Phiên thảo luận về Dự án Luật Quy hoạch (sửa đổi) và điều chỉnh Quy hoạch Tổng thể quốc gia

Tái thiết năng lực phản ứng của Nhà nước

Tiếp tục Kỳ họp thứ mười, cuối tuần qua, Quốc hội đã dành 1 buổi thảo luận chung về hai nội dung có vai trò rất quan trọng trong sự phát triển của đất nước là Luật Quy hoạch (sửa đổi) và điều chỉnh Quy hoạch Tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Tán thành sự cần thiết phải sửa đổi, điều chỉnh nhiều nội dung như Chính phủ trình tại hai dự thảo nội dung trên, song các vị đại biểu Quốc hội cho rằng, cần làm rõ hơn, sâu sắc hơn một số nội dung để phù hợp hơn với bối cảnh mới.

“Sửa Luật Quy hoạch và điều chỉnh Quy hoạch Tổng thể quốc gia lần này không phải sửa vài điều khoản, mà là tái thiết năng lực phản ứng của Nhà nước trong thời đại dữ liệu”, đại biểu Phạm Trọng Nhân (TP.HCM) nhấn mạnh.

Ông Nhân phân tích, khi Quốc hội quyết định giảm từ 63 xuống 34 tỉnh, thành phố, tổ chức lại chính quyền theo mô hình 2 cấp, đó không chỉ là việc kẻ lại đường ranh hành chính, mà là cơ hội thiết kế lại không gian phát triển. Trong bối cảnh ấy, Quy hoạch Tổng thể quốc gia không thể chỉ điều chỉnh cho khớp bản đồ mới, mà phải trả lời được câu hỏi những cực tăng trưởng nào sẽ kéo cả nền kinh tế lên mức tăng trưởng hai con số.

Lưu ý một số yêu cầu đối với Quy hoạch Tổng thể quốc gia và Luật Quy hoạch, ông Nhân cho rằng, cần luật hóa khái niệm “trung tâm tăng trưởng vùng”. Tiêu chí không thể dựa vào địa giới hành chính, mà phải dựa trên năng lực công nghiệp - dịch vụ hàm lượng công nghệ, kết nối hạ tầng - logistics, mật độ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, tỷ trọng kinh tế số và năng suất lao động.

Vẫn theo vị đại biểu TP.HCM, thiết chế Hội đồng Điều phối vùng quốc gia phải được luật hóa trực thuộc Thủ tướng Chính phủ, có quyền điều phối hạ tầng vùng, chia sẻ và bắt buộc dùng chung dữ liệu, thống nhất danh mục ưu tiên đầu tư vùng để tránh tình trạng 5 tỉnh cùng xin làm cảng trung chuyển, sân bay quốc tế, mà không dựa trên mô hình năng suất và hiệu quả vùng.

Vấn đề quan trọng tiếp theo được ông Nhân đề cập là việc điều chỉnh Quy hoạch Tổng thể quốc gia phải ăn khớp với mô hình 34 tỉnh, thành phố và 2 cấp chính quyền, nghĩa là các tỉnh sau sáp nhập phải được thiết kế lại cấu trúc đô thị - nông thôn - công nghiệp - dịch vụ dựa trên dữ liệu dân cư, năng suất, rủi ro khí hậu; không thể chỉ “ghép hai quy hoạch cũ lại với nhau” và xem như hoàn thành, như vùng TP.HCM rất cần quy hoạch và cơ chế cho một siêu đô thị động lực trung tâm.

“Quy hoạch Tổng thể quốc gia không phải bản đồ địa lý, mà là bản đồ năng suất của quốc gia. Nếu không thay đổi cách nhìn này, việc nói về mục tiêu tăng trưởng 2 con số và thoát bẫy thu nhập trung bình sẽ rất khó thuyết phục”, ông Nhân nêu quan điểm.

Góp ý vào nội dung cụ thể về điều chỉnh mục tiêu tăng trưởng và một số chỉ tiêu cụ thể, đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng (Cần Thơ), ủy viên hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội dẫn tính toán của mô hình Solow, cho biết để tăng trưởng GDP đạt hơn 10%, tốc độ tăng năng suất lao động phải đạt khoảng 9% trở lên và đóng góp năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) khoảng 60%.

“Hiện Dự thảo đề xuất điều chỉnh đối với 2 chỉ tiêu trên lần lượt là trên 8,5% và 55%. Như vậy có thể là chưa đủ để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP giai đoạn 2026-2030 từ 10%/năm trở lên”, ông Hùng nhận định.

Do vậy, vị đại biểu Cần Thơ đề nghị cân nhắc điều chỉnh 2 mục tiêu này ở mức 9% và 60% trở lên, nhất là trong bối cảnh Việt Nam phải tiếp tục duy trì tốc độ tăng GDP khá cao trong 10-15 năm tiếp theo và xuất phát điểm năng suất lao động khá thấp, chỉ bằng 1/8 của Singapore, 1/4 - 1/5 của Nhật, Hàn Quốc, 1/3 của Malaysia, 1/2 của Thái Lan.

Đầu tư trọng tâm, không dàn trải

Báo cáo giải trình sau đó, về điều chỉnh chỉ tiêu năng suất lao động và TFP, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, “đã nghiên cứu rất kỹ và đã có tính toán một cách tổng thể trong việc xây dựng được bộ chỉ tiêu để đạt được tăng trưởng 2 con số trở lên. Bộ chỉ tiêu này đã được Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương xem xét, thảo luận rất kỹ lưỡng, thông qua và đã đưa vào Dự thảo Báo cáo chính trị ở Đại hội lần thứ XIV của Đảng”.

Vì thế, Bộ trưởng “xin phép được giữ nguyên 2 chỉ tiêu về năng suất lao động và TFP” tại Dự thảo quy hoạch điều chỉnh.

Về đề nghị không nên sử dụng chỉ số giường bệnh trên 1 vạn dân của đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội), Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, nhiều quốc gia, kể cả phát triển và đang phát triển, vẫn sử dụng chỉ tiêu giường bệnh trên 1 vạn dân trong hoạt động quy hoạch và thống kê. Các tổ chức OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế), WHO (Tổ chức Y tế thế giới) và WB (Ngân hàng Thế giới) đều coi đây là chỉ số chuẩn. Tuy nhiên, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu để xem xét bổ sung chỉ tiêu phù hợp hơn với mô hình chăm sóc y tế hiện đại.

Đối với một số chỉ tiêu, mục tiêu khác mà các đại biểu Quốc hội có ý kiến, Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng xin tiếp thu để rà soát, điều chỉnh trong bộ chỉ tiêu, mục tiêu của Quy hoạch Tổng thể quốc gia.

Với việc điều chỉnh định hướng phát triển không gian phát triển kinh tế - xã hội, theo Dự thảo, có vùng hơn 10 tỉnh, nhưng có những vùng chỉ có 3 tỉnh, như Đông Nam bộ có TP.HCM, Đồng Nai và Tây Ninh. Nhấn mạnh, đây là vùng “ít tỉnh nhất nhưng quan trọng nhất” trong đóng góp tăng trưởng cho cả nước, đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng, cần có cơ chế đặc thù trong việc điều phối vùng để vùng có tính đặc thù có thêm thẩm quyền, có điều kiện khơi thông điểm nghẽn và phát triển vai trò động lực.

Một số vị đại biểu khác cũng góp ý, cần rà soát lợi thế, so sánh về cơ hội nổi trội để tránh chồng lấn, cạnh tranh giữa các vùng động lực về hệ thống các công trình, dự án trọng điểm cho từng giai đoạn, hướng tới phát triển phù hợp cho các địa phương trong thời gian tới.

Hồi âm, Bộ trưởng Bộ Tài chính nói, trong 6 vùng kinh tế - xã hội, Đồng bằng sông Hồng và Đông Nam bộ được xác định là hai vùng có tốc độ phát triển kinh tế cao nhất, cần tập trung nguồn lực phát triển kết cấu hạ tầng, thu hút đầu tư và phát triển các ngành trình độ cao. Cùng với đó, Quy hoạch cũng quan tâm đầu tư cho các vùng khó khăn thông qua cơ chế chính sách đặc thù, phát triển văn hóa - giáo dục - y tế, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và kết nối hạ tầng với các trung tâm kinh tế, hành lang kinh tế.

Bộ trưởng cho biết, sẽ ghi nhận các nội dung đại biểu góp ý để cụ thể hóa khi triển khai các quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh, nhằm phát huy tối đa các tiềm năng, lợi thế của 6 vùng động lực, đảm bảo khả thi, trọng tâm, không dàn trải.

Gút lại phiên thảo luận, Phó chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nêu rõ, các ý kiến phát biểu đều đánh giá cao sự cầu thị của cơ quan chủ trì soạn thảo. Ông đề nghị, Chính phủ chỉ đạo cơ quan chủ trì soạn thảo phối hợp với cơ quan chủ trì thẩm tra và các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ, thấu đáo tất cả các ý kiến của đại biểu Quốc hội cả ở tổ, hội trường, để hoàn thiện Dự thảo luật và Dự thảo nghị quyết, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua vào cuối kỳ họp, bảo đảm chất lượng, đúng tiến độ.