Thách thức đan xen cơ hội

Với mức thuế đối ứng 20% mà Mỹ áp lên hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, nhiều ngành hàng đã ngay lập tức cảm nhận áp lực chi phí gia tăng, nhưng cũng đồng thời nhìn thấy dư địa để mở rộng thị phần nếu biết thích ứng đúng cách.

Ông Nguyễn Đình Tùng, Chủ tịch Vina T&T Group cho rằng, giá thành tăng chắc chắn ảnh hưởng đến giá bán và sau đó là sức mua, song tác động hiện tại vẫn trong tầm kiểm soát. Thuế chỉ tăng vào nguyên liệu, không phải toàn bộ giá trị, nên mức ảnh hưởng chưa quá lớn.

Với ngành gỗ, kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ trong 7 tháng đầu năm 2025 đạt 9,7 tỷ USD, tăng 8,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, thị trường Mỹ tăng 11,6%, Nhật Bản tăng 27,1%.

Điều này cho thấy sức chống chịu khá tốt của doanh nghiệp. Dự kiến trong 5 tháng còn lại, ngành gỗ sẽ xuất khẩu thêm 6,5 tỷ USD, đạt kim ngạch 16 tỷ USD cho cả năm 2025. Ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch HAWA nhận định: “Có thể thu về cao hơn, tuy nhiên với mức này thì chúng tôi hoàn toàn an tâm là đạt được”.

Tuy nhiên, với ngành dệt may, những dự báo khó khăn từ quý III là có cơ sở. Theo ông Phạm Xuân Hồng, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may TP.HCM, dù còn lợi thế về chất lượng và uy tín giao hàng, nhưng thách thức đang đến từ mức thuế mới và tình trạng thiếu hụt nhân lực kỹ thuật trong ngành sợi, dệt vải và thiết kế.

Bức tranh xuất khẩu Việt Nam hiện nay cho thấy sự đan xen giữa thách thức và cơ hội. Bên cạnh những ngành có khả năng trụ vững nhờ thương hiệu và thị trường rộng, vẫn còn nhiều lĩnh vực chịu tác động trực tiếp, buộc phải thay đổi chiến lược nếu không muốn mất đà tăng trưởng.

Ở góc nhìn vĩ mô, TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ cho biết, tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2025 dự kiến chỉ 2,3%, giảm so với 2,8% năm ngoái. Và từ tháng 8 năm nay, Việt Nam có thể bắt đầu “ngấm đòn”.

Tuy nhiên, so với đối thủ, mức thuế áp lên Việt Nam vẫn ở ngưỡng “chấp nhận được”. Chẳng hạn, linh kiện điện tử của Việt Nam chỉ chịu mức thuế 9,1% so với 29% của Trung Quốc; gỗ 19,1% so với 52% của Trung Quốc. Ngay cả dệt may hay da giày, mức thuế của Việt Nam cũng tương đồng hoặc thấp hơn các đối thủ. Đây là cơ hội để Việt Nam giành thêm thị phần và đạt được kế hoạch đề ra.

Song ông Lực cũng cảnh báo, tỷ lệ nội địa hóa củaViệt Nam còn quá thấp. Ngành gỗ mới đạt 30 - 31%; dệt may, da giày 40 - 45%, điện tử chỉ 10%. “Muốn an toàn, doanh nghiệp phải nâng tỷ lệ nội địa hóa lên trên 50%. Đây không chỉ là câu chuyện chi phí, mà còn liên quan đến chiến lược phát triển công nghiệp hỗ trợ và đào tạo nhân lực chất lượng cao”, TS. Lực phân tích.

Đa dạng hướng đi

Trước thực tế này, cộng đồng doanh nghiệp xuất khẩu đang đồng loạt tìm cách tái cấu trúc chiến lược, từ đa dạng hóa thị trường đến tăng tỷ lệ nội địa hóa. Đây không chỉ là phản ứng trước mức thuế mới, mà còn là bước đi dài hạn để củng cố sức bền.

Với Vina T&T, ông Nguyễn Đình Tùng cho biết, doanh nghiệp đã chuẩn hóa vùng trồng, áp dụng ISO, HACCP, Halal cho nhà máy và đầu tư công nghệ bài bản. Theo ông, với ngành rau quả, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ chỉ chiếm 300 - 400 triệu USD, trong khi xuất sang Trung Quốc đạt vài tỷ USD. Do đó, đa dạng hóa thị trường, không phụ thuộc vào một quốc gia mới là chìa khóa.

Với gỗ, ông Phùng Quốc Mẫn đề xuất làm mới thị trường truyền thống. Theo ông, với Hàn Quốc, từ dăm gỗ, viên nén doanh nghiệp có thể mở rộng sang nội thất; EU có dư địa lớn cho nội, ngoại thất nếu doanh nghiệp đổi mới và thích ứng. Riêng với Trung Quốc, có thể tiếp tục gia tăng thị phần dăm gỗ, ván bóc, gỗ xẻ, ván ghép, đồ mộc xây dựng… Ngoài ra, việc tham gia các hội chợ quốc tế được xem là kênh quảng bá trực tiếp, hiệu quả.

Theo các doanh nghiệp, ở tầng vận hành, tối ưu chuỗi cung ứng và chia sẻ chi phí là giải pháp tức thời để giữ nhịp đơn hàng. Đặc biệt, từ khi thuế đối ứng có hiệu lực, thuế được chia sẻ giữa nhà sản xuất, nhà nhập khẩu và nhà bán lẻ, cả “3 nhà” đều thống nhất giảm lợi nhuận để sản phẩm có giá thành tốt hơn, tăng khả năng cạnh tranh trong bối cảnh hiện nay.

Đặc biệt, Chủ tịch HAWA cho biết, một số hội viên lớn của HAWA đã bắt đầu quan tâm nghiêm túc việc xây dựng cơ sở sản xuất ngay tại Mỹ. Đây là bước đi chiến lược để tận dụng thị trường và né rào cản, đồng thời là tín hiệu tái cấu trúc sở hữu và dấu chân sản xuất theo hướng bám sát thị trường trọng điểm.

Tuy nhiên, TS. Cấn Văn Lực lại nhấn mạnh hơn vào yếu tố chính sách và nội lực doanh nghiệp. Ông cho rằng, ngoài đàm phán giảm thuế theo từng ngành, Chính phủ cần song song xử lý vấn đề nhân lực.

“Chúng ta đã nhiều lần bàn tới xây dựng nhà máy dệt vải, nhưng doanh nghiệp thừa nhận thiếu kỹ sư, thiếu nhà thiết kế. Nếu không giải quyết gốc rễ này, thì rất khó nâng tỷ lệ nội địa hóa. Điều này cho thấy, giải pháp tăng trưởng không thể tách rời cải cách giáo dục, đào tạo và phát triển công nghiệp hỗ trợ”, ông phân tích.