Sức mua tăng chậm ảnh hưởng không nhỏ tới động lực cho sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp. Ảnh: Đức Thanh

Trông vào thị trường nội địa

Ngoài đầu tư công, còn có 2 động lực tăng trưởng truyền thống quan trọng của nền kinh tế, đó là xuất khẩu và tiêu dùng nội địa. Tuy vậy, trong bối cảnh thị trường xuất khẩu được dự báo có nhiều rủi ro, do sức mua thị trường toàn cầu chưa phục hồi và do những ảnh hưởng của chính sách thuế quan của chính quyền Tổng thống Donald Trump, các chuyên gia kinh tế cho rằng, để thúc đẩy tăng trưởng năm 2025 đạt trên 8%, phải trông vào thị trường nội địa.

Câu chuyện nằm ở chỗ, kể từ đại dịch Covid-19, sức mua của thị trường nội địa đã chịu ảnh hưởng không nhỏ. Tháng đầu năm 2025 - tháng có hai kỳ nghỉ Tết, nhẽ ra sức mua sẽ tăng mạnh, nhưng thực tế, lại tăng chậm. Số liệu thống kê cho thấy, tổng mức bán lẻ hàng hóa tháng 1/2025 chỉ tăng 9,5% so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng này thấp hơn so với cùng kỳ tháng Tết các năm trước dịch (các năm 2018, 2019, tổng mức bán lẻ tăng lần lượt 13,2% và 11,5%).

Sức mua tăng chậm sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới động lực cho sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp, vốn đang bị ảnh hưởng do kinh tế khó khăn và cầu thị trường toàn cầu tăng chậm.

Tại Kỳ họp bất thường lần thứ chín của Quốc hội, một số đại biểu Quốc hội đã bày tỏ sự lo ngại về việc động lực tăng trưởng kinh tế truyền thống đến từ tổng cầu chưa được cải thiện mạnh mẽ, đồng thời chỉ ra nhiều yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu dùng nội địa trong năm nay. Chẳng hạn, để đạt được tăng trưởng trên 8%, Chính phủ sẽ đẩy mạnh đầu tư công, chấp nhận bội chi và Chỉ số Giá tiêu dùng tăng 4-5%. Điều này có thể khiến giá hàng hóa tăng cao, trong khi thu nhập và việc làm không tăng kịp, khiến người dân càng thắt chặt chi tiêu.

“Khi chúng ta đưa tiền ra nền kinh tế nhiều hơn, giá cả hàng hóa tăng lên, nhưng thu nhập không tăng, thì sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu dùng”, ông Nguyễn Mạnh Hùng, đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách Trung ương của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội bày tỏ.

Bên cạnh đó, việc một số luật thuế dự kiến được thông qua tới đây, với đề xuất mức thuế mới tăng khá mạnh với nhiều nhóm mặt hàng, ngành hàng - cũng được cho là yếu tố sẽ làm tăng giá thành sản phẩm và qua đó, tác động tiêu cực đến tiêu dùng.

Trong một chia sẻ gần đây, ông Suan Teck Kin, Giám đốc Khối Nghiên cứu thị trường và kinh tế toàn cầu, Ngân hàng UOB (Singapore) cho rằng, năm 2025, Việt Nam sẽ phải đối mặt với các rủi ro từ các chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump.

“Về trực tiếp, nếu Tổng thống Trump áp thuế lên hàng hóa Việt Nam do thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam, tác động sẽ lan rộng đến cả ngành sản xuất và dịch vụ, làm giảm chi tiêu trong nước. Về gián tiếp, nếu nhu cầu xuất khẩu giảm do hoạt động kinh tế chậm lại, sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu và tăng trưởng GDP của Việt Nam”, ông Suan Teck Kin bày tỏ.

Có nghĩa rằng, xuất khẩu đang đối mặt với những rủi ro. Và thậm chí, các chính sách thuế của chính quyền Tổng thống Donald Trump còn có thể ảnh hưởng đến cả tiêu dùng trong nước. Trong bối cảnh này, để thúc đẩy tăng trưởng, bên cạnh đầu tư công, phát triển thị trường nội địa là quan trọng.

Kích cầu để thúc tăng trưởng

Khi xây dựng kịch bản kinh tế năm 2025, với mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8%, Chính phủ cũng nhấn mạnh vai trò của động lực tiêu dùng. Theo đó, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng (giá hiện hành) phải tăng 12% trở lên. Con số này cao hơn khoảng 2 điểm phần trăm so với mức 10% được Chính phủ đưa ra trong trường hợp kịch bản kinh tế được chọn ở mức 6,5-7%, phấn đấu đạt 7-7,5%.

Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay đã được hợp nhất với Bộ tài chính) cho thấy, năm 2024, tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng theo giá hiện hành ước tăng khoảng 9%. Tức là, cầu tiêu dùng trong nước đã tăng trưởng tích cực, chi tiêu của người dân đã phục hồi so với năm 2023. Tuy vậy, mức tăng này vẫn chưa đạt kỳ vọng, chỉ cao hơn các năm 2020 và 2021 (những năm có dịch Covid-19) trong giai đoạn 2012-2024.

Tăng thêm 2 điểm phần trăm là con số không hề nhỏ. Năm ngoái, tổng mức bán lẻ hàng hóa đạt 6.391.000 tỷ đồng. Tăng thêm 12% tức là tổng mức bán lẻ phải tăng thêm 766.920 tỷ đồng. Làm thế nào để có thể đạt được con số này? Câu trả lời là cần kích cầu tiêu dùng.

Trong báo cáo gửi tới Quốc hội, Chính phủ cho rằng, phải xây dựng các cơ chế, chính sách về thuế, tín dụng để hỗ trợ tăng sức mua, kích cầu tiêu dùng, du lịch nội địa. Đồng thời, đẩy mạnh các hoạt động kết nối cung cầu và xúc tiến thương mại thị trường trong nước; thúc đẩy phân phối hàng hóa qua nền tảng số; phát triển thương mại điện tử: có giải pháp đồng bộ để thúc đẩy, khai thác hiệu quả xu hướng tiêu dùng, du lịch trong nước trong các dịp lễ, tết…

“Phải phát triển mạnh thị trường trong nước, kích cầu tiêu dùng. Phấn đấu tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng theo giá hiện hành năm 2025 tăng khoảng 12% trở lên”, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh.

Trong cuộc làm việc mới đây với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về tăng trưởng kinh tế, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nhấn mạnh việc phải thúc đẩy tiêu dùng nội địa. “Chỉ khi thúc đẩy được tiêu dùng nội địa, mới giúp tăng trưởng GDP bền vững”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh.

Hiện nay, để kích cầu tiêu dùng, nhiều giải pháp đã được đề xuất. Trong đó, Bộ Tài chính nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách về thuế, tín dụng để hỗ trợ tăng sức mua, kích cầu tiêu dùng, du lịch nội địa; triển khai giải pháp đồng bộ khai thác xu hướng tiêu dùng, du lịch trong nước dịp lễ, tết…

Trong khi đó, Bộ Công thương chịu trách nhiệm đẩy mạnh kết nối cung cầu, xúc tiến thương mại thị trường trong nước; thúc đẩy kết nối giữa nhà sản xuất trong nước và các kênh phân phối hiện đại để mở rộng tiêu thụ sản phẩm nội địa trên cả nước…

Việc thực hiện chính sách tiền tệ linh hoạt thông qua giảm lãi suất, mở rộng tín dụng tiêu dùng, tăng cơ hội vay tiêu dùng, linh hoạt trong quản lý nợ, giảm chi phí vay cũng được cho là sẽ góp phần hiệu quả kích cầu tiêu dùng nội địa.