Dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu đề xuất Quỹ Bình ổn giá xăng dầu sẽ do cơ quan quản lý Nhà nước nắm giữ.

Đề xuất chuyển về cơ quan nhà nước quản lý

Dự thảo Nghị định kinh doanh xăng dầu mới đang được lấy ý kiến xây dựng, nhằm thay thế 3 nghị định về quản lý xăng dầu hiện nay, gồm: Nghị định 83/2014/NĐ-CP, Nghị định 95/2021/NĐ-CP và Nghị định 80/2023/NĐ-CP.

Trong Dự thảo lần 3 vừa gửi Bộ Tư pháp thẩm định, Bộ Công thương đề xuất Quỹ Bình ổn giá xăng dầu sẽ không để tại doanh nghiệp đầu mối kinh doanh như hiện nay, mà sẽ do Nhà nước nắm giữ. Việc sử dụng quỹ này sẽ theo quy định tại Luật Giá 2023.

Như vậy, so với những dự thảo trước, quan điểm của Bộ Công thương về Quỹ Bình ổn giá xăng dầu có điểm khác, đó là vẫn giữ quỹ, nhưng thay vì doanh nghiệp giữ, thì chuyển về cho Nhà nước quản lý. Bộ Tài chính sẽ hướng dẫn doanh nghiệp chuyển, nộp số dư Quỹ Bình ổn giá xăng dầu vào ngân sách.

Trong trường hợp mặt bằng giá thị trường của các mặt hàng xăng dầu có biến động bất thường, hoặc trường hợp cơ quan có thẩm quyền ban bố tình trạng khẩn cấp, sự cố, thảm họa, thiên tai, dịch bệnh..., Bộ Công thương chủ trì, phối hợp báo cáo Chính phủ xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp bình ổn giá theo quy định của Luật Giá 2023.

Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương) lý giải: “Quỹ Bình ổn giá xăng dầu vẫn có, nhưng được thực hiện theo quy định của Luật Giá 2023 và không được sử dụng thường xuyên như hiện tại”.

Trên thực tế, ở Dự thảo lần 3 này, cơ quan soạn thảo đã lắng nghe ý kiến góp ý của các doanh nghiệp, hiệp hội.

Trước đó, Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam (VINPA) đề nghị bỏ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, vì cho rằng, nếu thực hiện chu kỳ điều hành giá 7 ngày/lần, thì mức độ biến động giá giữa 2 lần điều chỉnh cơ bản không lớn, giá trong nước đã bám sát diễn biến giá thế giới. Do đó, tác động của điều chỉnh giá bán xăng dầu không lớn.

Còn nếu vẫn còn Quỹ, VINPA đề xuất giao cho một cơ quan nhà nước trực tiếp quản lý quỹ này, quy định cụ thể trích, chi quỹ đảm bảo kịp thời, thuận lợi và không ảnh hưởng đến doanh nghiệp, đồng thời bổ sung vào giá bán xăng dầu, vì không có trích, chi Quỹ Bình ổn giá xăng dầu trong giá cơ sở.

VINPA cho rằng, cách này giúp khắc phục những bất cập về tình trạng sử dụng Quỹ như thời gian qua, vừa minh bạch các thông tin về Quỹ.

TS. Nguyễn Đức Độ, Phó viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Học viện Tài chính) đánh giá, việc đưa Quỹ Bình ổn giá xăng dầu về một đầu mối sẽ giúp việc quản lý được tập trung và nếu thất thoát, trách nhiệm sẽ được làm rõ. Tuy nhiên, dù cơ quan quản lý nhà nước nắm Quỹ Bình ổn giá xăng dầu thì vẫn cần cơ chế giám sát để đảm bảo tính minh bạch, công khai, trách thất thoát và chiếm dụng tiền của người dân.

Góp ý cho Dự thảo Nghị định kinh doanh xăng dầu, Bộ Công an cho rằng, công tác quản lý nhà nước và sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu còn nhiều sơ hở, bất cập, để một số thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu chiếm dụng, sử dụng sai mục đích; ngoài ra, một số cơ quan chức năng và dư luận doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có ý kiến trái ngược về sự cần thiết duy trì quỹ này.

“Bộ Công thương và Bộ Tài chính đánh giá kỹ vai trò, tác dụng của Quỹ trong thực hiện mục tiêu ổn định giá xăng dầu trong nước trước các biến động đột ngột về giá của thị trường xăng dầu thế giới; sự phù hợp quy định về Quỹ với quy định của pháp luật. Trong trường hợp tiếp tục duy trì Quỹ thì nghiên cứu sửa đổi, bổ sung vào Dự thảo nghị định, quy định chặt chẽ việc trích lập, sử dụng và quản lý Quỹ”, Bộ Công an đề nghị.

Kiến nghị bỏ Quỹ bình ổn giá xăng dầu

Bỏ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu là đề nghị được nhiều chuyên gia và doanh nghiệp đưa ra từ nhiều năm qua, trong tất cả các hội nghị góp ý cho Dự thảo Nghị định kinh doanh xăng dầu. Theo các doanh nghiệp, quỹ này không giúp bình ổn giá, nên bỏ để điều hành bằng công cụ thuế, phí và dự trữ.

Dù Dự thảo đưa nội dung mới về Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, song nhiều doanh nghiệp vẫn chưa hài lòng. Các doanh nghiệp lớn như Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOIL), Tổng công ty Thương mại xuất nhập khẩu Thanh Lễ - CTCP… đều muốn bỏ quỹ này.

Chính Bộ Công thương cũng thừa nhận, thời gian qua, quỹ này đã bộc lộ nhiều bất cập. Do đó, cơ quan soạn thảo sẽ lấy ý kiến để đưa ra cơ chế phù hợp, đảm bảo đúng với Luật Giá và các quy định của pháp luật liên quan.

Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Thanh tra Chính phủ cũng cho rằng, việc trích lập, chi sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu hiện nay chưa phù hợp với quy định tại Luật Giá.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ công bố cuối năm 2023 cho thấy, Quỹ Bình ổn giá xăng dầu liên tục bị các thương nhân đầu mối chiếm dụng và sử dụng sai mục đích, có 7/15 đầu mối xăng dầu sử dụng sai mục đích quỹ này, không kết chuyển tiền về tài khoản quỹ, mà để lại tài khoản thanh toán của doanh nghiệp, số tiền gần 8.000 tỷ đồng.

Chưa kể, từ khi rút ngắn chu kỳ điều hành giá xuống 7 ngày một lần, mức biến động giữa hai lần không lớn, chưa phải dùng tới Quỹ Bình ổn giá xăng dầu.

Số liệu được Bộ Tài chính công bố cho thấy, cuối năm 2023, số dư Quỹ Bình ổn giá xăng dầu còn khoảng 6.655 tỷ đồng, tăng hơn 2.000 tỷ đồng so với cuối năm 2022. Trong các kỳ điều hành từ đầu năm 2024 đến nay, liên bộ Công thương - Tài chính gần như không chi sử dụng quỹ...