Lợi nhuận có nguy cơ giảm tốc

Tính từ khi sau cuộc họp giữa Ngân hàng Nhà nước (NHNN) với các ngân hàng cuối tháng 2/2025 đến nay, đã có hơn 20 ngân hàng thương mại giảm lãi suất huy động. Tuy vậy, việc giảm lãi suất huy động chỉ áp dụng ở một số kỳ hạn và phần lớn áp dụng với khách hàng thông thường (lãi suất huy động với khách VIP - chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu tiền gửi nhiều ngân hàng - hầu như không giảm). Do đó, chi phí vốn đầu vào nhiều ngân hàng chưa giảm nhiều.

Trong khi đó, để hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% trở lên trong năm nay, nhiều ngân hàng đã tung ra nhiều gói tín dụng lãi suất thấp. Trong bối cảnh các ngân hàng vẫn sống dựa chủ yếu vào tín dụng, việc giảm lãi suất đầu ra, trong khi lãi suất đầu vào chưa giảm đáng kể sẽ ảnh hưởng đến NIM cũng như lợi nhuận năm nay.

Theo chuyên gia phân tích Công ty Chứng khoán MBS, năm nay, tín dụng dự báo tăng mạnh (17-18%) trong khi huy động vốn tăng chậm sẽ gây áp lực lên thanh khoản ngân hàng. Do đó, chi phí vốn của các ngân hàng trong năm 2025 khó có thể giảm so với năm 2024. Về lãi suất cho vay, khả năng năm nay, các ngân hàng phải tiếp tục duy trì lãi vay thấp để hỗ trợ người đi vay do áp lực cạnh tranh lớn trong việc thúc đẩy tín dụng.

“Với áp lực tăng lãi suất tiền gửi trong các quý tới, chúng tôi dự báo, NIM của các ngân hàng khó có thể tăng mạnh trong năm 2025”, chuyên gia phân tích MBS nhận định.

Do biên lãi thuần khó có khả năng tăng mạnh, MBS đã hạ dự báo tăng trưởng lợi nhuận toàn ngành từ mức 20,2% trước đó xuống còn 17,7%, tương đương mức tăng trưởng năm 2024, dù tín dụng năm nay tăng trưởng mạnh hơn.

Theo Phó thống đốc NHNN Đào Minh Tú, việc quy định mức lãi suất huy động và cho vay bao nhiêu là quyền của các ngân hàng thương mại, song trong mặt bằng chung nền kinh tế hiện nay, ngân hàng cũng phải “ăn trông nồi, ngồi trông hướng” trên tinh thần thực sự chia sẻ, hỗ trợ doanh nghiệp, coi doanh nghiệp là bạn hàng đối tác, là một thành tố trong hệ sinh thái đồng hành cùng ngân hàng. Doanh nghiệp càng lúc khó khăn, thì ngân hàng càng phải chia sẻ.

PGS-TS. Nguyễn Hữu Huân (Trường đại học Kinh tế TP.HCM) nhận định, ngân hàng đang là nhóm doanh nghiệp có lợi nhuận cao nhất trong nền kinh tế Việt Nam. Thời gian qua, các ngân hàng đã cố gắng điều chỉnh NIM để hỗ trợ nền kinh tế, song mức giảm chưa đáng kể, bởi ngân hàng cũng là một doanh nghiệp, nên yêu cầu giảm lợi nhuận để hỗ trợ doanh nghiệp là không dễ dàng. Dù vậy, ngân hàng vẫn còn dư địa giảm lãi vay nhờ các động thái hỗ trợ thanh khoản của NHNN.

Lãnh đạo NHNN tuyên bố, các ngân hàng hoàn toàn không phải cạnh tranh lãi suất huy động vì NHNN sẽ có nhiều giải pháp để hỗ trợ thanh khoản thông qua thị trường liên ngân hàng. 

Tối ưu hóa chi phí, đa dạng doanh thu ngoài lãi

Hiện các ngân hàng vẫn sống dựa chủ yếu vào tín dụng (khoảng 80% thu nhập đến từ tín dụng), do đó, việc NIM giảm tốc sẽ ảnh hưởng lớn đến tốc độ tăng trưởng lợi nhuận. Để tăng trưởng lợi nhuận, các ngân hàng buộc phải chạy đua tối ưu hóa chi phí, đa dạng hóa nguồn vốn rẻ, đa dạng nguồn thu ngoài lãi…

Ông Lê Hoài Ân, CFA Wiresearch cho rằng, bối cảnh lãi suất thấp đã làm gia tăng áp lực cạnh tranh, khiến bài toán tối ưu chi phí huy động trở thành yếu tố then chốt quyết định mức độ cải thiện NIM. Các ngân hàng có lợi thế về nguồn vốn giá rẻ và đa dạng hóa nguồn huy động sẽ linh hoạt hơn trong việc thích ứng với môi trường lãi suất cho vay thấp.

Gần đây, một số ngân hàng tung ra sản phẩm tiền gửi “siêu lợi suất”, nhắm vào tiền gửi dưới 1 tháng. Theo đó, thay vì chỉ trả lãi suất huy động không kỳ hạn 0,1%/năm cho tiền gửi dưới 1 tháng (lãi suất không kỳ hạn), các ngân hàng đưa ra nhiều kỳ hạn tiền gửi, thậm chí cả kỳ hạn từ 1 ngày với lãi suất từ 2,5%/năm (tức cao gấp hàng chục lần lãi suất không kỳ hạn) để khuyến khích người dân gửi tiết kiệm. Động thái này diễn ra trong bối cảnh cạnh tranh thu hút tiền gửi không kỳ hạn (CASA) ngày càng gay gắt và dòng CASA đang sụt giảm tại nhiều ngân hàng.  

Ngoài ra, để bù đắp sự giảm tốc của NIM, nhiều ngân hàng đang đẩy mạnh chuyển đổi số, cắt giảm nhân sự để tối ưu hóa chi phí vận hành. PGS-TS Nguyễn Hữu Huân cho rằng, lợi nhuận các ngân hàng vẫn tăng trưởng ổn định thời gian gần đây không hẳn do “ăn dày” lãi suất, mà một phần nhờ áp dụng số hóa, tối ưu hóa chi phí vận hành.

Một yếu tố nữa để các ngân hàng tăng trưởng lợi nhuận là tăng thu nhập ngoài lãi. Năm 2024, thu nhập từ lãi của ngân hàng tăng trưởng yếu hơn nhiều so với tăng nguồn thu từ lãi. Năm nay, theo dự báo của chuyên gia phân tích MBS, thu từ lãi của các ngân hàng sẽ tăng khoảng 17%, nhưng do xuất phát từ nền thấp năm 2024. Tỷ trọng của thu nhập ngoài lãi trên tổng thu nhập vẫn chỉ duy trì ở 22% tổng thu nhập hoạt động của ngân hàng.

Cuối cùng, tốc độ tăng trưởng lợi nhuận ngân hàng năm nay tùy thuộc vào chi phí trích lập dự phòng. Việc đẩy tín dụng tăng cao năm nay có nguy cơ sẽ khiến nợ xấu tăng theo, đồng nghĩa chi phí trích lập dự phòng tăng mạnh (ước tính tăng gần 17% năm nay). Theo đó, chỉ những ngân hàng duy trì được chất lượng tín dụng mới giữ vững được phong độ lợi nhuận.