Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Trung Quốc trong tháng 7/2023 đã giảm 0,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Ảnh: AFP

Áp lực giảm phát đến từ các yếu tố kinh tế căn bản

Sự suy giảm các yếu tố kinh tế căn bản của Trung Quốc đã trở nên rõ rệt trong những tháng gần đây và số liệu kinh tế gần đây nhất cũng không như kỳ vọng. Theo số liệu được công bố chính thức, kinh tế Trung Quốc trong quý II/2023 tăng trưởng 6,3% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn mức dự báo tăng trưởng 7,3%. Nguyên nhân được chỉ ra là do nhu cầu trong và ngoài nước cùng suy yếu và động lực tăng trưởng sau Covid-19 đã chững lại.

Mới đây, Cơ quan Thống kê Quốc gia Trung Quốc đã tạm ngừng công bố số liệu thất nghiệp ở thanh niên khi con số này tăng vọt lên mức kỷ lục.

Chưa hết, số liệu tín dụng tháng 7 cho thấy nhu cầu vay vốn từ các doanh nghiệp và hộ gia đình đều sụt giảm. Trong khi đó, suy thoái của ngành bất động sản Trung Quốc vẫn là mối lo lớn khi công ty tiếng tăm một thời Country Garden đang đứng bên bờ vực vỡ nợ, còn "gã khổng lồ" bất động sản Evergrande Group đã nộp đơn xin bảo hộ phá sản ở Mỹ vào đầu tháng 8.

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) toàn phần của Trung Quốc trong tháng 7 đã giảm 0,3% so với cùng kỳ năm ngoái, chính thức đưa nền kinh tế này lần đầu tiên rơi vào giảm phát sau hơn hai năm. Điều này trái ngược với những vấn đề (trong đó có lạm phát) mà các nền kinh tế lớn ở phương Tây đang đối mặt.

Mặc dù sự sụt giảm CPI có thể do các yếu tố nhất thời như giá năng lượng và thịt lợn cùng giảm, nhưng lạm phát cơ bản cũng bị đè nặng bởi giá nhà ở và các giá cả liên quan do lĩnh vực bất động sản suy yếu.

"Mặc dù mối liên kết giữa Trung Quốc và nền kinh tế toàn cầu đang thay đổi khi Bắc Kinh cố gắng chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng dựa vào tiêu dùng và căng thẳng thương mại với phương Tây vẫn gia tăng, nhưng Trung Quốc vẫn là công xưởng sản xuất của thế giới", bà Tiffany Wilding, giám đốc điều hành công ty quản lý đầu tư Pimco (Mỹ), nhận xét.

"Hệ quả là sự suy giảm kinh tế Trung Quốc và giá cả sụt giảm (đặc biệt là giá sản xuất của Trung Quốc) có thể lan sang thị trường toàn cầu - tin tốt trong ngắn hạn cho cuộc chiến chống lạm phát tăng cao của các ngân hàng trung ương ở phương Tây", bà Wilding nói.

Trong khi các nền kinh tế phương Tây đương đầu với lạm phát tăng cao sau đại dịch Covid-19 do nhu cầu tăng trở lại còn nguồn cung bị hạn chế, thì Trung Quốc không gặp phải tình trạng này bởi sức mạnh sản xuất nội địa đã giúp họ giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn nguồn cung và giá hàng hóa toàn cầu được điều tiết.

Tuy nhiên, trong một báo cáo nghiên cứu công bố tuần trước, giám đốc điều hành Wilding và nhà kinh tế học Trung Quốc tại Pimco, bà Carol Liao, cùng cho rằng nhu cầu nội địa của Trung Quốc đã chững lại và khiến nước này rơi vào tình trạng dư thừa công suất. Trong khi đó, việc hạn chế sử dụng đòn bẩy trong lĩnh vực bất động sản và hỗ trợ tài chính của chính quyền địa phương đã làm tăng thêm áp lực giảm phát và ảnh hưởng đến đầu tư trong nước, khiến "công suất trong lĩnh vực sản xuất chế tạo dư thừa trên diện rộng".

"Ngoài ra, phản ứng của chính phủ Trung Quốc đối với những yếu tố kinh tế căn bản đang suy yếu hiện là chưa đủ. Nỗ lực của chính phủ nhằm kích thích và ổn định tăng trưởng thông qua nới lỏng tiếp cận tín dụng, đặc biệt là cho các doanh nghiệp nhà nước và đầu tư cơ sở hạ tầng, vẫn chưa đủ để bù đắp lực cản từ thị trường bất động sản, bởi dòng tín dụng mới vào nền kinh tế này đã bị thu hẹp trong năm qua", hai nhà kinh tế của Pimco nói thêm.

Ngân hàng Trung ương Trung Quốc tuần trước đã tăng cường các biện pháp nhằm ngăn chặn sự mất giá nhanh chóng của đồng nhân dân tệ do số liệu kinh tế ảm đạm và niềm tin của người tiêu dùng đang suy giảm. Tuy vậy, thị trường dường như không cho rằng Bắc Kinh đã hành động đủ để đảo ngược các xu hướng suy giảm gần đây.

Theo bà Skylar Montgomery Koning, chuyên gia kinh tế vĩ mô cấp cao tại công ty dự báo kinh tế TS Lombard (Vương quốc Anh), sự thất vọng của thị trường có thể sẽ còn tiếp tục vì bất kỳ biện pháp kích thích tài khóa nào của chính phủ Trung Quốc sẽ là "phiên bản mạnh mẽ hơn của các biện pháp nới lỏng hiện nay" hơn là "kích thích trên diện rộng cần thiết để vực dậy niềm tin vào giá cả".

"Sự phục hồi gây thất vọng của Trung Quốc đang tác động tiêu cực đến tâm lý và tăng trưởng toàn cầu. Điều này đã trái ngược với bối cảnh toàn cầu đang khá yên ổn và nền kinh tế Mỹ mạnh lên đáng kể, nhưng lại đem lại sự cân bằng tốt cho các tài sản rủi ro vì đồng đô la Mỹ mạnh lên đáng kể cũng gây bất lợi", bà Montgomery Koning nói.

Mặc dù các nhà chức trách Trung Quốc đã cố gắng ngăn chặn sự trượt giá một chiều của đồng nhân dân tệ, nhưng bà Montgomery Koning cho biết hướng đi đã rất rõ ràng và TS Lombard sẽ vẫn duy trì mua vào đồng đô la Mỹ so với đồng nhân dân tệ.

"Tăng trưởng chậm hơn, kích thích hạn chế, thương mại sụt giảm và dòng vốn chảy ra ngoài đều ám chỉ sự suy giảm hơn nữa của CNY (đồng nhân dân tệ - BTV) trong quý này", bà Montgomery Koning lưu ý.

Mây đen bao phủ thị trường toàn cầu

Mặc dù Trung Quốc đang điều chỉnh lại mô hình tăng trưởng để ít phụ thuộc hơn vào các trụ cột truyền thống là bất động sản và xuất khẩu các mặt hàng công nghiệp chế tạo, nhưng hàng hóa do Trung Quốc sản xuất vẫn thống trị thị trường hàng tiêu dùng toàn cầu, đặc biệt là ở Mỹ.

Giám đốc điều hành công ty quản lý đầu tư Pimco và cộng sự dẫn số liệu của Cơ quan điều tra dân số Mỹ cho hay, tính đến tháng 6, giá hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc giảm trung bình 3% so với năm ngoái, trong khi giá sản xuất hàng tiêu dùng ở Trung Quốc giảm 5% tính theo đồng đô la Mỹ.

"Điều quan trọng là sự sụt giảm này đang được chuyển sang người tiêu dùng Mỹ; tháng 7 đánh dấu lần đầu tiên kể từ đại dịch Covid-19 xuất hiện, giá hàng tiêu dùng bán lẻ tại Mỹ đã sụt giảm trong ba tháng qua", hai nhà phân tích của Pimco nói thêm. Họ cho rằng xu hướng dịch chuyển trên có khả năng lan sang các thị trường phát triển khác vì lạm phát ở Mỹ thường cao nhất so với các nền kinh tế lớn khác kể từ đại dịch xuất hiện.

Xuất khẩu của Trung Quốc suy yếu trong những tháng gần đây. Khi những rủi ro tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế trở thành hiện thực, Trung Quốc có thể xem xét sử dụng chính sách tài khóa để thúc đẩy xuất khẩu và giải quyết vấn đề dư cung trong nước, khi đó thị trường toàn cầu sẽ tràn ngập hàng tiêu dùng giá rẻ.

"Điều này dường như đã xảy ra ở Đức, khi xuất khẩu xe điện giá rẻ của Trung Quốc sang thị trường này gần đây tăng mạnh, cho nên việc giảm giá trong nước có thể lan sang các nước khác", hai nhà phân tích của Pimco lập luận.

Ngoài ra, áp lực giảm phát toàn cầu cũng chịu tác động từ giá cả hàng hóa ở các nước nhập khẩu nhiều hàng hóa, đơn cử như Trung Quốc - quốc gia nhập khẩu hàng hóa lượng lớn hàng hóa thế giới nhưng nhu cầu nội địa vẫn yếu.

"Đầu tư nội địa của Trung Quốc vẫn yếu trong khi năng lực sản xuất dư thừa trên diện rộng, doanh số bán nhà xây mới và đất thấp, có thể sẽ tiếp tục kéo giảm nhu cầu hàng hóa toàn cầu", hai chuyên gia của Pimco phân tích.

Đồng quan điểm trên, bà Montgomery Koning từ TS Lombard nhận thấy rằng các biện pháp kích thích của Trung Quốc trong chu kỳ điều chỉnh chính sách này tập trung cho người tiêu dùng, thay vì thúc đẩy đầu tư, có nghĩa là "nhu cầu mới đối với hàng hóa công nghiệp đã thấp hơn kỳ vọng".

Các nhà phân tích của Pimco nhận định: "Các yếu tố kinh tế căn bản của Trung Quốc xấu đi, đã gây ra áp lực giảm phát, kéo giảm lạm phát cả ở Trung Quốc và các thị trường toàn cầu nhập hàng hóa từ Trung Quốc". Họ cảnh báo, với độ trễ thông thường, giảm phát ở Trung Quốc có thể chỉ mới bắt đầu tác động đến thị trường tiêu dùng toàn cầu, nhưng nó có thể sẽ tăng tốc trong những quý tới.

Các nhà phân tích của Pimco cũng lưu ý, nguy cơ áp lực lạm phát kéo dài và rõ rệt hơn sẽ phụ thuộc vào phản ứng chính sách tài khóa của chính phủ Trung Quốc trong những tháng tới, đồng thời cho rằng biện pháp kích thích thích hợp để thúc đẩy nhu cầu trong nước có thể đẩy nhanh lạm phát trở lại, còn các biện pháp chính sách không phù hợp có thể rơi vào "vòng xoáy đi xuống".

"Giảm phát dai dẳng ở Trung Quốc có thể sẽ lan sang các thị trường phát triển, vì đồng nhân dân tệ yếu hơn và tỷ lệ hàng tồn kho trên doanh thu tăng cao làm giảm giá hàng hóa Trung Quốc ở nước ngoài - một diễn biến mà các ngân hàng trung ương ở các nước phát triển có thể sẽ hoan nghênh", Pimco dự đoán.

Sự không chắc chắn về tiềm năng phục hồi của kinh tế Trung Quốc đã phủ một đám mây đen lên thị trường toàn cầu trong những tuần gần đây.

Theo hai chiến lược gia Maximilian Uleer và Carolin Raab của Deutsche Bank, việc cắt giảm lãi suất của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc và lời cam kết của chính phủ nước này về việc tăng cường các biện pháp kích thích tài chính hơn nữa đã không giúp ích nhiều cho việc xoa dịu lo ngại của châu Âu. Trên thực tế, các công ty châu Âu phụ thuộc nhiều vào nhu cầu hàng hóa của Trung Quốc và khoảng 10% lợi nhuận của họ được tạo ra ở quốc gia này.

Tuy nhiên, hai chiến lược gia của Deutsche Bank vẫn kỳ vọng nền kinh tế Trung Quốc sẽ ổn định trong quý IV/2023.