Giá cước vận tải được dự báo tiếp tục chịu áp lực giảm trong năm 2026.

ESOP chiết khấu sâu giữa vùng giá cổ phiếu điều chỉnh

Sau giai đoạn tăng mạnh và neo ở vùng giá cao, thị trường chứng khoán xuất hiện dấu hiệu điều chỉnh, kéo theo áp lực giảm giá tại nhiều cổ phiếu đã tăng nóng. Cổ phiếu của Công ty cổ phần Vận tải và Xếp dỡ Hải An (Hải An, mã HAH) cũng không nằm ngoài xu hướng này, khi giảm 14,8% trong giai đoạn từ ngày 18/11 đến 19/12, từ 67.500 đồng xuống 57.500 đồng/cổ phiếu.

Trong bối cảnh thị giá điều chỉnh, Hải An lại thông qua kế hoạch phát hành 2.499.890 cổ phiếu ưu đãi ESOP, tương ứng 1,48% số cổ phiếu đang lưu hành, với giá phát hành 10.000 đồng/cổ phiếu, thấp hơn tới 82,6% so với thị giá hiện tại. Kế hoạch này dự kiến triển khai trong quý I/2026, sau khi được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận.

Thực tế cho thấy, cổ phiếu ESOP giá rẻ thường gây áp lực lên EPS (lợi nhuận trên mỗi cổ phần) và làm phát sinh nghi ngại về sự phân bổ lợi ích giữa cổ đông và đội ngũ quản lý. Trong bối cảnh lợi nhuận không tăng trưởng tương xứng, ESOP chiết khấu sâu dễ bị nhìn nhận như một hình thức chuyển dịch giá trị từ cổ đông sang người lao động.

Cổ phiếu ESOP giá rẻ thường gây áp lực lên EPS (lợi nhuận trên mỗi cổ phần) và làm phát sinh nghi ngại về sự phân bổ lợi ích giữa cổ đông và đội ngũ quản lý.

Dưới góc độ kế toán, phát hành ESOP không chỉ là chuyện pha loãng cổ phiếu, mà còn liên quan tới chất lượng lợi nhuận. Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam hiện hành (VAS), nếu doanh nghiệp chi thưởng bằng tiền mặt, khoản chi này sẽ làm giảm lợi nhuận sau thuế trong kỳ. Ngược lại, với ESOP, doanh nghiệp thường chỉ thực hiện các bút toán chuyển dịch trong vốn chủ sở hữu, từ lợi nhuận chưa phân phối hoặc các quỹ sang vốn điều lệ, mà không ghi nhận chi phí tương ứng với giá trị kinh tế thực của cổ phiếu phát hành.

Cách ghi nhận này khiến lợi nhuận kế toán dưới VAS trở nên “dễ nhìn” hơn, trong khi chi phí đãi ngộ bằng cổ phiếu không được phản ánh đầy đủ. Với các đợt ESOP chiết khấu sâu như tại Hải An, phần chênh lệch lớn giữa giá phát hành và thị giá về bản chất là lợi ích kinh tế dành cho người lao động, song lại không làm giảm lợi nhuận kế toán trong kỳ.

Ngược lại, theo Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS), ESOP được xem là một khoản chi phí phải ghi nhận theo giá trị hợp lý. Doanh nghiệp buộc phải phân bổ chi phí ESOP theo thời gian gắn với điều kiện hạn chế chuyển nhượng. Giá trị chi phí này thường được xác định dựa trên giá thị trường của cổ phiếu tại thời điểm phát hành.

Với mức chiết khấu lên tới 82,6% so với thị giá, nếu áp dụng IFRS, chi phí nhân sự của Hải An sẽ tăng đáng kể, kéo theo lợi nhuận trong kỳ bị điều chỉnh giảm rõ rệt. Trong bối cảnh Việt Nam đang từng bước hướng tới áp dụng IFRS, những doanh nghiệp thường xuyên phát hành ESOP giá thấp sẽ đối mặt với rủi ro điều chỉnh lợi nhuận, làm lộ rõ hơn chất lượng tăng trưởng thực.

Mở rộng đội tàu khi chu kỳ giá cước quay đầu giảm

Áp lực từ chính sách ESOP càng trở nên đáng chú ý khi đặt trong bối cảnh triển vọng ngành vận tải biển kém thuận lợi. Theo dữ liệu của Drewry, từ ngày 9/1 đến 18/12/2025, Chỉ số World Container Index đã giảm 45,3%, từ 3.986 USD xuống 2.182 USD/container 40 feet.

Dù vậy, Công ty Hải An vẫn tiếp tục mở rộng đội tàu. Tháng 10/2025, doanh nghiệp nhận bàn giao tàu Haian Iris, nâng tổng đội tàu lên 18 chiếc với tổng sức chở khoảng 29.300 TEU. Tháng 11/2025, doanh nghiệp ký hợp đồng đóng mới hai tàu container cỡ lớn 7.100 TEU tại Trung Quốc, dự kiến bàn giao trong năm 2028.

Theo Công ty Chứng khoán Rồng Việt, năm 2025, các hãng tàu ưu tiên duy trì hải trình vòng qua mũi Hảo Vọng để đảm bảo an toàn cho tàu, thuyền viên và hàng hóa, đồng thời triển khai các biện pháp kỹ thuật như giảm tốc độ chạy để kéo dài vòng quay tàu, qua đó giảm tình trạng dư cung và tránh giá cước lao dốc quá mạnh.

Trong năm 2026, giá cước vận tải được dự báo tiếp tục chịu áp lực giảm trong bối cảnh nguồn cung đội tàu mới gia nhập thị trường. Cung tải container toàn cầu dự kiến tăng khoảng 4% trong năm 2026, cao hơn so với mức dự báo 2 - 3% của các tổ chức hàng hải.

Trong bối cảnh chu kỳ ngành đi xuống, việc mở rộng đội tàu và phát hành ESOP chiết khấu sâu đặt ra bài toán về hiệu quả sử dụng vốn và hài hòa lợi ích cổ đông. Khi chi phí kinh tế của ESOP chưa được phản ánh đầy đủ dưới VAS, thì rủi ro về chất lượng lợi nhuận và mức độ pha loãng có thể trở nên rõ nét hơn trong trung hạn.