Phần lớn các doanh nghiệp VIE50 là các doanh nghiệp quy mô trung bình và lớn, doanh thu bình quân giai đoạn 2021-2022 đạt khoảng 45 nghìn tỷ. Kết quả nghiên cứu cho thấy, nhìn chung tình hình đổi mới sáng tạo ở các doanh nghiệp lớn Việt Nam đang chứng kiến nhiều bước tiến đáng kể. Các doanh nghiệp này đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, nghiên cứu và phát triển (R&D) nhằm cải thiện sản phẩm, dịch vụ và quy trình sản xuất. Các doanh nghiệp cũng tích cực hợp tác với các tổ chức quốc tế, viện nghiên cứu và các công ty công nghệ hàng đầu thế giới để trao đổi kỹ năng, kiến thức và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Trong lý thuyết và thông lệ quốc tế về hoạt động đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp, có 4 cấu phần chính là (1) Đổi mới sáng tạo sản phẩm/dịch vụ; (2) Đổi mới sáng tạo quy trình; (3) Đổi mới sáng tạo marketing; và (4) Đổi mới sáng tạo tổ chức. Kết quả nghiên cứu các doanh nghiệp trong VIE50 cho thấy, thực trạng các hoạt động đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp lớn Việt Nam hiện nay được xếp theo thứ tự từ cao nhất là đổi mới sáng tạo sản phẩm/dịch vụ; thứ hai là đổi mới sáng tạo quy trình; thứ ba là đổi mới sáng tạo cơ cấu tổ chức và văn hoá doanh nghiệp; và thấp nhất là đổi mới sáng tạo marketing.

Các cấu phần đổi mới sáng tạo trong các doanh nghiệp VIE50. Nguồn: Theo kết quả khảo sát Chương trình VIE50, 2023

Trong hoạt động đổi mới sáng tạo sản phẩm/dịch vụ, có thể thấy đa số các doanh nghiệp lớn Việt Nam trong Danh sách VIE50 đã và đang thực hiện tương đối tốt hoạt động này. Trong đó, hình thức chiếm tỷ lệ cao nhất là “Đã giới thiệu nhiều sản phẩm/dịch vụ mới ra thị trường” với tỷ lệ 58,2%; tiếp đến là lựa chọn “Sản phẩm/dịch vụ mới của công ty đã đóng góp đáng kể vào sự thay đổi của ngành” với tỷ lệ 25,3%; “Đưa ra nhiều sản phẩm/dịch vụ mới hơn là các đối thủ cạnh tranh” và “Thường xuyên cải tiến cho các sản phẩm/dịch vụ đã có” với tỷ lệ lần lượt là 9,3% và 7,2%.

Đổi mới sản phẩm dịch vụ trong các doanh nghiệp VIE50. Nguồn: Theo kết quả khảo sát Chương trình VIE50, 2023

Những doanh nghiệp lớn, tiêu biểu trong Top 10 của VIE50 như Vietcombank hay Viettel đều giới thiệu những sản phẩm, dịch vụ mới và chiến lược dài hạn cho hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, có tính chất đột phá thị trường trong thời gian qua.

Tập đoàn Viễn thông Quân đội Viettel trong hai năm liên tiếp (2020, 2021) được đánh giá là doanh nghiệp Việt Nam có sức ảnh hưởng nhất về đổi mới sáng tạo khu vực Nam Á và Đông Nam Á, đồng thời là thương hiệu viễn thông giá trị nhất Việt Nam, đứng số 1 tại Đông Nam Á, đứng thứ 10 châu Á và thứ 18 trong số các nhà mạng có giá trị lớn nhất thế giới năm 2022. Viettel trở thành hình mẫu của một doanh nghiệp nhà nước kinh doanh sáng tạo và có hiệu quả.

Trong khi đó,  Vietcombank với việc đưa vào vận hành Trung tâm đổi mới sáng tạo, lần đầu tiên Vietcombank sẽ chính thức có bộ phận chuyên trách cho công tác đổi mới và sáng tạo, cho việc ươm mầm và nuôi dưỡng các ý tưởng và sáng kiến mới; phát huy tối đa trí tuệ của hơn 22 nghìn cán bộ, nhân viên, người lao động, đóng góp cho sự phát triển của ngân hàng.

Đối với các hoạt động đổi mới sáng tạo quy trình, các doanh nghiệp VIE50 quan tâm nhất là đổi mới quy trình sản xuất, áp dụng khoa học kỹ thuật mới hướng tới cải tiến chất lượng sản phẩm. Tiếp đó là các ưu tiên đầu tư cho đào tạo nhân lực trong việc áp dụng các công nghệ mới, ứng dụng công nghệ thông tin… vào trong công việc của tổ chức.

Một trong những doanh nghiệp trong Top 10 tiêu biểu của VIE50 là Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông đã thực hiện rất hiệu quả việc đổi mới từ quy trình đến sản phẩm, trong đó đặc biệt là quy trình sản xuất. Với mục tiêu đến năm 2025 trở thành doanh nghiệp công nghệ cao dẫn đầu thị trường chiếu sáng tại Việt Nam, Rạng Đông được đánh giá là một trong những doanh nghiệp điển hình trong đổi mới sáng tạo nhưng vẫn giữ sản phẩm kinh doanh cốt lõi đó là sản xuất thiết bị chiếu sáng.

Đối với các hoạt động đổi mới sáng tạo trong cơ cấu tổ chức, văn hoá doanh nghiệp và hoạt động marketing, phần lớn các doanh nghiệp VIE50 tập trung trong những lĩnh vực chính, bao gồm: Thay đổi thiết kế/bao bì hàng hoá (chiếm tỷ lệ 72,73%) và giới thiệu bộ nhận diện thương hiệu mới (68,0%). Những đổi mới liên quan đến phương pháp bán hàng, phân phối chưa được chú trọng nhiều lắm. Trong đổi mới cơ cấu tổ chức, văn hoá doanh nghiệp, phần lớn các doanh nghiệp VIE50 tập trung vào thay đổi cơ cấu quản trị, sự phối kết hợp giữa các bộ phận (chiếm tỷ lệ hơn 90,0%), tiếp đến là đổi mới trong văn hoá và môi trường làm việc (81,2%).

Một điểm đáng chú ý nữa trong các hoạt động đổi mới nêu trên, các doanh nghiệp VIE50 chủ yếu dựa vào nguồn nội lực của doanh nghiệp để tự phát triển (chiếm tỷ lệ 82,0%), chỉ có khoảng 10,0% là kế thừa và áp dụng từ thành tựu của đối tác phát triển.

Một số khía cạnh về đổi mới sáng tạo và cách tân nhìn từ các doanh nghiệp VIE50 phản ánh tương đối chính xác thực tế đổi mới sáng tạo trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam nói chung. Các doanh nghiệp Việt Nam đã khá chú trọng đến việc tìm kiếm để tạo ra các sản phẩm, dịch vụ mới nhằm cung cấp cho thị trường; tuy nhiên, mức độ cải tiến còn chưa cao trên diện rộng nên sản phẩm mới chưa có tính chất đột phá và làm thay đổi lợi thế cạnh tranh, cơ cấu cạnh tranh của ngành.

Ngoài chủ thể doanh nghiệp là đối tượng trực tiếp triển khai và thụ hưởng thành tựu, để hoạt động hiệu quả, đổi mói sáng tạo cần “hệ sinh thái” trong đó cơ quan nhà nước đóng một vai trò rất quan trọng trong việc tạo ra môi trường “hệ sinh thái”, cơ chế thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo và tăng năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia.

Lễ Công bố Danh sách Top 50 Doanh nghiệp Sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả Việt Nam năm 2023 (VIE50) và những kết quả của Chương trình Nghiên cứu về Đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp sẽ được công bố chính thức tại Hội nghị về Đổi mới sáng tạo được tổ chức vào ngày 6/6/2023 tại Hà Nội.