Xin Thứ trưởng cho biết kết quả các Hội nghị Cấp cao ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác?

Diễn ra trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động, đặt ra thách thức cho toàn cầu và khu vực, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 và các Hội nghị liên quan vừa khép lại với nhiều kết quả quan trọng. Trong đó có những điểm nhấn nổi bật như sau:

Trước hết, Hội nghị ghi nhận thành quả 10 năm xây dựng cộng đồng thông qua triển khai Tầm nhìn ASEAN 2025, là cơ sở để ASEAN triển khai thành công Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN (ACV) 2045 cùng các Kế hoạch Chiến lược về chính trị - an ninh, kinh tế, văn hóa - xã hội và kết nối ASEAN. Hội nghị đã thông qua gần 70 văn kiện thuộc ba trụ cột chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội, cụ thể hóa cam kết của ASEAN với tiến trình xây dựng cộng đồng và thúc đẩy quan hệ đối tác thời gian tới.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đặng Hoàng Giang.

Việc kết nạp Timor-Leste là một dấu mốc đáng nhớ, đánh dấu lần mở rộng thứ hai của ASEAN sau 30 năm (đợt thứ nhất bắt đầu với Việt Nam năm 1995). Đây là sự bổ sung đúng thời điểm nhằm mở rộng không gian phát triển, tạo thế và lực mới cho tiến trình phát triển của Hiệp hội.

Thứ hai, ASEAN tiếp tục thể hiện vai trò trung tâm và dẫn dắt trong việc duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực, thể hiện qua việc hỗ trợ Campuchia và Thái Lan đã ký Tuyên bố chung triển khai các thỏa thuận đảm bảo hòa bình và bình thường hóa quan hệ tại biên giới, góp phần củng cố an ninh, ổn định chung của khu vực.

Các nước cũng đánh giá cao vai trò và nỗ lực của Chủ tịch Malaysia trong thúc đẩy thực thi Đồng thuận 5 điểm về Myanmar; nhất trí Đồng thuận tiếp tục là định hướng chính cho các nỗ lực can dự của ASEAN thời gian tới, trong đó ưu tiên ngừng bắn và chấm dứt các hành động bạo lực, nối lại đối thoại và triển khai viện trợ nhân đạo đến người dân.

Sự tham gia đông đảo của lãnh đạo cấp cao các nước đối tác và các tổ chức quốc tế như Tổng thống Hoa Kỳ, Thủ tướng Trung Quốc, Tổng Thư ký Liên hợp quốc, Chủ tịch Hội đồng châu Âu... cũng một lần nữa khẳng định vị thế của ASEAN trong chính sách của các nước đối tác lớn, các nước lớn trên thế giới.

Thứ ba, Hội nghị một lần nữa khẳng định vị thế của ASEAN với tư cách một động lực tăng trưởng và mắt xích không thể thiếu trong chuỗi cung ứng, kết nối thương mại và đầu tư toàn cầu, với GDP 3.800 tỷ USD (2023), đầu tư nước ngoài 226 tỷ USD (2024) và mạng lưới 8 hiệp định thương mại bao trùm cả khu vực.

Nhằm nâng cao tự chủ về kinh tế, củng cố liên kết nội khối, ASEAN đã nâng cấp Hiệp định thương mại hàng hóa (ATIGA), cơ bản hoàn tất Hiệp định khung kinh tế số (DEFA), và thúc đẩy kết nối Lưới điện ASEAN (APG). Đồng thời ASEAN cũng thống nhất về chiến lược tranh thủ các xu thế lớn như kinh tế xanh, kinh tế số, trí tuệ nhân tạo, ứng phó các thách thức nổi lên như tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm mạng, biến đổi khí hậu…

Hội nghị đã thể hiện cam kết dài hạn của ASEAN với chủ nghĩa đa phương thông qua thực hiện hiệu quả các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) với đối tác, mà điểm nhấn là nâng cấp FTA ASEAN - Trung Quốc (ACFTA 3.0), xúc tiến nâng cấp FTA với Hàn Quốc và nghiên cứu đàm phán FTA với EU và GCC…

Cũng trong dịp này, Việt Nam tiếp tục thể hiện vai trò thành viên tích cực, có trách nhiệm với hai đóng góp quan trọng. Thứ nhất là dưới sự điều phối của Việt Nam, ASEAN và New Zealand ra Tuyên bố chung nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện và thông qua Kế hoạch hành động 2026 - 2030 triển khai khuôn khổ vừa thiết lập.

Thứ hai là trên cương vị Chủ tịch Nhóm đặc trách Sáng kiến hội nhập ASEAN (IAI), Việt Nam chủ trì xây dựng Kế hoạch công tác IAI 2026 - 2030, được Hội nghị cấp cao thông qua. Văn kiện này hướng tới mục tiêu thu hẹp khoảng cách phát triển, củng cố đoàn kết, ưu tiên hỗ trợ Timor-Leste bắt kịp tiến trình hội nhập chung của ASEAN. Vai trò, nỗ lực của Việt Nam được các nước cảm ơn và đánh giá cao.

Trong thành công chung, những phát biểu sâu sắc, chân tình, thẳng thắn của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại các hội nghị đã nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình, ổn định, nêu rõ đây là điều kiện tiên quyết cho phát triển, đề cao ý nghĩa của đoàn kết ASEAN, khẳng định cam kết của Việt Nam đóng góp cho ASEAN, vì lợi ích thiết thân của người dân và doanh nghiệp.

Những chia sẻ của Thủ tướng Chính phủ, đặc biệt là đề xuất ASEAN phát huy mạnh mẽ ba nguồn lực chiến lược - sức mạnh đoàn kết, sức sống năng động và sức bật đổi mới - đã được các nước thành viên và đối tác ghi nhận, đánh giá cao về tinh thần trách nhiệm, tính đúng đắn của nội dung và tính khả thi, hiệu quả của phương hướng triển khai.

Xin Thứ trưởng chia sẻ những kết quả chính của các cuộc tiếp xúc song phương của Đoàn Việt Nam với các nước, các đối tác trong dịp này?

Chỉ trong 3 ngày dự Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có các cuộc gặp, tiếp xúc song phương với lãnh đạo khoảng hơn 20 đối tác từ bao gồm toàn bộ các quốc gia ASEAN, nhiều lãnh đạo các nước đối tác lớn, lãnh đạo các tổ chức quốc tế và khu vực. Các cuộc gặp, trao đổi tuy ngắn nhưng đạt nhiều kết quả cụ thể và thực chất, nổi bật nhất là:

Thứ nhất, tin cậy chính trị giữa Việt Nam và các nước được tăng cường. Các nước đều mong muốn đẩy mạnh quan hệ với Việt Nam. Việc Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường, tân Thủ tướng Nhật Takaichi Sanae, Tổng thống Brazil Lula da Silva, Thủ tướng Canada Mark Carney và nhiều lãnh đạo khác đều nhất trí với đề nghị của Việt Nam về tăng cường trao đổi đoàn cấp cao thời gian tới cho thấy các nước nhìn nhận, đánh giá cao vai trò của Việt Nam ở khu vực, ủng hộ Việt Nam ổn định, phát triển, đóng vai trò ngày càng quan trọng trong ASEAN và trên trường quốc tế.

Thứ hai, Việt Nam và các đối tác quan trọng, chủ chốt đã “chốt” được nhiều vấn đề quan trọng phản ánh lợi ích chung của Việt Nam với các đối tác. Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường nhất trí tích cực thúc đẩy việc khởi công tuyến đường sắt cao tốc Hà Nội - Hải Phòng - Lào Cai.Thủ tướng Canada Mark Carney cho biết sẽ sớm công bố dự án trị giá 20 triệu USD xây dựng thành phố thông minh ven biển thích ứng với thiên tai, biến đổi khí hậu.

Phó Chủ tịch Ngân hàng Thế giới Carlos Felipe Jaramillo khẳng định sẽ đáp ứng các đề nghị của Việt Nam về việc huy động nguồn lực nhanh, hiệu quả hơn trong hỗ trợ các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Đặc biệt, điểm nhấn rất quan trọng dịp này là Việt Nam và Hoa Kỳ đã công bố Tuyên bố chung về Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng ngày 26/10/2025.

Đó đều là những bước tiến quan trọng góp phần tạo nền tảng ổn định, bền vững trong quan hệ của Việt Nam với các đối tác quan trọng, chủ chốt, góp phần huy động thêm nguồn lực bên ngoài để hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược của đất nước, đặc biệt là mục tiêu tăng trưởng hai con số từ sau Đại hội Đảng XIV.

Thứ ba, trong trao đổi, có thể thấy các đối tác thực sự ủng hộ, mong muốn Việt Nam đóng vai trò lớn hơn trong ASEAN, ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương cũng như trên trường quốc tế. Lãnh đạo nhiều nước và tổ chức quốc tế rất ấn tượng với tốc độ phát triển của Việt Nam trong mấy chục năm qua. Các đối tác đều khẳng định coi trọng vai trò, vị thế của Việt Nam, mong muốn Việt Nam ủng hộ thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa các nước với ASEAN.

Điều này cho thấy các nước nhìn nhận Việt Nam là một trong những quốc gia thành viên chủ chốt, có khả năng dẫn dắt trong ASEAN. Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh triển khai Nghị quyết 59 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới và nâng tầm đối ngoại đa phương, sự tin cậy, ủng hộ của bạn bè quốc tế là vốn chính trị rất quý báu để Việt Nam đóng góp lớn hơn vào nền chính trị thế giới, kinh tế toàn cầu và văn minh nhân loại như Đảng ta và Tổng Bí thư Tô Lâm nhiều lần nhấn mạnh.

Xin Thứ trưởng cho biết các định hướng cụ thể triển khai kết quả của việc Việt Nam tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần này?

Hội nghị lần này khép lại năm ASEAN 2025, năm bản lề đánh dấu ASEAN bước sang giai đoạn phát triển mới. Các kết quả đạt được trong các cuộc gặp gỡ, trao đổi của Thủ tướng Chính phủ với lãnh đạo các nước, tổ chức cũng cần được đôn đốc. Bởi vậy việc triển khai các kết quả nhiều mặt có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đòi hỏi sự tham gia chủ động và đồng bộ từ tất cả các Bộ, ngành, địa phương.

Về chỉ đạo – điều hành, chúng ta cần sớm xây dựng Đề án Tổng thể và các chương trình hành động tương ứng để triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN (ACV) 2045, lồng ghép định hướng lớn của các Nghị quyết trụ cột được Bộ Chính trị ban hành, từ đó triển khai đồng bộ, toàn diện ACV 2045, cùng ASEAN bắt kịp các xu thế lớn và bứt lên trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc.

Công tác triển khai cần đảm bảo hai tiêu chí, một là không chỉ tập trung về lượng mà phải đi sâu về chất, hai là không chỉ là nhiệm vụ của riêng các cơ quan chủ trì các trụ cột hay chuyên ngành, mà là nhiệm vụ chung của hệ thống chính trị, nhằm đảm bảo tính gắn kết liên ngành trong nước và hiệu quả điều phối liên trụ cột trong ASEAN. Do đó, cũng cần chú trọng nâng cao nhận thức của các Bộ, ngành, địa phương về vai trò và trách nhiệm thực thi trong dài hạn.

Đồng thời, các Bộ ngành cần chủ động có kế hoạch đưa các văn kiện đã hoặc sắp hoàn tất như ATIGA, ACFTA 3.0, DEFA vào thực thi, nhằm khai mở tiềm năng của các cam kết, thỏa thuận, mang lại lợi ích trực tiếp, thiết thân cho doanh nghiệp và người dân.

Về nhiệm vụ cụ thể, trước mắt, ta cần đóng góp tích cực vào xây dựng đoàn kết ASEAN, nhất là trong nỗ lực giải quyết vấn đề Myanmar, triển khai thỏa thuận hòa bình Campuchia và Thái Lan, góp phần duy trì môi trường hòa bình, ổn định trong khu vực, thuận lợi cho ASEAN, trong đó có Việt Nam, theo đuổi các mục tiêu dài hạn được vạch ra trong ACV 2045.

Đồng thời, cần chú trọng hỗ trợ Timor-Leste nâng cao năng lực, hội nhập ASEAN hiệu quả trên cả ba trụ cột. Là nước gia nhập trước và đạt nhiều thành tựu sau 30 năm tham gia ASEAN, Việt Nam có vị thế phù hợp để chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ toàn diện Timor-Leste trong tiến trình này. Bộ Ngoại giao cũng đang xúc tiến sớm mở Đại sứ quán tại Timor-Leste, góp phần triển khai hiệu quả nhiệm vụ này.

Cuối cùng, cần khẩn trương triển khai các thỏa thuận, cam kết mà Việt Nam và các đối tác đã đạt được tại các cuộc gặp song phương trong khuôn khổ Hội nghị, trong đó có trao đổi đoàn, thúc đẩy hợp tác kinh tế - thương mại, an ninh lương thực, năng lượng, và đặc biệt là giải quyết dứt điểm các vấn đề tồn tại để gỡ thẻ vàng IUU của EU. Các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ, tích cực và khẩn trương để bảo đảm triển khai đồng bộ, hiệu quả các kết quả đạt được với các đối tác.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!