Sức ép chuyển đổi mô hình kinh doanh

Ngày 6/11, Hội thảo quốc tế “Sandbox 2025: Đổi mới trong chuyển đổi mô hình kinh doanh, kế toán và tài chính hướng tới phát triển bền vững” diễn ra tại Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, thu hút các học giả, chuyên gia và nhà quản trị trong lĩnh vực kinh tế - tài chính.

Mục tiêu của sự kiện là cung cấp nền tảng học thuật vững chắc, hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng với sức ép môi trường, xã hội, đồng thời đổi mới mô hình quản trị dưới tác động của công nghệ.

Các đại biểu tham gia thảo luận tại hội thảo.

Phát biểu tại đây, PGS.TS. Lê Trung Thành - Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế (VNU-UEB) nhấn mạnh: nền kinh tế toàn cầu đang chứng kiến “sự chuyển đổi kép” - chuyển đổi số do AI thúc đẩy và chuyển đổi phát triển bền vững dưới áp lực khí hậu, môi trường và trách nhiệm xã hội. Hai xu hướng này buộc doanh nghiệp phải tư duy lại từ cấu trúc quản trị đến hệ thống kế toán và tài chính.

Với vai trò đơn vị tổ chức, VNU-UEB khẳng định cam kết trở thành trung tâm kết nối chính sách - nghiên cứu - doanh nghiệp, hỗ trợ hình thành các mô hình chuyển đổi thực tiễn thay vì dừng lại ở lý thuyết.

Nhiều nghiên cứu quốc tế được trình bày tại hội thảo, cho thấy sự dịch chuyển mô hình kinh doanh theo hướng xanh, có trách nhiệm và sử dụng dữ liệu.

PGS.TS. Nazim Hussain (Đại học Groningen, Hà Lan) phân tích khoảng cách giữa báo cáo trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) và việc thực hiện thực tế - hiện tượng được gọi là “CSR decoupling”. Nghiên cứu trên dữ liệu Bloomberg và Asset4 của các tập đoàn thế giới giai đoạn 2002-2017 cho thấy, các doanh nghiệp có tỷ lệ nữ giới cao trong hội đồng quản trị, đặc biệt là thành viên độc lập, có mức độ tách rời giữa báo cáo và thực tế thấp hơn. Sự đa dạng giới mang lại lợi ích rõ rệt: tăng tính minh bạch, giám sát đạo đức và giảm nguy cơ doanh nghiệp “làm màu” trách nhiệm xã hội.

Theo ông Hussain, trao quyền thực chất cho phụ nữ trong lãnh đạo không chỉ là bình đẳng giới mà là chiến lược kinh doanh, nâng cao mức tín nhiệm với thị trường và nhà đầu tư. Nghiên cứu cũng đề xuất khai thác sâu hơn bằng phân tích định tính, nhằm hiểu rõ cách CSR được tích hợp vào chiến lược doanh nghiệp thay vì dùng để đánh bóng hình ảnh.

Một góc nhìn khác đến từ kiến trúc xanh. Diễn giả Toshihiro Yamada - đồng sáng lập Haru4 (Nhật Bản) - giới thiệu xu hướng kiến trúc gỗ đô thị và thị trường xây dựng xanh Nhật Bản. Nhật Bản có lượng rừng lớn nhưng lâu nay chưa được khai thác hiệu quả. Nhờ công nghệ mới - gỗ kỹ thuật, cấu trúc lai, thi công lắp ghép - các tòa nhà gỗ có thể đáp ứng tiêu chuẩn chống cháy và chịu động đất.

Ông Yamada nhấn mạnh bốn yếu tố tạo nên thị trường xanh hiện đại: Nguồn cung và khai thác rừng bền vững; chính sách hỗ trợ, trong đó Luật 2000 cho phép xây dựng nhà cao tầng bằng gỗ; tiêu chuẩn hóa công nghệ và vật liệu và giáo dục cộng đồng thông qua chương trình “MOKUIKU”.

Mô hình này giúp hình thành nền kinh tế tuần hoàn “chặt - sử dụng - trồng lại”, giảm phát thải carbon, cải thiện sức khỏe tinh thần và tăng sự kết nối cộng đồng trong đô thị. Nhật Bản đặt mục tiêu đưa mô hình này sang Việt Nam, mở cơ hội hợp tác giữa chính quyền, doanh nghiệp và kiến trúc sư trong phát triển đô thị bền vững.

Hội thảo thu hút đông đảo các học giả, chuyên gia và nhà quản trị trong lĩnh vực kinh tế - tài chính.

Bước chuyển đổi vai trò

Một nội dung đáng chú ý của hội thảo là sự thay đổi căn bản trong vai trò của ngành kế toán và tài chính.

PGS.TS. Kanitsorn Terdpaopong (Đại học Rangsit, Thái Lan) chia sẻ nghiên cứu quy mô ASEAN về tác động của AI đến lựa chọn nghề nghiệp của sinh viên kế toán. Khảo sát 991 sinh viên tại Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Việt Nam cho thấy: thái độ cá nhân và ảnh hưởng của gia đình là hai yếu tố mạnh nhất quyết định việc theo nghề kế toán trong bối cảnh tự động hóa.

Cảm nhận “AI dễ sử dụng” có tác động tích cực, nhưng lo ngại “AI cướp việc làm” khiến nhiều sinh viên mất tự tin. Do đó, giáo dục kế toán cần dịch chuyển trọng tâm từ “kỹ năng ghi chép” sang năng lực phân tích dữ liệu, quản trị AI, đạo đức nghề nghiệp và học tập suốt đời. Các hiệp hội nghề nghiệp cũng phải chuyển vai trò - từ bảo vệ truyền thống sang dẫn dắt chuyển đổi, giúp kế toán viên tương lai trở thành người giám sát AI đáng tin cậy.

Ở góc độ lịch sử và quản trị, TS. Nguyễn Huy Tâm (ĐH Kinh tế - ĐHQGHN) khái quát tiến trình phát triển của kế toán, từ ghi chép cổ đại đến báo cáo tích hợp phục vụ phát triển bền vững. Doanh nghiệp ngày nay không chỉ báo cáo lợi nhuận mà còn phải báo cáo tác động môi trường - xã hội (ESG, SDGs). Những ví dụ thực tế như vụ phát thải của Volkswagen hay thảm họa tràn dầu BP cho thấy: minh bạch và trách nhiệm môi trường quyết định sự tồn tại của doanh nghiệp.

Kế toán hiện đại được xác định là “người gìn giữ tính bền vững”, đóng vai trò đo lường, xác minh và báo cáo các chỉ số liên quan khí thải, năng lượng, tác động xã hội. Xu hướng nghiên cứu tương lai tập trung vào ứng dụng AI trong báo cáo ESG, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, và triển khai trong các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam.

Hội thảo “Sandbox 2025” cho thấy bức tranh rõ nét: chuyển đổi kinh doanh, kế toán và tài chính không chỉ là câu chuyện công nghệ mà là mô hình phát triển mới, đặt trách nhiệm xã hội và sự bền vững lên vị trí trung tâm.

Từ kiến trúc xanh Nhật Bản, cơ chế giám sát CSR bằng dữ liệu toàn cầu, đến vai trò mới của kế toán viên trong quản lý AI - tất cả đều hướng tới một hệ sinh thái kinh tế minh bạch, có trách nhiệm và thân thiện hơn với hành tinh.

Sự kiện tạo diễn đàn kết nối giữa giới nghiên cứu, hoạch định chính sách và doanh nghiệp, đồng thời mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới về quản trị rủi ro, đo lường giá trị bền vững và tái thiết mô hình kinh doanh trong kỷ nguyên chuyển đổi xanh - số.