Vận chuyển dầu mỏ qua Biển Đỏ giảm mạnh do các chủ tàu chuyển hướng hải trình để tránh các cuộc xung đột ở khu vực. Ảnh: AFP

Thị trường phân tách thành hai khu vực

Sự sụt giảm lưu lượng tàu chở dầu qua kênh đào Suez đang mở đầu của sự chia rẽ trong giao dịch dầu mỏ thế giới. Thị trường dầu mỏ xuất hiện một khu vực thương mại tập trung quanh lưu vực Đại Tây Dương và bao gồm Biển Bắc và Địa Trung Hải, cùng với một khu vực khác bao gồm Vịnh Ba Tư, Ấn Độ Dương và Đông Á.

Thương mại toàn cầu vẫn ghi nhận hoạt động vận chuyển dầu thô giữa hai khu vực trên, thông qua hải trình dài hơn và tốn kém hơn do đi vòng qua cực nam châu Phi (Mũi Hảo Vọng). Tuy nhiên, các mô hình mua hàng gần đây cho thấy thị trường đang bị mất kết nối.

Theo các nhà giao dịch dầu mỏ, một số nhà máy lọc dầu ở châu Âu đã từ bỏ việc nhập khẩu dầu thô Basrah của Iraq vào tháng trước, trong khi các nhà nhập khẩu châu Âu đang tăng cường nhập dầu từ Biển Bắc và Guyana. Tại châu Á, nhu cầu dầu thô Murban của Abu Dhabi tăng mạnh đã khiến giá dầu giao ngay tăng đột biến vào giữa tháng 1, trong khi lượng xuất khẩu dầu mỏ từ Kazakhstan sang châu Á giảm mạnh.

Trong khi đó, lượng dầu thô từ Mỹ đến châu Á trong tháng 1 đã giảm hơn 1/3 so với một tháng trước đó, theo dữ liệu theo dõi tàu biển từ Kpler.

Sự phân mảnh thị trường dầu mỏ có thể không kéo dài nhưng hiện tại nó đang khiến các quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu như Ấn Độ và Hàn Quốc gặp khó khăn hơn trong việc đa dạng hóa nguồn cung cấp. Riêng đối với các nhà máy lọc dầu, sự phân mảnh thị trường hạn chế tính linh hoạt của họ trong việc đáp ứng với nhu cầu thị trường đang thay đổi nhanh chóng và sau đó có thể làm giảm lợi nhuận.

Ông Viktor Katona, nhà phân tích dầu thô hàng đầu tại công ty phân tích dữ liệu Kpler, cho biết: "Việc chuyển hướng sang vận chuyển hàng hóa dễ dàng hơn về mặt logistics có ý nghĩa thương mại và điều đó sẽ đúng cho đến khi sự gián đoạn ở Biển Đỏ khiến giá cước vận chuyển tăng cao". "Đó là động thái cân bằng khó khăn khi lựa chọn giữa an ninh nguồn cung và tối đa hóa lợi nhuận".

Vận chuyển dầu qua Biển Đỏ giảm mạnh

Có thể thấy rõ tầm quan trọng của khu vực Biển Đỏ đối với thương mại quốc tế qua số liệu của năm 2023 bởi 10% giao dịch dầu mỏ bằng đường biển thế giới, 7,2 triệu thùng/ngày dầu thô và sản phẩm dầu, và 8% giao dịch LNG toàn cầu đi qua khu vực này.

Kpler mới đây cho biết lượng tàu chở dầu đi qua kênh đào Suez trong tháng 12/2023 đã giảm 23% so với tháng 11. Sự sụt giảm thậm chí còn rõ rệt hơn đối với lượng khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) và khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), với mức giảm tương ứng 65% và 73%.

Vận chuyển nhiên liệu diesel và nhiên liệu máy bay từ Ấn Độ và Trung Đông đến châu Âu, cũng như dầu mazut và hỗn hợp naphtha từ châu Âu sang châu Á bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Giá naphtha ở châu Á đã đạt mức cao nhất trong gần hai năm vào tuần trước do lo ngại việc tìm nguồn cung từ châu Âu sẽ trở nên khó khăn hơn.

Tác động của các cuộc tấn công ở Biển Đỏ đang ảnh hưởng đến giá dầu do chi phí vận chuyển cao hơn, điều này đang thôi thúc các nhà máy lọc dầu chuyển hướng nhắm đến các thị trường gần nhất có thể.

Kpler cho biết giá cước tàu chở dầu thô Suezmax từ Trung Đông tới Tây Bắc châu Âu đã tăng khoảng một nửa kể từ giữa tháng 12/2023, trong khi giá dầu thô Brent đã tăng khoảng 8%.

Trong khi đó, chi phí vận chuyển dầu mỏ từ Mỹ đến châu Á đã tăng hơn 2 USD/thùng trong khoảng thời gian ba tuần của tháng 1.

Ông Giovanni Staunovo, nhà phân tích hàng hóa tại UBS Group AG, cho rằng: "Vẫn có thể đa dạng hóa nguồn cung, nhưng nó đi kèm với mức giá cao hơn". "Trừ khi nó có thể được chuyển đến tay người tiêu dùng cuối cùng, nếu không nó sẽ làm giảm lợi nhuận của các nhà máy lọc dầu", ông Staunovo lưu ý.

Giới phân tích dự đoán tình hình xung đột ở Biển Đỏ sẽ không dẫn đến việc sắp xếp lại các nguồn cung dầu mỏ trong dài hạn, nhưng cũng khó có thể đạt được giải pháp cho cuộc xung đột này trong thời gian tới.

Thay vào đó, hoạt động vận chuyển và nguồn cung dầu mỏ đối diện với nguy cơ xảy ra nhiều gián đoạn hơn, đặc biệt là sau cuộc tấn công của phiến quân Houthi vào một tàu chở nhiên liệu của Nga vào cuối tháng trước. Cuộc tấn công đó rất đáng chú ý bởi phiến quân Houthi trước đó đã khẳng định rằng các tàu của Nga và Trung Quốc sẽ không phải là mục tiêu tấn công.

"Căng thẳng địa chính trị không có lợi cho hoạt động thương mại", ông Adi Imsirovic, giám đốc công ty tư vấn năng lượng Surrey Clean Energy, nhận xét. "Nếu tôi là người mua, tôi sẽ thận trọng. Đây là thời điểm khó khăn đối với các nhà máy lọc dầu, đặc biệt là các nhà máy châu Á bởi họ cần phải linh hoạt hơn".