Xuất khẩu tăng tốc nhờ tận dụng FTA

Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam 10 tháng năm nay tăng tốc, bất chấp những dự báo trước đó về lực cản đến từ các chính sách thương mại bất lợi từ các thị trường lớn, mang về 391 tỷ USD, tăng 16,2% và chỉ kém kim ngạch xuất khẩu của cả năm trước khoảng 15 tỷ USD.

Đáng ghi nhận hơn, xuất khẩu hàng hóa sang các thị trường có FTA duy trì đà tăng tích cực, từ ASEAN, Nhật Bản, Hàn Quốc cho tới châu Âu… và các thị trường thuộc các FTA đa phương lẫn song phương.

Xuất khẩu sang thị trường các quốc gia thuộc CPTPP (hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) từ đầu năm tăng trên 22%, chiếm trên 15% trên tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam, cải thiện tích cực hơn mức 13% của cả năm 2024. Xuất khẩu tăng nhờ doanh nghiệp đã biến đến để tận dụng hiệp định này, cũng như đáp ứng quy tiêu chuẩn để có ưu đãi thuế quan tốt nhất.

CPTPP có hiệu lực với Việt Nam từ năm 2019, sau gần 7 năm thực thi đã giúp xuất khẩu tăng trưởng mạnh. Năm 2024, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và các nước CPTPP đạt 102,1 tỷ USD, tăng 6,8% so với năm trước. Việt Nam xuất siêu 9,4 tỷ USD, gấp đôi mức 2023.

Theo bà Trần Thị Thanh Mỹ, Phó tổng Lãnh sự Việt Nam tại Sydney, Trưởng thương vụ Việt Nam tại Australia: "Doanh nghiệp hai nước đã tận dụng rất tốt CPTPP, đưa kim ngạch thương mại song phương tăng cao".

Nếu năm 2012, thương mại hai chiều Việt Nam - Australia mới đạt 5 tỷ USD thì 2019 đạt 8 tỷ USD và đạt kỷ lục vào năm 2022 với 15,7 tỷ USD. Ở chiều xuất khẩu, các ngành hàng đã tận dụng nhanh nhạy CPTPP để tăng xuất khẩu và có ưu đãi thuế quan. Minh chứng, năm 2019 ở thời điểm CPTPP bắt đầu có hiệu lực, xuất khẩu của Việt Nam sang Australia đạt 3,5 tỷ USD thì cuối năm ngoái đã tăng lên 6,5 tỷ USD, tăng 83% so với năm 2019.

Đối với hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), sau 5 năm thực thi, đưa thương mại hai chiều tăng, từ 48,9 tỷ USD lên gần 78 tỷ USD, ghi nhận mức tăng trưởng bình quân 10,1%/năm. Trong đó xuất khẩu sang thị trường EU tăng bình quân 11,7%, nhập khẩu từ thị trường EU tăng bình quân 6,1%.

Bà Đỗ Thị Phương Thảo, Giám đốc Xuất khẩu Công ty TNHH Thủy sản Lenger Việt Nam (Ninh Bình) chia sẻ, mở rộng thị trường xuất khẩu sang các quốc gia có FTA như Nhật Bản, Canada, Australia được doanh nghiệp tập trung mạnh những năm qua, giúp xuất khẩu tăng 2 con số.

Giải pháp là đầu tư vùng nguyên liệu, nâng cao khả năng tự chủ nguồn cung trong nước, qua đó đáp ứng yêu cầu xuất xứ FTA, vừa củng cố hình ảnh chuỗi cung ứng bền vững thủy sản của Việt Nam. Nhờ vậy sản phẩm xuất khẩu được ưu đãi thuế, cạnh tranh tốt hơn với các đối thủ chưa có FTA, giúp tăng trưởng bền vững.

Lenger Việt Nam cũng là doanh nghiệp sớm có những lô hàng xuất khẩu đầu tiên chỉ sau ít ngày FTA với EU đi vào thực thi.

Nhìn rộng ra, hệ thống FTA hiện hành với 17 FTA đã ký kết, thực thi và 3 FTA đang đàm phán (FTA giữa Việt Nam và Khối EFTA,  FTA Việt Nam - Mercosur và FTA ASEAN - Canada - ACAFTA) đang mở ra lợi thế cạnh tranh đáng kể cho xuất khẩu Việt Nam, giúp doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu và hưởng ưu đãi trong bối cảnh thuế quan bủa vây.

Bộ Công thương khẳng định, FTA giúp Việt Nam gia tăng kim ngạch xuất khẩu, với mức tăng trưởng hơn 20%, một số thị trường tăng trên 30%, cao hơn nhiều so với tốc độ tăng xuất khẩu chung.

Hệ sinh thái FTA giúp Việt Nam bứt phá

Việt Nam hiện nằm trong nhóm quốc gia đang phát triển có số lượng FTA nhiều nhất, với 20 hiệp định đã ký kết và đang đàm phán thêm các FTA mới như với Ấn Độ, các nước vùng Vịnh (GCC)… nhằm mở rộng thị trường xuất khẩu. Việc ký kết và thực thi các FTA giúp doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, tận dụng ưu đãi thuế quan, mở rộng quy mô sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tuy nhiên, trong quá trình thực thi, doanh nghiệp vẫn đối mặt nhiều thách thức: thiếu thông tin thị trường, khó đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định khắt khe của nước nhập khẩu như SPS hay phát triển bền vững; hạn chế về vốn, công nghệ, xây dựng thương hiệu; đặc biệt là thiếu sự liên kết giữa doanh nghiệp với nhau và với cơ quan quản lý, địa phương.

Trước thực tế đó, Bộ Công thương đang xây dựng Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy hợp tác công - tư và phát triển ngành hàng xuất khẩu chủ lực. Theo ông Ngô Chung Khanh, Phó vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, hệ sinh thái này sẽ tạo mạng lưới kết nối giữa các chủ thể trong chuỗi giá trị - từ sản xuất, chế biến, logistics đến tài chính; đồng thời giúp mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, nâng cao năng suất và thúc đẩy tăng trưởng xanh, bền vững.

Năm 2024, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt gần 800 tỷ USD, tăng 15,4% so với năm trước đó; trong đó xuất khẩu gần 406 tỷ USD, nhập khẩu hơn 380 tỷ USD. Đến 10 tháng năm 2025, con số này đã đạt 762,5 tỷ USD. Việc tiếp tục mở rộng hệ sinh thái FTA được kỳ vọng sẽ đưa tổng kim ngạch ngoại thương Việt Nam sớm cán mốc 1.000 tỷ USD, với xuất khẩu vượt 500 tỷ USD, tạo đột phá về thương mại và tăng trưởng bền vững cho các giai đoạn tiếp theo.