Chật vật tìm chỗ đứng

Trong bối cảnh thị trường xuất khẩu đối mặt nhiều rào cản từ Mỹ, EU, Hàn Quốc, Trung Quốc… Bộ Công thương cho rằng, khai thác thị trường trong nước là hướng đi song hành, vừa giúp doanh nghiệp ổn định đầu ra, vừa để người tiêu dùng tiếp cận sản phẩm đạt chuẩn quốc tế của doanh nghiệp Việt.

Toàn cảnh hội nghị “Phát triển thị trường trong nước ngành dệt may - da giày” do Bộ Công thương phối hợp cùng Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) và Hiệp hội Da - Giày - Túi xách Việt Nam (LEFASO) tổ chức.

Theo ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công thương), với hơn 100 triệu dân, trong năm 2024 quy mô toàn thị trường dệt may, da giày nội địa đạt khoảng 6 - 6,5 tỷ USD. Trong đó quần áo chiếm 5 tỷ USD, giày dép và túi xách chiếm 1,1 - 1,2 tỷ USD. 

“Hiện 50% thị phần thuộc về thương hiệu ngoại, 50% còn lại của doanh nghiệp Việt, một bức tranh vừa mở ra dư địa lớn, vừa phản ánh sự cạnh tranh khốc liệt. Trong khi đó, các cường quốc xuất khẩu đều chú trọng cân bằng giữa xuất khẩu và tiêu thụ nội địa. Với Việt Nam, đây cũng là hướng đi tất yếu để chuẩn bị cho cạnh tranh toàn cầu”, ông Linh chia sẻ.

Thực tế, nhiều thương hiệu Việt đã nỗ lực khẳng định chỗ đứng, song không dễ mở rộng thị phần. Bà Nguyễn Thị Tuyết Mai, Phó tổng thư ký VITAS cho biết, ngoài phân khúc nhập khẩu cao cấp, hàng giá rẻ từ nước ngoài đang chiếm lĩnh thị trường, đặc biệt trên kênh trực tuyến, khiến doanh nghiệp Việt gặp rất nhiều khó khăn.

Ví dụ điển hình là thương hiệu khác là Belluni của Tổng công ty 28 (Bộ Quốc phòng), sau 12 năm phát triển cũng đã tạo được chỗ đứng trong phân khúc thời trang nam cao cấp. Song theo bà Nguyễn Thị Hồng Trang, Phó phòng Nghiên cứu phát triển và Đầu tư của doanh nghiệp, sau đại dịch Covid-19, người tiêu dùng chuyển mạnh sang kênh mua sắm trực tuyến và ưu tiên sản phẩm giá rẻ dưới 300.000 đồng. 

“Để cạnh tranh online, chúng tôi phải tung nhiều chương trình giảm giá, nhưng nếu lạm dụng sẽ làm suy giảm hình ảnh thương hiệu trung cấp mà Belluni đang xây dựng”, bà Trang chia sẻ.

Có thể thấy, dù tầng lớp trung lưu ngày càng tăng, nhu cầu tiêu dùng sản phẩm chất lượng cao mở ra dư địa lớn, nhưng doanh nghiệp Việt vẫn chật vật tìm chỗ đứng ngay trên “sân nhà”.

Cần gỡ bài toán nguyên phụ liệu 

Khó khăn lớn nhất hiện nay là sự phụ thuộc vào nguyên phụ liệu nhập khẩu. Theo ông Phan Văn Chinh, Phó cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công thương), tỷ lệ nội địa hóa trong ngành dệt may, da giày mới đạt khoảng 40 - 50%. 

“Phần còn lại chiếm dung lượng rất lớn, trong khi thị trường trong nước ước đạt 6 - 6,5 tỷ USD, mở ra cơ hội gia tăng đơn hàng, thúc đẩy công nghiệp phụ trợ và nâng tỷ lệ nội địa hóa”, ông nhấn mạnh.

Doanh nghiệp gặp khó với bài toán nguyên phụ liệu.

Hiện nay, nguyên liệu chủ yếu nhập từ Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, Hàn Quốc... Do nhiều đơn hàng xuất khẩu buộc phải dùng nguyên liệu đối tác chỉ định, doanh nghiệp trong nước thiếu động lực đầu tư vào nguồn cung nội địa. Điều này khiến ngành khó hình thành chuỗi cung ứng tự chủ, làm giảm khả năng cạnh tranh cả trong xuất khẩu lẫn tiêu thụ nội địa.

Ở góc nhìn doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Hồng Trang cho biết, phần lớn vải trong nước vẫn phải nhập khẩu, dù doanh nghiệp đã có nhà máy dệt cung cấp cho quân đội và sẵn sàng kết nối với doanh nghiệp khác. “Khó khăn lớn nhất là đầu vào như sợi, bông còn thiếu, trong khi đầu tư máy móc dệt hiện đại tốn chi phí rất lớn. Hiện chúng tôi mới sản xuất được vải cotton cơ bản, chủ yếu phục vụ quân đội”, bà Trang chia sẻ.

Bài toán nguyên phụ liệu cũng là rào cản của ngành da giày. Bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký LEFASO phân tích: “Doanh nghiệp da giày trong nước chiếm lĩnh phân khúc trung cấp nhưng cũng khá chật vật. Thiếu nguồn cung ứng đạt chuẩn với giá hợp lý khiến doanh nghiệp phải loay hoay với bài toán giá thành để giữ khách hàng”.

Trước thách thức này, cả hiệp hội và doanh nghiệp đều mong muốn hình thành các chuỗi cung ứng nội địa và các trung tâm nguyên phụ liệu. Bộ Công thương cũng ủng hộ chủ trương xây dựng trung tâm giao dịch nguyên liệu dệt may, da giày… để doanh nghiệp mua bán tập trung, giảm chi phí và nâng sức cạnh tranh.

Theo bà Xuân, trong giai đoạn 2026 - 2030, LEFASO sẽ phối hợp Bộ Công thương xây dựng lộ trình phát triển thương hiệu Việt, với mục tiêu năm đầu có 5 thương hiệu, năm sau 10 thương hiệu, dần hình thành chuỗi thương hiệu mạnh, đủ sức đáp ứng nhu cầu trong nước và vươn ra quốc tế.