạo vùng chuyên canh ổn định, nâng thu nhập cho nông dân.

Trong cơ cấu kinh tế, năm 2024, công nghiệp - xây dựng chiếm 41,3%, dịch vụ 48,6%, nông - lâm - thủy sản chỉ còn 10,1%. Đây là bước dịch chuyển tích cực, chứng minh định hướng phát triển hài hòa giữa nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ.

Trong bảo tồn văn hóa, môi trường, Ninh Bình đi đầu với các mô hình sáng tạo: “Tuyến đường hoa”, “Ngõ, phố xanh - sạch - đẹp”, “Phân loại rác bằng men vi sinh”, “Tuyến đê kiểu mẫu”. Những mô hình này không chỉ cải thiện đời sống mà còn tạo giá trị cộng hưởng cho du lịch.

Thời gian tới, khi ba tỉnh Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam sáp nhập, Ninh Bình đứng trước cơ hội lớn nhưng cũng đầy thách thức. Theo ông Trần Nhật Lam, tỉnh cần tập trung vào các định hướng: Phát triển hài hòa, bình đẳng giữa đô thị và nông thôn. Hoàn thiện hệ thống hạ tầng sản xuất hiện đại, gắn với nông nghiệp xanh, tuần hoàn.

Đồng thời, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ trong nông nghiệp. Gìn giữ bản sắc, cảnh quan, phát huy giá trị văn hóa phục vụ du lịch. Tạo dựng không gian nông thôn đáng sống, giúp người dân tiếp cận đầy đủ tiện ích hiện đại nhưng không mất đi gốc rễ truyền thống.

Từ xuất phát điểm khó khăn, Ninh Bình đã vươn lên trở thành một trong những tỉnh đi đầu cả nước về xây dựng nông thôn mới. Thành công này là sự kết tinh của tầm nhìn chiến lược của lãnh đạo tỉnh, sự đồng lòng của nhân dân và sự sáng tạo trong cách làm.

Hơn một thập kỷ kiên trì, vùng đất Cố đô Hoa Lư đã chứng minh rằng, khi ý Đảng hòa cùng lòng dân, những miền quê không chỉ “thay da đổi thịt” mà còn trở thành hình mẫu phát triển nông thôn mới hài hòa với đô thị, góp phần vào hành trình hiện thực hóa khát vọng vươn mình của dân tộc.