Khoản tài trợ nhận được để sử dụng cho hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo sẽ được miễn thuế, theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, có hiệu lực từ ngày 1/10/2025 (Ảnh: Đức Thanh)

Tăng tự chủ cho doanh nghiệp nhà nước

Cuối tuần qua, Văn phòng Chủ tịch nước họp báo công bố lệnh của Chủ tịch nước về các luật đã được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ chín, trong đó có một số luật thuộc lĩnh vực tài chính, đầu tư. Đó là Luật Quản lý và Đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.

Giới thiệu khái quát về Luật Quản lý và Đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận cho biết, điểm mới cơ bản của luật này là khơi thông nguồn lực, tăng cường năng lực tài chính cho doanh nghiệp nhà nước. Luật đã rà soát, bổ sung phạm vi đầu tư vốn nhà nước thành lập doanh nghiệp để thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW, bao quát các lĩnh vực cần đầu tư vốn nhà nước và đảm bảo sự linh hoạt trong điều hành của Chính phủ về phạm vi đầu tư vốn nhà nước trong từng thời kỳ.

Luật cũng bổ sung quy định giao Chính phủ quy định cụ thể thẩm quyền, trình tự, thủ tục đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp trong trường hợp sử dụng ngân sách nhà nước dưới mức dự án quan trọng quốc gia và đầu tư từ các nguồn khác. Đồng thời, Luật xác định rõ các hình thức đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp cũng như nguồn vốn, tài sản để đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp.

Điểm mới nữa của Luật Quản lý và Đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp là quy định tăng cường quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp nhà nước.

Trao đổi sâu hơn về nội dung này, bà Nguyễn Thu Thủy, Phó cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp nhà nước (Bộ Tài chính) nhấn mạnh, bước đột phá quan trọng, đổi mới căn bản của Luật là tăng cường quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các doanh nghiệp nhà nước, đồng thời tách bạch công tác quản lý nhà nước khỏi hoạt động điều hành thường xuyên của doanh nghiệp.

Trong đó, nguyên tắc căn bản của Luật Quản lý và Đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp là trao quyền cho chủ sở hữu nhà nước thực hiện quyền đối với phần vốn góp như những nhà đầu tư thông thường khác. Điều này được thể hiện rõ nét qua các quy định tại Chương 3, nâng cao đáng kể quyền của doanh nghiệp.

Cụ thể, một điểm nổi bật về tăng quyền tự chủ của doanh nghiệp là quyền ban hành chiến lược phát triển và kế hoạch kinh doanh hằng năm. “Trước đây, chiến lược phát triển và kế hoạch kinh doanh hằng năm do cơ quan đại diện chủ sở hữu ban hành. Nay, quyền chủ động này được trao cho doanh nghiệp, cho phép họ ban hành chiến lược phát triển 5 năm, 10 năm và kế hoạch kinh doanh hằng năm, từ đó tháo gỡ vướng mắc về việc chậm trễ trong ban hành, có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh. Cơ quan đại diện chủ sở hữu hoặc chủ sở hữu Nhà nước sẽ tập trung vào việc quản lý các chỉ tiêu chủ yếu, như doanh thu, lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận trên vốn”, bà Thủy nói.

Đối với quyền huy động vốn, bà Thủy làm rõ, luật mới trao quyền cho hội đồng thành viên, chủ tịch công ty tự quyết định phương án huy động vốn và chịu trách nhiệm về hiệu quả. Trường hợp huy động vốn vượt quá 3 lần vốn chủ sở hữu, doanh nghiệp chỉ cần báo cáo để cơ quan đại diện chủ sở hữu theo dõi, giám sát, thay vì phải xin phê duyệt như trước đây.

Về quyền quyết định dự án và khoản đầu tư, bà Thủy cho hay, luật mới tháo gỡ vướng mắc khi các dự án đầu tư đạt đến một giá trị nhất định phải báo cáo cơ quan đại diện chủ sở hữu để chấp thuận, gây mất thời gian và ảnh hưởng đến việc triển khai. Tới đây, hội đồng thành viên, chủ tịch công ty có nhiều quyền hơn trong việc quyết định các dự án đầu tư. Nếu dự án thuộc diện phải chấp thuận chủ trương đầu tư theo Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư hoặc các luật chuyên ngành (như Luật Dầu khí, Luật Điện lực), thẩm quyền sẽ thực hiện theo các luật đó và không phải báo cáo lên cơ quan đại diện chủ sở hữu, chỉ những trường hợp ngoài các quy định này mới thực hiện theo luật mới.

Doanh nghiệp cũng được quyết định tiền lương, thù lao, tiền thưởng và quyền lợi khác của người lao động, các chức danh quản lý của doanh nghiệp, thông qua báo cáo tài chính hằng năm của doanh nghiệp.

Bà Thủy nhấn mạnh, những nội dung này là đột phá, kỳ vọng sẽ trao nhiều quyền hơn cho doanh nghiệp, tháo gỡ và khơi thông nguồn lực hiện có, giúp các doanh nghiệp phát huy và sử dụng hiệu quả hơn vốn nhà nước đã đầu tư.

Phó cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp nhà nước cho biết thêm, theo dự kiến ban đầu, Luật Quản lý và Đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Tuy nhiên, để đáp ứng chủ trương của Đảng và Nhà nước về mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm 2025 và tạo nền tảng cho tốc độ tăng trưởng 2 con số trong những năm tiếp theo, Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ và Quốc hội để đẩy sớm thời gian có hiệu lực của Luật từ ngày 1/8/2025.

“Cơ quan chủ trì soạn thảo Luật hy vọng, những thay đổi này sẽ kịp thời khơi thông nguồn lực, tạo điều kiện tốt hơn cho các doanh nghiệp đạt được tốc độ tăng trưởng chung và đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng của cả nền kinh tế”, bà Thủy trả lời câu hỏi của Báo Tài chính - Đầu tư.

Doanh nghiệp được bù trừ lãi từ chuyển nhượng bất động sản

Có hiệu lực từ ngày 1/10/2025 và áp dụng từ kỳ tính thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2025, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp cũng có nhiều điểm mới đáng chú ý.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp mới bổ sung một số khoản thu nhập được miễn thuế để góp phần thực hiện các chủ trương của Đảng và Nhà nước về phát triển các ngành, nghề ưu tiên, như thu nhập từ chuyển nhượng tín chỉ carbon lần đầu, chuyển nhượng trái phiếu xanh lần đầu sau khi phát hành; thu nhập từ tiền lãi trái phiếu xanh.

Được miễn thuế còn có khoản hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách nhà nước và từ Quỹ Hỗ trợ đầu tư do Chính phủ thành lập, khoản bồi thường của Nhà nước theo quy định của pháp luật, khoản chênh lệch do đánh giá lại tài sản để cổ phần hóa, sắp xếp lại doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.

Trong diện miễn thuế còn có thu nhập của đơn vị sự nghiệp công lập từ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công, thu nhập từ việc thực hiện hợp đồng nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Khoản tài trợ nhận được từ doanh nghiệp không có mối quan hệ liên kết, tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước để sử dụng cho hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cũng được miễn thuế.

Đáng chú ý, Luật cho phép doanh nghiệp được bù trừ lãi từ chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư, chuyển nhượng quyền tham gia dự án đầu tư với lỗ từ hoạt động sản xuất - kinh doanh, trừ lãi từ hoạt động sản xuất - kinh doanh đang được hưởng ưu đãi thuế.

Đây là một trong những vấn đề khiến đại biểu Quốc hội còn lo ngại trước khi bấm nút thông qua Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, bởi bên cạnh mặt tích cực, thì chính sách này cũng tiềm ẩn rủi ro là có thể bị doanh nghiệp lợi dụng, tạo ra lỗ có chủ đích ở lĩnh vực kinh doanh khác để được bù trừ với lãi của kinh doanh bất động sản.

Tại cuộc họp báo, ông Lưu Đức Huy, Phó cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) trao đổi thêm về những giải pháp trong tổ chức thực hiện, bảo đảm đạt được mục tiêu chính sách là vừa kích thích phát triển kinh tế, nhưng vẫn loại trừ rủi ro đối với quy định rất mới này.

Ông Huy cho biết, theo quy định của luật hiện hành (doanh nghiệp không được bù trừ lãi của chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư với lỗ của các hoạt động sản xuất, kinh doanh khác) đã tạo ra các bất cập, không đảm bảo sự công bằng. Hơn nữa, nếu như không cho bù trừ, thì doanh nghiệp vẫn có quyền được chuyển lỗ, đây là nội dung chưa đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành.

Ngoài ra, trong Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp cũng đã quy định rất rõ, hoạt động bù trừ này không được áp dụng đối với những hoạt động được ưu đãi thuế.

Về giải pháp quản lý để ngăn ngừa rủi ro chính sách, ông Huy cho biết, liên quan đến việc bù trừ, hiện tại, trong quản lý, về cơ bản không gặp vướng mắc.

“Với thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật quy định rõ là tạm nộp theo quý và quyết toán theo năm. Trong đó, có nhiều khoản chi liên quan đến hoạt động chung, bao gồm cả hoạt động kinh doanh bất động sản và các hoạt động kinh doanh khác, không thể tách biệt riêng ra được. Liên quan đến thuế thu nhập doanh nghiệp, trong Luật Quản lý thuế đã có hướng dẫn: doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh tại nhiều tỉnh, thành phố được quyền phân bổ nguồn thu, trong đó có hoạt động kinh doanh bất động sản cho các địa phương là nơi được hưởng nguồn thu. Việc cho phép bù trừ cũng sẽ xác định chính xác con số được phân bổ”, ông Huy giải thích.