Tiêu chuẩn chức danh lãnh đạo linh hoạt và thực chất

Theo Bộ Nội vụ, dự thảo Nghị định mới được xây dựng nhằm cụ thể hóa các quy định trong Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức (sửa đổi năm 2025), hướng tới việc chuẩn hóa tiêu chuẩn chức danh lãnh đạo, quản lý trong hệ thống hành chính nhà nước.

Mục tiêu là khắc phục tình trạng hành chính hóa tiêu chuẩn, giảm yêu cầu trùng lặp về văn bằng, chứng chỉ trong quá trình bổ nhiệm, đồng thời nâng cao chất lượng đội ngũ công chức, viên chức theo hướng chuyên nghiệp, thực chất và hiệu quả hơn. 

Dự thảo xác định 3 nhóm tiêu chuẩn cơ bản với cán bộ lãnh đạo, gồm phẩm chất chính trị, đạo đức và lối sống; trình độ chuyên môn, năng lực điều hành, uy tín, khả năng đoàn kết và kết quả công tác; cùng các yếu tố về sức khỏe, độ tuổi và kinh nghiệm. 

Những quy định này được xây dựng dựa trên Quy định số 350-QĐ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, nhằm bảo đảm sự thống nhất trong đánh giá, sử dụng và bổ nhiệm cán bộ giữa hệ thống Đảng và Nhà nước.

Bộ Nội vụ đề xuất bỏ yêu cầu chứng chỉ bồi dưỡng theo ngạch, hạng chức danh nghề nghiệp.

Đáng chú ý, Bộ Nội vụ đề xuất bỏ yêu cầu chứng chỉ bồi dưỡng theo ngạch, hạng chức danh nghề nghiệp. Thay vì yêu cầu công chức, viên chức lãnh đạo phải có chứng chỉ bồi dưỡng theo từng ngạch, hạng, dự thảo chuyển sang quy định mang tính nguyên tắc: người được bổ nhiệm cần đáp ứng trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý, tin học, ngoại ngữ và khả năng ứng dụng khoa học - công nghệ phù hợp với vị trí việc làm. 

Cách tiếp cận này giúp giảm gánh nặng hành chính, loại bỏ tình trạng học và cấp chứng chỉ hình thức, hướng việc đánh giá cán bộ theo năng lực thực tiễn và hiệu quả công tác, qua đó khuyến khích đội ngũ lãnh đạo, quản lý phát huy năng lực thật thay vì chạy theo tiêu chuẩn bằng cấp.

Về trình độ lý luận chính trị, dự thảo nêu rõ yêu cầu tương ứng với từng cấp độ chức danh. Với các chức danh như Thứ trưởng, Vụ trưởng, Phó vụ trưởng, Giám đốc Sở, Phó giám đốc Sở và người đứng đầu các cơ quan thuộc Chính phủ, yêu cầu tốt nghiệp cử nhân chính trị, cao cấp lý luận chính trị hoặc cao cấp lý luận chính trị - hành chính, hoặc có văn bản xác nhận tương đương của cơ quan có thẩm quyền. 

Với các chức danh Trưởng, Phó trưởng phòng thuộc Bộ, Cục, Chi cục hoặc cơ quan khu vực, tiêu chuẩn là tốt nghiệp trung cấp lý luận chính trị hoặc trung cấp lý luận chính trị - hành chính, hoặc tương đương. 

Riêng với Phó trưởng phòng cấp Chi cục, cấp Sở hoặc cấp xã, dự thảo không bắt buộc trình độ lý luận chính trị. Cách phân cấp này được đánh giá là linh hoạt, phù hợp đặc thù của từng cấp hành chính, tránh lãng phí nguồn lực trong đào tạo và sử dụng cán bộ.

Ngoài ra, dự thảo cũng nêu tiêu chuẩn chung về quản lý Nhà nước, trong đó yêu cầu công chức, viên chức lãnh đạo phải có trình độ nghiệp vụ, kỹ năng hành chính, năng lực lãnh đạo và điều hành công việc phù hợp với vị trí được giao. 

Những tiêu chí này hướng tới việc nâng cao năng lực lãnh đạo, giúp cán bộ được bổ nhiệm đảm bảo cả trình độ chuyên môn và khả năng thích ứng trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. 

Khuyến khích trọng dụng người có năng lực và phẩm chất

Theo Bộ Nội vụ, việc bỏ yêu cầu chứng chỉ nhưng nâng cao tiêu chuẩn thực hành thể hiện sự linh hoạt trong công tác bổ nhiệm, đồng thời trao quyền chủ động hơn cho cơ quan, tổ chức trong đánh giá và lựa chọn cán bộ.

Để phù hợp với thực tế, dự thảo cũng quy định sáu trường hợp đặc thù được xem xét linh hoạt khi áp dụng tiêu chuẩn chức danh, chức vụ lãnh đạo. 

Cụ thể, người được luân chuyển hoặc điều động từ nơi khác đến có thể chưa đáp ứng ngay đầy đủ tiêu chuẩn nhưng phải hoàn thiện trong thời gian nhất định; người đang giữ chức danh tương đương hoặc kiêm nhiệm chức vụ khác được áp dụng tiêu chuẩn của chức danh tương đồng; người được tiếp nhận, bổ nhiệm từ lực lượng vũ trang, doanh nghiệp nhà nước hoặc tổ chức khác trong hệ thống chính trị được miễn một số tiêu chuẩn ban đầu nhưng phải hoàn thiện trong vòng 12 tháng. 

Trường hợp chức danh mới chưa có quy định cụ thể sẽ tạm áp dụng tiêu chuẩn của chức danh tương đương. Với các trường hợp bổ nhiệm lần đầu, tiêu chí thành tích quản lý không phải điều kiện bắt buộc mà được đánh giá theo năng lực và triển vọng phát triển. 

Ngoài ra, các trường hợp đặc biệt khác do cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định trên cơ sở phù hợp yêu cầu nhiệm vụ.

Theo Bộ Nội vụ, việc ban hành Nghị định này không chỉ chuẩn hóa tiêu chuẩn chức danh lãnh đạo, quản lý mà còn góp phần đổi mới cơ chế đánh giá cán bộ, khuyến khích những người có năng lực, phẩm chất và kết quả công tác tốt được trọng dụng.

Khi các tiêu chuẩn được xây dựng dựa trên năng lực, kinh nghiệm và hiệu quả thực tế thay vì dựa vào chứng chỉ, bằng cấp, bộ máy hành chính sẽ trở nên linh hoạt hơn, giảm thủ tục, tiết kiệm chi phí và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh trong công tác cán bộ.