AI và bản sao số mở đường cho tăng trưởng mới

Với Việt Nam, giai đoạn chuyển đổi hiện nay vừa là thời cơ, vừa là phép thử: hoặc doanh nghiệp tận dụng công nghệ để tạo mô hình tăng trưởng mới, hoặc bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua toàn cầu. 

Đó là quan điểm xuyên suốt được ông Phạm Thái Lai, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Siemens ASEAN và Việt Nam chia sẻ tại Hội thảo Phát triển bền vững 2025 với chủ đề “Động lực cho Kỷ nguyên Bền vững” do Báo Tài chính - Đầu tư tổ chức sáng 27/11.

Theo ông Lai, sự giao thoa giữa chuyển đổi xanh và chuyển đổi số đang mang đến bước ngoặt lớn cho kinh tế thế giới và Việt Nam. Nếu như điện khí hóa từng tạo ra cuộc cách mạng công nghiệp trong thế kỷ 20, thì số hóa, đặc biệt là AI và công nghệ bản sao số sẽ đóng vai trò tương tự trong thế kỷ 21.

Ông Phạm Thái Lai, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Siemens ASEAN và Việt Nam. Ảnh: Chí Cường

Từ góc nhìn của một tập đoàn 185 năm tuổi đã hiện diện trong hầu hết lĩnh vực công nghiệp toàn cầu, ông Phạm Thái Lai khẳng định công nghệ số đang trở thành lõi vận hành của nhiều ngành. 

“Trong đời sống hàng ngày, từ xe máy, ô tô cho đến các thiết bị quen thuộc, đều có dấu ấn của công nghệ hoặc phần mềm Siemens. Tại Việt Nam, VinFast đang sử dụng nhiều giải pháp công nghệ của chúng tôi trong quá trình phát triển”, ông cho biết.

Đặc biệt, AI được xem là cú hích mang tính đột phá thế kỷ, vì khả năng mô phỏng, dự báo và ra quyết định theo thời gian thực. AI đang được ứng dụng trong sản xuất, năng lượng, giao thông công cộng, tòa nhà thông minh và các hệ thống hạ tầng góp phần tối ưu hóa chi phí, giảm phát thải và nâng cao năng suất. Theo tính toán của Siemens, các giải pháp số mà tập đoàn này triển khai trên toàn cầu đang giúp tiết kiệm tới 150 triệu tấn CO2 tương đương mỗi năm.

Một trong những trụ cột mà Siemens đặc biệt tập trung là bản sao số (Digital Twin) - công nghệ mô phỏng cho phép doanh nghiệp hình dung, kiểm thử và tối ưu hệ thống trước khi đầu tư ngoài đời thực.

Theo ông Lai, bản sao số không chỉ là một mô hình ảo tĩnh, mà là hệ thống có khả năng tương tác, liên tục cập nhật dữ liệu thực để mô phỏng vận hành theo thời gian thực. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể dự báo trước các tình huống, điều chỉnh thiết kế, tối ưu nguồn lực và giảm thiểu rủi ro.

“Trong xây dựng, người ta thường nói một tòa nhà được xây hai lần, xây trong môi trường mô phỏng và xây ngoài đời thực. Với bản sao số, chúng ta có thể mô phỏng từ kiến trúc, năng lượng, điều hòa, an ninh cho tới vận hành nội bộ”, ông Lai nhấn mạnh.

Nền tảng Building X của Siemens là ví dụ điển hình, đây là hệ sinh thái cho phép tạo bản sao số của các tòa nhà với mức chi tiết cao, mô phỏng nhiều kịch bản tiêu thụ năng lượng và tối ưu hóa vận hành tự động. 

Trong bối cảnh tòa nhà đang chiếm tỷ lệ lớn trong tổng phát thải CO2 toàn cầu, đây là bước tiến quan trọng giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí điện, giảm áp lực vận hành và đáp ứng các tiêu chuẩn xanh.

Giải bài toán năng lượng bằng công nghệ số

Việt Nam đang chuyển dịch mạnh sang năng lượng sạch, với sự bùng nổ của điện gió và điện mặt trời trong những năm qua. Tuy nhiên, đặc tính biến động của các nguồn năng lượng này đặt ra thách thức lớn trong quản lý và vận hành lưới điện.

Ông Lai cho biết Siemens đang tham gia sâu vào nhiều dự án năng lượng tái tạo tại Việt Nam, đặc biệt trong việc tích hợp lưới điện thông minh, dự báo phụ tải và xử lý biến động nguồn cấp. 

“Điện gió và điện mặt trời phụ thuộc nhiều vào tự nhiên và luôn biến động. Do đó, hệ thống quản lý thông minh đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong cân bằng cung - cầu và đảm bảo ổn định lưới điện”, ông nhấn mạnh.

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: Chí Cường

Với sự hỗ trợ của giải pháp số, khả năng hấp thụ năng lượng tái tạo vào lưới sẽ tăng lên, tạo tiền đề để Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu Net zero.

Châu Á, đặc biệt là Đông Nam Á, đang bước vào giai đoạn bùng nổ trung tâm dữ liệu. Với tỷ lệ sử dụng internet vượt 80% và nhu cầu số hóa tăng nhanh, Việt Nam được xem là điểm đến tiềm năng trong khu vực. Tuy vậy, trung tâm dữ liệu cũng thuộc nhóm hạ tầng tiêu thụ điện lớn nhất. Nếu không được thiết kế và vận hành theo hướng tối ưu năng lượng, áp lực đặt lên hệ thống điện quốc gia sẽ vô cùng đáng kể.

Chính vì vậy, Siemens hiện đang sử dụng công nghệ bản sao số để mô phỏng toàn bộ trung tâm dữ liệu, tạo bản đồ nhiệt theo thời gian thực nhằm xác định khu vực nóng cần làm mát và khu vực không cần tiêu tốn năng lượng. Nhờ đó, doanh nghiệp giảm đáng kể chi phí vận hành và kéo dài tuổi thọ thiết bị.

Một trong những băn khoăn lớn của doanh nghiệp khi triển khai công nghệ mới là chi phí đầu tư. Theo ông Lai, cần có cái nhìn toàn diện về “vòng đời công nghệ”. Chi phí ban đầu có thể cao, nhưng phần lớn dự án sẽ thu hồi vốn trong 3 - 5 năm, tùy quy mô và tính chất. Giá trị hạ tầng công nghệ sau đó có thể được khai thác trong hàng chục năm.

“Giống như xây một con đường, chi phí lớn, nhưng nó tồn tại 30 - 40 năm. Công nghệ cũng như vậy, đó là đầu tư dài hạn”, ông nói.

Siemens hiện đang phối hợp với các đối tác để hỗ trợ cấp vốn hoặc kết nối tài chính cho nhiều dự án công nghệ, đặc biệt là các giải pháp tối ưu hóa năng lượng. Một số hợp đồng tối ưu hóa tòa nhà mà Siemens ký tại châu Á có thời hạn 12 - 24 tháng nhưng tiết kiệm năng lượng mang lại lợi ích lớn hơn rất nhiều so với chi phí ban đầu.

Không chỉ cung cấp giải pháp, Siemens còn tự ứng dụng công nghệ của mình tại Việt Nam, bao gồm dây chuyền sản xuất thanh dẫn điện. Tập đoàn cũng đang triển khai lộ trình tiến tới Net Zero vào năm 2030, thông qua quản trị carbon, tối ưu năng lượng và nâng cấp chuỗi cung ứng.

Ông Lai dẫn kết quả khảo sát toàn cầu của Siemens với sự tham gia của 400 nhà quản lý tại châu Á cho thấy: bền vững vẫn là ưu tiên của doanh nghiệp, nhưng nhiều tổ chức thừa nhận phải tăng tốc hơn để đạt mục tiêu. 

“Biến đổi khí hậu tác động ngày càng lớn và Việt Nam không nằm ngoài xu hướng đó. Công nghệ số sẽ là nền tảng giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo mô hình tăng trưởng mới”, ông Lai nhấn mạnh.

Lãnh đạo Siemens khẳng định cam kết đồng hành lâu dài cùng Việt Nam trong hành trình xanh hóa và số hóa nền kinh tế. Ông tin rằng, công nghệ, đặc biệt là công nghệ số, sẽ là yếu tố cốt lõi giúp doanh nghiệp Việt Nam đi nhanh và đi xa trên con đường phát triển bền vững.