Đây là những doanh nghiệp có tiềm năng và hiệu quả kinh doanh tốt nhờ tăng cường áp dụng và đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, cách tân.

Chương trình nhằm nâng cao nhận thức và tôn vinh tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo, cách tân trong phát triển đất nước và doanh nghiệp.

Danh sách VIE50 và phương pháp nghiên cứu được đăng tải trên Cổng thông tin của Chương trình www.vie50.vn.

Nguồn: Top 50 Doanh nghiệp Đổi mới sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả năm 2025 (www.vie50.vn)

Nguồn: Top 50 Doanh nghiệp Đổi mới sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả 2025 (www.vie50.vn)

Đổi mới sáng tạo trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam giai đoạn 2023 - 2025

“Không đổi mới, không sống sót”: Vì sao doanh nghiệp Việt buộc phải sáng tạo?

Đổi mới sáng tạo (ĐMST) được coi là động lực chiến lược cho tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững của Việt Nam. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã xác định khoa học công nghệ và ĐMST là một trong những đột phá chiến lược, đặc biệt nhấn mạnh lấy doanh nghiệp làm trung tâm trong hệ thống đổi mới quốc gia. Thông qua ĐMST, doanh nghiệp có thể nâng cao năng suất lao động và hiệu quả sản xuất, vượt qua giới hạn của mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ.

Bên cạnh năng suất, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt trong hội nhập quốc tế phụ thuộc lớn vào mức độ ĐMST. Với 20 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã tham gia, trong đó 16 FTA đang thực thi và 1 FTA đã ký kết, doanh nghiệp Việt Nam phải đổi mới liên tục về sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu và cạnh tranh sòng phẳng với đối thủ quốc tế. ĐMST còn hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng với các yêu cầu hội nhập quốc tế, khi các thị trường xuất khẩu lớn ngày càng đề cao tiêu chuẩn xanh và đổi mới công nghệ.

Trong giai đoạn 3 năm gần đây, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam chứng kiến những xu hướng ĐMST nổi bật, trải rộng từ Chuyển đổi số, đầu tư R&D, đổi mới mô hình kinh doanh cho đến ứng dụng ESG và phát triển bền vững.

Tỷ trọng nền kinh tế số Việt Nam năm 2024 ước đạt 18,3% GDP, tốc độ tăng trưởng vượt 20%/năm, cao gấp 3 lần tốc độ tăng trưởng GDP, nhanh nhất Đông Nam Á. Nhiều doanh nghiệp truyền thống đã triển khai thương mại điện tử, điện toán đám mây, dữ liệu lớn, và gần đây là trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản trị. Các ngành Ngân hàng, Bảo hiểm, Bán lẻ, F&B, Logistics, Dược... đã bắt đầu áp dụng AI, IoT giúp tự động hóa quy trình, cải thiện trải nghiệm khách hàng và ra quyết định dựa trên dữ liệu. Nhiều doanh nghiệp Việt cũng tiên phong ứng dụng công nghệ cao khác như blockchain, điện toán đám mây, robot, cảm biến IoT, đặc biệt trong các lĩnh vực sản xuất, logistics và nông nghiệp thông minh.

Bên cạnh đó, theo kết quả khảo sát của Viet Research, 86% doanh nghiệp cho biết đã trích một phần doanh thu cho hoạt động đổi mới sáng tạo. Đặc biệt, hơn một nửa trong số này đầu tư từ 3–5% tổng doanh thu vào hoạt động R&D, cho thấy đổi mới sáng tạo được xem là ưu tiên chiến lược nhằm nâng cao hiệu quả vận hành, tạo sự khác biệt cạnh tranh và hướng đến phát triển bền vững của doanh nghiệp trong dài hạn.

Một số doanh nghiệp lớn tại Việt Nam đã mạnh dạn đầu tư cho R&D, thành lập các viện nghiên cứu, trung tâm đổi mới hoặc quỹ khoa học công nghệ riêng để phát triển sản phẩm mới. Bên cạnh đó, đổi mới mô hình kinh doanh diễn ra mạnh mẽ. Các doanh nghiệp bán lẻ và dịch vụ chuyển sang mô hình đa kênh (omni-channel) kết hợp cả trực tuyến và truyền thống; Ngân hàng phát triển ngân hàng số và ví điện tử; nhiều doanh nghiệp sản xuất áp dụng mô hình dịch vụ hóa (Product-as-a-Service) để tăng giá trị gia tăng. Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo cũng là lực lượng năng động thử nghiệm các mô hình kinh doanh mới – từ kinh tế chia sẻ, gọi xe công nghệ đến edtech (công nghệ giáo dục) hay medtech (công nghệ y tế).

Không chỉ các “ông lớn” hay startup, nhiều SME truyền thống cũng có những sáng kiến đáng khích lệ. Chẳng hạn, một số doanh nghiệp sản xuất chế tạo ở các khu công nghiệp đã đầu tư thiết bị robot, dây chuyền tự động hóa để nâng cao chất lượng và giảm chi phí. Trong nông nghiệp, xuất hiện các hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng IoT và AI để giám sát môi trường trồng trọt, nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực dịch vụ cũng chuyển đổi mô hình kinh doanh lên nền tảng số: nhà hàng triển khai đặt món qua app, công ty du lịch xây dựng tour ảo trải nghiệm trước cho khách,...

Đặc biệt, phong trào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo địa phương lan tỏa khi các tỉnh thành lập vườn ươm, trung tâm khởi nghiệp. Một số doanh nghiệp ở địa phương đã giành giải cao trong các cuộc thi sáng tạo quốc gia với sản phẩm độc đáo (ví dụ: thiết bị IoT cảnh báo lũ lụt, vật liệu xây dựng tái chế từ rác thải nhựa...). Những câu chuyện thành công đó tạo hiệu ứng lan tỏa, khích lệ nhiều doanh nghiệp khác mạnh dạn thử nghiệm ý tưởng mới.

Khó khăn và thách thức trong quá trình đổi mới sáng tạo

Bên cạnh thành tựu, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trên hành trình đổi mới sáng tạo. Theo nghiên cứu và khảo sát của Viet Research với các doanh nghiệp trong Danh sách Top 50 Doanh nghiệp Đổi mới sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả năm 2025, hiện có 3 thách thức chính.

Nguồn: Top 50 Doanh nghiệp Đổi mới sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả năm 2025 (www.vie50.vn)

Thiếu vốn là trở ngại hàng đầu, đặc biệt với doanh nghiệp vừa và nhỏ và startup. Ngay cả các doanh nghiệp lớn cũng chịu áp lực chi phí vốn tăng, ngân hàng thắt chặt tín dụng, dẫn đến nguồn lực tài chính cho hoạt động R&D, chuyển đổi số bị giới hạn. Thiếu “vốn mồi” từ Nhà nước và quỹ tư nhân để triển khai ý tưởng mới khiến không ít sáng kiến không thể thương mại hóa. Do vậy, có đến hơn 80% doanh nghiệp tham gia khảo sát của Viet Research bày tỏ mong muốn có được những chính sách hỗ trợ đồng bộ, ổn định và mang tính dài hạn từ phía Nhà nước, nhằm tạo nền tảng tài chính vững chắc cho quá trình chuyển hóa các sáng kiến thành giá trị kinh tế thực tiễn.

Ngoài ra, nguồn nhân lực R&D và công nghệ của Việt Nam còn mỏng cả về số lượng lẫn chất lượng. Đặc biệt, nhân lực trong các lĩnh vực mũi nhọn như AI, khoa học dữ liệu, robot, công nghệ sinh học... rất khan hiếm, không đáp ứng đủ nhu cầu doanh nghiệp. Một số tập đoàn lớn đã phải mở trung tâm đào tạo nội bộ hoặc hợp tác với trường đại học để tìm kiếm và bồi dưỡng nhân tài.

Hạn chế về nhân lực chất lượng cao và đầu tư R&D yếu đang là những yếu tố cơ bản cản trở công nghệ số Việt Nam phát triển. Doanh nghiệp muốn ĐMST thành công cần đội ngũ nhân viên có kỹ năng sáng tạo, khả năng tiếp thu công nghệ mới, song hệ thống giáo dục - đào tạo hiện chưa theo kịp tốc độ phát triển công nghệ. Chảy máu chất xám cũng là vấn đề đáng lo ngại khi nhiều nhân tài chọn làm việc cho công ty nước ngoài hoặc ở nước ngoài vì đãi ngộ tốt hơn. Việc xây dựng lực lượng nhân lực ĐMST hùng hậu, từ kỹ sư, nhà khoa học đến quản trị viên am hiểu công nghệ, vẫn là bài toán dài hạn.

Nhận diện các xu hướng đổi mới sáng tạo nổi bật

Trong những năm tới, đổi mới sáng tạo hứa hẹn tiếp tục là xu hướng chủ đạo, định hình diện mạo cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Có 4 xu hướng chính từ khảo sát các doanh nghiệp trong Top 50 Doanh nghiệp Đổi mới sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả năm 2025 của Viet Research.

Nguồn: Top 50 Doanh nghiệp Đổi mới sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả năm 2025 (www.vie50.vn)

Theo khảo sát của Viet Research, trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa được các doanh nghiệp VIE đánh giá là những xu hướng công nghệ sẽ có ảnh hưởng lớn nhất, thậm chí định hình lại mô hình vận hành, quản trị và sản xuất của doanh nghiệp trong vòng 5 năm tới. Giai đoạn 2025–2030, các công nghệ số thế hệ mới (AI, máy học, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, 5G,...) sẽ thâm nhập sâu hơn vào mọi ngành kinh tế. Trí tuệ nhân tạo đặc biệt được kỳ vọng tạo bước nhảy vọt về năng suất và mô hình kinh doanh. Dự kiến trong 5–10 năm tới, nhiều công việc, quy trình sẽ thay đổi căn bản nhờ AI và tự động hóa. Xu hướng chuyển đổi số kết hợp chuyển đổi xanh sẽ định hình mô hình phát triển bền vững, khi doanh nghiệp đồng thời ứng dụng công nghệ để tối ưu hiệu quả và giảm tác động môi trường.

Ngoài ra, để tối ưu nguồn lực, xu hướng đổi mới sáng tạo mở (open innovation) sẽ ngày càng phổ biến. Thay vì tự làm tất cả, doanh nghiệp sẽ tích cực hợp tác với viện nghiên cứu, trường đại học, startup để cùng phát triển sản phẩm, giải pháp mới. Các phòng thí nghiệm hợp tác giữa doanh nghiệp và trường đại học có thể hình thành, ví dụ phòng lab AI, trung tâm thử nghiệm vật liệu mới... Đây sẽ là tiền đề để Việt Nam thực sự có một hệ sinh thái ĐMST quốc gia vận hành hiệu quả, đưa nghiên cứu khoa học gắn kết chặt chẽ với sản xuất kinh doanh.

Nhìn chung, đổi mới sáng tạo sẽ tiếp tục là xu thế không thể đảo ngược, quyết định sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Chặng đường 2023 - 2025 và những năm kế tiếp đòi hỏi nỗ lực lớn hơn nữa từ cả phía doanh nghiệp lẫn nhà nước để vượt qua các điểm nghẽn, biến ĐMST thành DNA của doanh nghiệp Việt. Nếu làm được điều đó, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể hiện thực hóa khát vọng vươn lên chuỗi giá trị cao, đóng góp vào mục tiêu đưa Việt Nam trở thành một nền kinh tế phát triển dựa trên tri thức và sáng tạo.

Lễ Công bố và Vinh danh các doanh nghiệp trong Danh sách Top 50 Doanh nghiệp Đổi mới sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả năm 2025 sẽ được tổ chức trong khuôn khổ Diễn đàn Innovation and ESG Summit 2025: Đổi mới sáng tạo - Kiến tạo tương lai bền vững tại Khách sạn Pullman, Hà Nội vào ngày 27 tháng 6 năm 2025 và được đăng tải tại cổng thông tin của Chương trình www.vie50.vn và trên các kênh truyền thông đại chúng.