Những nghịch lý

Bà Bùi Cẩm Vân, Giám đốc Khối Quản trị Doanh nghiệp của Buymed nêu “nghịch lý 9 tỷ USD” của thị trường dược Việt Nam, với quy mô gần 8,9 tỷ USD (năm 2024), lớn thứ hai Đông Nam Á, nhưng doanh thu 10 công ty nội cộng lại vẫn thấp hơn một Kalbe Farma (Indonesia).

Nguyên nhân, theo đại diện Buymed, nằm ở nhiều yếu tố. Trong đó, sự phân mảnh ở khâu sản xuất, với hơn 250 nhà máy chủ yếu làm thuốc generic, biên lợi nhuận mỏng; thiếu R&D, ít sản phẩm mới, giá trị gia tăng thấp; tư duy bảo hộ, chính sách thiên về an toàn, hạn chế cạnh tranh.

“Có thị trường nhưng không có nhà vô địch quốc gia, đồng nghĩa bỏ lỡ cơ hội phát triển ngay trên sân nhà”, đại diện Buymed nhấn mạnh về nghịch lý của ngành dược Việt Nam.

Sau 7 năm hoạt động, Buymed đạt GMV hơn 7.500 tỷ đồng/năm, kết nối 35.000 nhà thuốc, phòng khám, bệnh viện tại Việt Nam, Campuchia, Thái Lan; 60% GMV đến từ sản phẩm trong nước. Doanh nghiệp đề xuất 4 giải pháp: coi dữ liệu và công nghệ là tư liệu sản xuất mới; cải cách chính sách theo hướng minh bạch, cạnh tranh; thúc đẩy sandbox dược - y tế số; và tạo vốn dài hạn, liên minh sản xuất, chuẩn hóa, xuất khẩu.

Riêng trong lĩnh vực công nghệ, ông Nguyễn Văn Khoa, CEO FPT, Phó chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ, Chủ tịch VINASA, gọi giai đoạn này là “thời điểm vàng” của kinh tế tư nhân gắn với khoa học - công nghệ.

Chỉ hai tuần sau khi Nghị quyết 68-NQ/TW được ban hành, hệ thống văn bản triển khai gần hoàn tất, với tốc độ hiếm có. Thêm vào đó, Việt Nam chuẩn bị có Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (có hiệu lực từ tháng 10/2025), dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số và Luật Đầu tư (sửa đổi).

Một bức tranh sáng được ông Khoa đưa ra khi Việt Nam có 1,5 triệu lao động công nghệ thông tin, tăng trưởng 10-12%/năm; mỗi năm có 120.000 kỹ sư mới; doanh thu xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin đạt 15 tỷ USD (2024).

Ông Khoa kiến nghị, cần triển khai nhanh Nghị quyết 198/2025/QH15; ưu đãi R&D thực chất; đào tạo nhân lực công nghệ chiến lược; xây dựng mô hình GP-LP huy động vốn; và cải cách Luật Đầu tư để giảm thủ tục, chi phí.

Ở lĩnh vực fintech, ông Nguyễn Bá Diệp, Co-Founder của MoMo cho biết Việt Nam có 55 triệu lao động, nhưng chỉ 30% nhận lương qua ngân hàng; 5 triệu hộ tiểu thương còn khó tiếp cận vốn. Fintech vì thế là cầu nối đưa người lao động tự do và tiểu thương vào tài chính chính thống.

MoMo cùng cộng đồng fintech kiến nghị, cần thành lập cơ quan chuyên trách “bà đỡ”; khuyến khích Open API, chia sẻ dữ liệu an toàn; thúc đẩy tài chính số cho lao động tự do; và triển khai sandbox fintech nhanh gọn để vừa thử nghiệm, vừa kiểm soát rủi ro.

Trong khi đó, ở lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, ông Phan Minh Thông, Chủ tịch Phúc Sinh Group nhấn mạnh, Việt Nam xuất khẩu nông sản lớn nhưng chủ yếu vẫn bán nguyên liệu thô, giá trị gia tăng thấp. Ông Thông cho rằng, nông nghiệp Việt Nam cần vượt qua “bẫy thô”.

Các điểm nghẽn được ông Thông đưa ra, gồm: chi phí logistics cao; sản xuất manh mún; thương mại hóa quốc tế hạn chế. “Chỉ khi nông nghiệp tư nhân được tháo gỡ vướng mắc chính sách, chúng tôi mới có thể tạo thêm hàng trăm nghìn việc làm và đưa thương hiệu nông sản Việt vươn tầm”, ông Thông nói.

Các doanh nghiệp tin tưởng khu vực kinh tế tư nhân sẽ thực sự trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, và Việt Nam sẽ vươn lên thành quốc gia tiên phong trong kỷ nguyên AI và đổi mới sáng tạo. Ảnh: Đức Thanh.

"Cá" công nghệ cao sẽ vượt lên

Các doanh cùng thống nhất Việt Nam có thị trường lớn, nhân lực trẻ và nền tảng chính sách mới. Nhưng khu vực tư nhân chỉ có thể bứt phá nếu được trao quyền cạnh tranh công bằng, tiếp cận vốn dài hạn và hạ tầng dữ liệu.

Trong kỷ nguyên khoa học - công nghệ, cạnh tranh toàn cầu không còn là “cá lớn nuốt cá bé”, mà là “cá công nghệ cao vượt lên cá công nghệ thấp”.

Áp lực từ bức tranh toàn cầu ngày càng lộ rõ, khi kinh tế thế giới trong năm 2025-2026 dự kiến chỉ tăng trưởng 3 - 3,1%; các nước lớn chuyển trọng tâm sang công nghệ lõi: AI, dữ liệu lớn, tự động hóa. Đông Nam Á hướng mạnh vào kinh tế số, dự báo đạt 186 tỷ USD (năm 2025); Thái Lan đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GDP vào năm 2030.

Theo GII 2024, Việt Nam xếp hạng 44/133, nổi bật về đầu ra đổi mới (36) nhưng còn yếu ở thể chế (58), nhân lực & nghiên cứu (73), hạ tầng (56).

Báo cáo chuyên đề tại Diễn đàn đưa ra cách tiếp cận 5 mũi nhọn: thể chế, vốn, dữ liệu, nhân lực, hội nhập. Theo đó, một loạt sáng kiến được đề xuất.

Cụ thể: Sandbox chính sách cho fintech, AI, công nghệ xanh, y tế số, edtech. Quỹ đồng đầu tư công - tư trong lĩnh vực deep tech, công nghệ xanh. Trung tâm đổi mới sáng tạo tư nhân theo chuẩn quốc tế tại Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ. Chương trình phổ cập kỹ năng số quốc gia, nhà nước hỗ trợ chi phí đào tạo AI, dữ liệu, tự động hóa. Liên minh dữ liệu quốc gia (Data Trust) đồng sở hữu công - tư, khai thông dữ liệu mở cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, triết lý hành động mới được các doanh nghiệp nhấn mạnh là Chính phủ từ quản lý sang phục vụ, đồng hành, kiến tạo. Trong khi đó, doanh nghiệp từ tham vấn sang đồng kiến tạo.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội hiếm có để rút ngắn khoảng cách phát triển và vươn lên nhóm quốc gia thu nhập cao. Nhưng để làm được, cần biến khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo thành bệ phóng cho khu vực tư nhân.

Chỉ khi các sáng kiến được triển khai quyết liệt, đo lường bằng KPIs cụ thể, doanh nghiệp mới đủ sức bứt phá. Khi đó, một thế hệ “nhà vô địch” công nghệ cao mới có thể xuất hiện, đưa doanh nghiệp Việt vươn ra toàn cầu.