Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến sửa đổi Luật Giá.

Bộ Tài chính từng đề xuất bỏ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu nhưng tại dự thảo Luật Giá (sửa đổi) Chính phủ đề nghị vẫn giữ Quỹ, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị cần tổng kết, đánh giá kỹ tác động của công cụ này.

Chiều 19/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến sửa đổi Luật Giá.

Theo tờ trình của Chính phủ, về chính sách bình ổn giá, dự thảo luật chỉ quy định nguyên tắc xác định danh mục hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá và giao Chính phủ quy định chi tiết để bảo đảm tính linh hoạt trong thực hiện.

Đồng thời, dự thảo đã cụ thể hóa dấu hiệu để nhận diện các trường hợp áp dụng bình ổn giá; quy định cơ chế để xử lý tình huống hàng hóa, dịch vụ cần bình ổn, nhưng chưa có trong danh mục để áp dụng trong các trường hợp công bố tình trạng khẩn cấp, công bố dịch, thiệt hại do thiên tai.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, các biện pháp bình ổn giá cơ bản được kế thừa như Luật Giá hiện hành, tuy nhiên có điều chỉnh theo nội dung chính sách. Trong đó, điều chình đưa biện pháp kiểm tra yếu tố hình thành giá để quy định một điều riêng, trở thành một khâu trong quy trình bình ổn giá; đưa biện pháp lập quỹ bình ổn giá trong nhóm biện pháp bình ổn giá có thời hạn để quy định một điều riêng.

Một mặt là để bảo đảm tính khả thi vì theo quy định hiện hành, khi có phát sinh trường hợp hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục cần bình ổn giá mới triển khai lập quỹ, không đáp ứng được tinh kịp thời; một mặt là tạo cơ sở pháp lý cho việc tiếp tục áp dụng công cụ quỹ bình ổn giá xăng dầu đang được quy định tại Nghị định 83/2014/NĐ-CP, được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 95/2021/NĐ-CP.

Chính phủ giải thích, Quỹ bình ổn giá xăng dầu có cơ chế đặc thù để trích lập, sử dụng được thực hiện gắn với các kỳ điều hành giá nhằm tạo bước đệm, hạn chế mức tăng, giảm giá đột biến, ảnh hưởng đến kinh tế, xã hội.

Qua đánh giá chi tiết cho thấy tại thời điểm này giá xăng dầu diễn biến vẫn rất thất thường, khó dự báo nên cơ chế Quỹ rất cần thiết để điều hành giá trong nước nhằm hạn chế những biến động lớn về giá, Chính phủ giải thích.

Thẩm tra, Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách có 2 loại ý kiến.

Đa số ý kiến tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc cần thiết phải duy trì Quỹ Bình ổn xăng dầu, với các lý do được đưa ra. Đó là:

Thứ nhất, Quỹ Bình ổn là một trong những công cụ điều tiết giá xăng dầu trong nước, là biện pháp kinh tế, không phải là can thiệp hành chính.

Thứ hai, trong bối cảnh hiện nay, khi thị trường xăng dầu của Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn vận hành theo quy luật thị trường, còn có sự điều hành của Nhà nước, khi quản lý điều hành giá bán lẻ xăng dầu trong nước vẫn thông qua giá cơ sở thì việc bỏ Quỹ hiện tại là chưa phù hợp.

Thứ ba, thực tế thời gian qua cho thấy, khi giá xăng dầu thế giới biến động thì Quỹ Bình ổn đã phát huy vai trò “điều hòa”, góp phần giảm được tần suất và mức điều chỉnh tăng giá bán xăng dầu, giảm biên độ biến động của giá, từ đó đã giảm thiểu các tác động tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, ổn định đời sống người dân.

Thứ tư, hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới đã và đang sử dụng mô hình Quỹ Bình ổn để ổn định giá xăng dầu trong nước trong những tình huống biến động khó dự báo.

Xuất phát từ lý do trên, tại thời điểm hiện nay, khi giá xăng dầu thế giới còn biến động khó lường, với điều kiện chống chịu hiện tại của Việt Nam, khi chu kỳ điều chỉnh giá xăng dầu trong nước còn tương đối dài (10 ngày) thì trước mắt vẫn cần thiết phải duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Phú Cường cũng phản ánh các ý kiến này đề nghị việc duy trì Quỹ Bình ổn giá xăng dầu nên có thời hạn và thời điểm. Việc điều hành Quỹ Bình ổn giá xăng dầu đòi hỏi linh hoạt hơn nữa. Trong tổ chức thực hiện cần tăng cường trách nhiệm quản lý; tính công khai, minh bạch; có cơ chế giám sát chặt chẽ nhằm bảo đảm hiệu quả sử dụng, đúng ý nghĩa thực tế.   

Một số ý kiến đề nghị không tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu vì: Thứ nhất, Quỹ Bình ổn giá xăng dầu là quỹ tài chính không nằm trong cân đối ngân sách nhà nước và nguồn hình thành  được trích lập thông qua giá mua, do người tiêu dùng chi trả (300 đồng/1 lít).

Mặc dù không phải tiền ngân sách nhà nước, song lại do doanh nghiệp quản lý và quyết định sử dụng nằm tại cơ quan điều hành.

Thứ hai, hiện nay, giá xăng dầu trong nước đã liên thông với giá thế giới. Việc lập quỹ bản chất là sự can thiệp của Nhà nước vào một loại mặt hàng có tính nhạy cảm rất cao với thị trường, khiến giá xăng dầu trong nước và thế giới không đồng nhất, không phản ánh đúng tính chất thị trường của hàng hóa.

Thứ ba, trên thực tế, khi thời điểm giá xăng dầu tăng cao như thời gian vừa qua, trường hợp Quỹ bị âm thì doanh nghiệp vẫn phải chi từ Quỹ, thậm chí là vay ngân hàng bù vào; còn khi giá xăng dầu thế giới xuống thấp, giá xăng dầu trong nước lại giảm chậm do phải trích lập Quỹ, bù đắp cho phần Quỹ âm trước đó, làm ảnh hưởng đến tâm lý người tiêu dùng.

Thứ tư, trường hợp cần điều tiết giá xăng dầu, Nhà nước có thể sử dụng những công cụ khác như thuế, phí hoặc có biện pháp hỗ trợ trực tiếp cho những đối tượng yếu thế chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ giá xăng dầu tăng cao, đó cũng là công cụ điều tiết chủ yếu mà nhiều quốc gia trên thế giới đang áp dụng.

Thứ năm, việc quy định chung chung là Quỹ Bình ổn giá như trong Dự thảo Luật Giá có thể chưa chặt chẽ, dẫn đến phát sinh các quỹ khác.

Có ý kiến đề nghị trong trường hợp cần thiết duy trì Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, chỉ nên quy định 1 khoản chuyển tiếp tại Dự thảo Luật, không nên quy định thành điều khoản riêng như Dự thảo Luật, ông Cường phản ánh.

Đề cập nội dung này trong thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ băn khoăn khi chính Bộ Tài chính đề xuất đề nghị bỏ Quỹ nhưng đến nay Chính phủ đề nghị giữ, mà chưa thấy tổng kết đánh giá vấn đề này.

Cho rằng, đây là vấn đề còn có ý kiến khác nhau, Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề, nên chăng trong tờ trình nêu rõ trong quá trình dự thảo có ý kiến khác nhau và cách xử lý của Chính phủ thế nào trong trường hợp bỏ/giữ quỹ. 

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê  Thị Nga cũng đề nghị tổng kết , đánh giá kỹ tác động của Quỹ trong đợt  tăng giá xăng dầu vừa qua để  quyết định giữ hay là bỏ quỹ này.

Phát biểu cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc nêu lý do đề nghị giữ Quỹ là qua đánh giá tác động thì thời gian qua Quỹ này có tác động tích cực và lợi ích lớn, đặc biệt trong biến động giá xăng dầu của năm 2022 này.

Tất nhiên, bình ổn giá xăng dầu được thực hiện qua nhiều công cụ, nhưng Quỹ là công cụ rất hữu ích, nếu chỉ dựa vào giảm thuế và phí thì chỉ được trong ngắn hạn chứ dài hạn thì rất khó khăn.

Bình ổn giá xăng dầu phải có biện pháp đồng bộ bộ, Quỹ là một trong các công cụ để thực hiện, ông Phớc nói.   

Trước đó, trong dự thảo ban đầu, Bộ Tài chính đề nghị bỏ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu và cho rằng, đây là thời điểm thích hợp để xem xét, đánh giá bỏ công cụ Quỹ bình ổn giá xăng dầu nhằm giúp giá xăng dầu vận động theo đúng tín hiệu thị trường.