“Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp là một trong 3 cuộc tổng điều tra thống kê lớn nhất, được thực hiện định kỳ 10 năm/lần nhằm thu thập thông tin toàn diện về nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và thực trạng phát triển nông thôn trên phạm vi cả nước”, ông Nguyễn Trung Tiến, Phó cục trưởng Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho biết.

Ông Nguyễn Trung Tiến, Phó cục trưởng Cục Thống kê (Bộ Tài chính)

Thưa ông, cuộc tổng điều tra năm 2025 sẽ tập trung thu thập những thông tin nào và phục vụ cho mục đích gì?

Đây là lần thứ 6, ngành thống kê thực hiện Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp, sau các lần thực hiện vào năm 1994, 2001, 2006, 2011 và 2016. Đây là cuộc điều tra có phạm vi trải rộng trên cả nước, đối tượng và đơn vị điều tra lớn, nội dung phức tạp, thời gian kéo dài khoảng 30 ngày. Kết quả của cuộc tổng điều tra nhằm mục đích biên soạn các chỉ tiêu thống kê thuộc Hệ thống Chỉ tiêu thống kê quốc gia; biên soạn các chỉ tiêu kinh tế - xã hội phục vụ việc đánh giá thực trạng, phân tích xu hướng biến đổi, xây dựng kế hoạch, chiến lược phát triển nông thôn, khu vực nông, lâm, thủy sản và cải thiện mức sống dân cư nông thôn trên cả nước cũng như từng địa phương.

Kết quả của cuộc điều tra còn phục vụ nghiên cứu, đánh giá quy mô, cơ cấu lao động nông thôn và lao động nông, lâm, thủy sản; thay đổi kết cấu hạ tầng nông thôn; phục vụ so sánh quốc tế về các chỉ tiêu nông thôn và khu vực nông, lâm, thủy sản. Cuộc điều tra cũng nhằm xây dựng cơ sở dữ liệu về nông thôn và nông, lâm, thủy sản phục vụ công tác nghiên cứu chuyên sâu; làm cơ sở chọn mẫu cho một số cuộc điều tra định kỳ hàng năm về khu vực kinh tế này và đáp ứng các yêu cầu thống kê khác.

Để thực hiện 3 mục đích trên, sẽ điều tra những thông tin gì?

Lần này, chúng tôi thu thập 3 nhóm thông tin, cụ thể là về thực trạng nền sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản; nông thôn và cư dân nông thôn.

Đối với nhóm thông tin về sản xuất, ngoài các thông tin về số lượng đơn vị sản xuất, số lao động và cơ cấu lao động, thời gian lao động, quy mô sản xuất, năng lực sản xuất... điều tra lần này còn thu thập thông tin về công nghiệp hóa, hiện đại hóa và ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất, ứng dụng kinh tế số; khả năng tiếp cận thông tin của các đơn vị sản xuất; thực hiện truy xuất nguồn gốc sản phẩm, liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm; tác động của sản xuất nông, lâm, thủy sản tới môi trường; ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và nước biển dâng; phát triển sản xuất hiệu quả và bền vững.

Đối với khu vực nông thôn, sau cuộc điều tra, Đảng, Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương sẽ có được bức tranh tổng thể, chi tiết về thực trạng và chuyển biến kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn, bao gồm cả thông tin gắn với việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025; các hình thức hỗ trợ kinh tế nông thôn (hệ thống khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư; tiếp cận thị trường); phát triển sản xuất nông, lâm, thủy sản gắn với chế biến, dịch vụ và du lịch.

Về dân cư nông thôn, cuộc điều tra sẽ cho biết khả năng huy động vốn, tình hình vay vốn, tiếp cận tín dụng của hộ sản xuất nông, lâm, thủy sản; đào tạo nghề cho lao động nông thôn và kết quả thực hiện các chính sách của Đảng và Nhà nước về cư dân nông thôn...

Cuộc tổng điều tra lần này được thực hiện trên khắp cả nước, khối lượng thông tin thu thập lớn, nhưng thời gian điều tra chỉ khoảng 30 ngày. Trong bối cảnh sắp xếp lại đơn vị hành chính hai cấp từ ngày 1/7/2025, làm thế nào để hoàn thành khối lượng công việc rất lớn này, thưa ông?

Đây là thách thức rất lớn với bất kỳ hoạt động thống kê toàn quốc nào, đặc biệt là cuộc điều tra có quy mô, phạm vi và mức độ phức tạp như Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp. Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 484/QĐ-TTg (ngày 7/6/2024) về tổ chức Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp năm 2025, chúng tôi đã chủ động xây dựng Phương án Tổng điều tra, trình Ban Chỉ đạo Trung ương thông qua. Đây là cơ sở để Ban Chỉ đạo tổng điều tra các cấp nắm rõ địa bàn, số lượng đơn vị điều tra, làm cơ sở lập kế hoạch huy động nguồn lực, tuyển chọn, tập huấn lực lượng tham gia điều tra và tổ chức quản lý hiệu quả cuộc điều tra. Đồng thời giúp lực lượng điều tra xác định đúng địa bàn được phân công, tránh trùng lặp hoặc bỏ sót các đơn vị trong từng xã, phường, thị trấn.

Bất cứ cuộc điều tra nào cũng không thể đạt hiệu quả tối đa nếu không áp dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là những cuộc điều tra quy mô lớn. Chúng tôi đã thiết kế linh hoạt phần mềm điều tra và dữ liệu hành chính. Hệ thống phần mềm CAPI, Webform và nền tảng quản trị điều tra được thiết kế mở, cho phép cập nhật đơn vị hành chính kịp thời theo từng địa phương. Những nơi chưa hoàn tất sáp nhập vẫn điều tra theo địa bàn cũ, sau đó dữ liệu được chuyển đổi tự động sang mô hình hành chính mới. Điều này giúp quá trình điều tra không bị gián đoạn, đồng thời bảo đảm dữ liệu “ăn khớp” với hệ thống đơn vị hành chính sau sáp nhập.

Khác với tất cả các cuộc điều tra trước đó, lần này được thực hiện đúng thời điểm sáp nhập nhiều địa phương và bỏ cấp huyện, chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn, phức tạp?

Lường trước những khó khăn, phức tạp, nên chúng tôi đã chủ động từ rất sớm. Ngay từ đầu năm, Cục Thống kê đã phối hợp với Bộ Nội vụ và các địa phương để nắm bắt kế hoạch sáp nhập. Trên cơ sở đó, chúng tôi xây dựng phương án mã hóa, gắn mã địa bàn thống kê với đơn vị hành chính mới, bảo đảm sự đồng bộ giữa hệ thống quản lý nhà nước và hệ thống thống kê quốc gia.

Trước khi triển khai chính thức, một số địa phương có kế hoạch sáp nhập đã được chọn để thử nghiệm công tác bảng kê, nhập liệu, phân tích dữ liệu theo địa giới mới, từ đó điều chỉnh kịch bản điều tra phù hợp. Kết quả thử nghiệm cho thấy, hệ thống phần mềm, con người và phương án đều có khả năng vận hành tốt trong điều kiện hành chính thay đổi nhanh chóng.