Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu bế mạc Diễn đàn - Ảnh PT.

Giám sát phải đóng vai trò “kiến tạo” - không chỉ giám sát “điều hành” thực hiện chính sách, pháp luật mà còn “định hướng” nhằm góp phần hoàn thiện những chính sách dài hạn, ổn định, có tầm nhìn, theo Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định. 

Chiều 6/8, phát biểu bế mạc Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khái quát, tại đây, nhiều gợi ý chính sách quan trọng, ý nghĩa, thiết thực nhằm hướng tới đưa hoạt động giám sát của Quốc hội ngày càng bảo đảm hiệu quả, thiết thực, bám sát thực tiễn để gợi mở hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Phó chủ tịch Quốc hội cho biết, Diễn đàn đã đạt được sự thống nhất cao về nhiều vấn đề lớn, nhiều nội dung quan trọng.

Một là, giám sát của Quốc hội là công cụ quan trọng góp phần tổng kết thực tiễn, tháo gỡ khó khăn để phát huy nội lực, khai thông điểm nghẽn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và bảo đảm an sinh xã hội. Giám sát phải hướng tới hiệu quả thực chất, có trọng tâm, trọng điểm, gắn với giải trình, phản biện chính sách và hậu kiểm chặt chẽ.

Hai là, giám sát phải đóng vai trò “kiến tạo” - không chỉ giám sát “điều hành” thực hiện chính sách, pháp luật mà còn “định hướng” nhằm góp phần hoàn thiện những chính sách dài hạn, ổn định, có tầm nhìn. Quốc hội cần tiếp tục đổi mới cả về nội dung, phương pháp và cách thức tổ chức thực hiện hoạt động giám sát theo hướng chuyên sâu, dựa trên dữ liệu và thông tin từ thực tiễn.

Ba là, tăng cường sự gắn kết chặt chẽ giữa hoạt động giám sát và công tác xây dựng pháp luật, trong đó, khi công tác giám sát “đi trước một bước” cũng góp phần làm rõ cơ sở thực tiễn, kiến tạo cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật. Thực hiện yêu cầu muốn đưa pháp luật vào thực tiễn có hiệu quả thì trước hết phải đưa thực tiễn vào pháp luật. Ở chiều ngược lại, cần tăng cường công tác giám sát việc thực hiện ngay từ khi chính sách, pháp luật có hiệu lực thi hành, qua đó nâng cao, phát huy hiệu lực, hiệu quả của chính sách, pháp luật đã ban hành.

Bốn là, tư duy của hoạt động giám sát phải dựa trên kết quả và tác động, thay vì chỉ dừng ở quy trình, hình thức. Kết quả của hoạt động giám sát phải trả lời được các câu hỏi: chính sách, pháp luật được giám sát có mang lại lợi ích gì cho người dân? Có đạt hiệu quả không? Có cần điều chỉnh không?

Năm là, cần có sự phối hợp chặt chẽ để giám sát hiệu quả, cần có sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan trong bộ máy nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, chuyên gia, báo chí và người dân. Cần tăng cường minh bạch, công khai kết quả giám sát và trách nhiệm giải trình.

“Kết quả Diễn đàn hôm nay sẽ là nguồn tư liệu và kinh nghiệm quý giá cho hoạt động của Quốc hội trong thời gian tới, đặc biệt là trong chuẩn bị các chương trình giám sát nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI và hằng năm. Ngay sau khi kết thúc Diễn đàn, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo xây dựng Báo cáo tổng thuật với đầy đủ kết quả của Diễn đàn, gửi đến các cơ quan Đảng, Quốc hội, Chính phủ để nghiên cứu, tham khảo trong quá trình nghiên cứu sửa đổi các quy định của pháp luật nói chung và pháp luật về hoạt động giám sát nói riêng, cũng như trong quá trình hoạch định các chủ trương, chính sách, định hướng về phát triển kinh tế - xã hội.

"Trước mắt, sẽ gửi đến các vị đại biểu Quốc hội để nghiên cứu, tham khảo để chuẩn bị kỹ lưỡng hơn cho các nội dung sẽ được Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội cho ý kiến, nhất là đối với việc sửa đổi toàn diện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội của Hội đồng nhân dân và các văn bản có liên quan theo đúng tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật; việc đánh giá kết quả thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, trong đó có các nghị quyết về chất vấn và giám sát chuyên đề tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV vào tháng 10 tới đây”, Phó chủ tịch Quốc hội phát biểu.

Trước đó, phát biểu tổng kết phiên chuyên đề thứ hai về “Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật”, Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhấn mạnh, bối cảnh mới của đất nước hiện nay đang đặt ra nhiều yêu cầu cấp thiết đối với việc tiếp tục đổi mới tư duy xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật để quản trị quốc gia hiệu quả.

Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương phát biểu tại Diễn đàn.

"Trong đó, hoạt động giám sát của Quốc hội đóng vai trò trọng yếu, thường xuyên để bảo đảm hiệu quả tổ chức thực thi pháp luật. Những bất cập trong thi hành chính sách không chỉ do các quy định của pháp luật mà còn có nguyên nhân là việc giám sát thiếu chiều sâu, thiếu phản hồi từ thực tiễn", ông Phương nêu rõ.

Tuy nhiên, theo Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương thì hoạt động giám sát còn không ít vấn đề đặt ra, như sự gắn kết giữa hoạt động giám sát với hoàn thiện chính sách, pháp luật của Quốc hội thể hiện chưa phong phú, sinh động, một số kiến nghị sau giám sát còn chung chung, chưa rõ cần sửa đổi, bổ sung chính sách gì, điều luật gì của luật nào, cơ sở thực tiễn, khoa học ra sao? Chưa có cơ chế rõ ràng để ràng buộc trách nhiệm thực hiện kiến nghị sau giám sát, dẫn đến sự chậm trễ trong việc xử lý và phản hồi các kiến nghị giám sát hoặc không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ.

Việc sử dụng kết quả giám sát đôi lúc còn mang tính tham khảo, chưa trở thành yêu cầu bắt buộc. Một số lĩnh vực còn “vùng trống” trong giám sát, đặc biệt là những lĩnh vực pháp luật chuyên sâu hoặc có tính liên ngành; việc huy động trí tuệ của chuyên gia, thu thập các thông tin phản biện chính sách ở các cơ quan, viện nghiên cứu còn hạn chế; năng lực phân tích, xử lý thông tin hỗ trợ giám sát chưa đáp ứng được yêu cầu…, theo lời Phó chủ tịch Quốc hội.