Cộng đồng doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đang nhìn thấy cơ hội viết tiếp câu chuyện phát triển thần kỳ của đất nước. Ảnh: Đức Thanh

1.

Cách đây vài ngày, tại một diễn đàn, trả lời đề nghị lựa chọn những dấu mốc mang ý nghĩa “đổi đời” trong lịch sử hiện đại Việt Nam, PGS-TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam đã chọn 2 thời điểm khá đặc biệt

Thứ nhất là năm 1986, khi Đại hội Đảng lần thứ VI chấp nhận nền kinh tế nhiều thành phần, thực chất là thừa nhận sự tồn tại của kinh tế tư nhân. Thứ hai là năm 2025, với Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, khu vực kinh tế tư nhân được khẳng định là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia.

“Cả 2 đều gắn với khu vực kinh tế tư nhân”, ông Thiên nhấn mạnh với nhiều hàm ý.

Ngay trước đó, ông đã dành khá nhiều tâm tư nhắc tới thời điểm 40 năm trước, khu vực vừa mới được thừa nhận, còn rất non nớt, rời rạc, manh mún ấy chỉ mất vài tháng sau khi được thừa nhận đã đưa đất nước hồi sinh, thoát khỏi bờ vực khủng hoảng và dần đi vào quỹ đạo cùng thế giới.

“Đó là kỳ tích của khu vực tư nhân Việt Nam”, ông Thiên khẳng định.

Vào thời điểm đó và cả nhiều năm sau, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam vẫn phải tự sinh tồn trong thế bị phân biệt, đối xử. Chưa kể những rào cản, ách tắc vẫn lớn, đến mức có lần ông Thiên phải thốt lên: “Doanh nghiệp Việt giỏi chống chịu hơn là cạnh tranh phát triển”.

Trong khi đó, câu chuyện phát triển thần kỳ của các nền kinh tế châu Á, như Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc - dù đều gắn với sự phát triển của kinh tế tư nhân, nhưng luôn có “cặp đôi” Nhà nước kiến tạo. Nhờ vậy, họ có một lực lượng hùng mạnh - gồm những đầu tàu vững vàng và mạng lưới doanh nghiệp nhỏ và vừa rộng khắp để đua tranh với thế giới.

“Lần này, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam được khẳng định là một động lực tăng trưởng quan trọng nhất, là đòn bẩy để quốc gia thịnh vượng và doanh nghiệp tư nhân là lực lượng dẫn dắt, tiên phong và phát triển. Không còn lý do gì chúng ta rụt rè, e ngại khi nói về kỳ tích mới của khu vực này”, TS. Thiên nói, lý giải ý nghĩa “đổi đời” mà ông tin năm 2025 và Nghị quyết 68-NQ/TW là điểm khởi đầu.

Vì ở Việt Nam, nhận thức đã thông, thì không có gì cản được bước tiến của sự phát triển.

2.

Chỉ có điều, PGS-TS. Trần Đình Thiên phân vân, khi được thừa nhận sứ mệnh lớn lao, thì khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam lại đang ở lúc khó khăn, vất vả vô cùng.

Bên ngoài, bất ổn địa chính trị toàn cầu, những chuyển dịch chuỗi giá trị, xu hướng gia tăng bảo hộ và cả sự biến đổi quá nhanh của 4.0, chuyển đổi số chưa xong, người máy, trí tuệ nhân tạo cải tiến liên tục... Bên trong, sau đại dịch, sức lực của nền kinh tế, cộng đồng doanh nghiệp và người dân bị suy giảm; các giải pháp, chính sách thúc đẩy, khuyến khích tiềm năng tăng trưởng, nội lực khu vực kinh tế tư nhân trong nước chưa thực sự được thực hiện hiệu quả.

Nhiều người đã nói về những hình ảnh đầu tiên của 20 doanh nghiệp Việt lớn, có khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu mà Nghị quyết 68-NQ/TW đặt ra cho mục tiêu 2030 đã bắt đầu.

“Trên thế giới, có lẽ ít nước có vòng tiền quay chậm như ở Việt Nam, nửa năm mới được 0,6 vòng, trong khi đáng ra phải được 1-1,5 vòng. Tốc độ các dự án đầu tư, cả của Nhà nước, tư nhân vẫn rất chậm...”, ông nói.

Phải thẳng thắn, cho dù nền kinh tế Việt Nam vẫn đang giữ được tốc độ tăng trưởng khả quan, nhưng nếu tính trong 40 năm, chia từng giai đoạn khoảng 13-15 năm, thì cứ mỗi giai đoạn, tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế giảm đi 1 phần trăm. Để đạt mục tiêu tăng trưởng hai con số, nền kinh tế Việt Nam phải chuyển trạng thái, đảo ngược đà suy giảm.

Hơn thế, mục tiêu tăng trưởng mà Việt Nam đang hướng tới không chỉ là tốc độ, mà còn là chất lượng, là kinh tế số, kinh tế xanh, là công nghệ cao, là nền kinh tế sáng tạo và không chỉ tăng trưởng cao một vài năm, mà là chục năm, thậm chí 20-30 năm.

“Chúng ta chưa bao giờ đạt được tăng trưởng 2 con số. Trên thế giới, cũng chưa nước nào duy trì được tốc độ tăng trưởng 2 con số liên tục 10 năm. Chưa bao giờ nhiệm vụ ghê gớm như vậy, thách thức ghê gớm như vậy, tính bất khả thi cao như vậy”, TS. Thiên nói.

Điều này có nghĩa, cách tiếp cận, cách nghĩ, cách làm và rất có thể số đông trong đội ngũ doanh nghiệp đã làm nên thành tựu của Đổi mới 40 năm qua không còn là động lực tạo nên tăng trưởng 2 con số của nền kinh tế.

Nhưng ông Thiên đang nhìn thấy cơ hội doanh nghiệp tư nhân Việt Nam viết tiếp câu chuyện phát triển thần kỳ của đất nước mình.

3.

Các kế hoạch, dự án rất cụ thể mà các doanh nghiệp đang cùng nhau đề xuất với Chính phủ trong mô hình công - tư kiến quốc vừa được TS. Trần Đình Thiên bổ sung vào những yếu tố quan trọng cấu thành động lực mới và khác biệt cho khu vực kinh tế tư nhân, với sự hứng khởi. “Thế hệ doanh nghiệp tư nhân Việt Nam với cấu trúc mới đã xuất hiện”, ông nói.

Cũng phải nói thêm, trong danh sách này, dự kiến có khoảng 20 dự án tầm quốc gia, quy mô lớn, hơn chục tỷ USD như Trung tâm Hàng hải quốc tế tại TP.HCM, thực hiện trong giai đoạn từ đây tới năm 2027 hay vài tỷ USD, như dự án điện gió ngoài khơi, dự án phát triển ngành công nghiệp gỗ bền vững tới năm 2028, dự án tỷ USD của ngành cà phê, chuối... và cả những dự án trong nền kinh tế tầm thấp - khu vực từng được coi là điểm nhạy cảm, không dành cho tư nhân...

Điểm khác biệt là đi cùng các đề xuất dự án không chỉ là cam kết nguồn lực, nhân lực, yêu cầu cơ chế, chính sách đảm bảo tính khả thi của dự án như thông lệ, mà còn là cách khởi tạo chiến lược phát triển của ngành với hệ sinh thái chuỗi giá trị - với những đầu tàu và các doanh nghiệp vệ tinh...

Thậm chí, nhiều người đã nói về những hình ảnh đầu tiên của 20 doanh nghiệp Việt lớn, có khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu mà Nghị quyết 68-NQ/TW đặt ra cho mục tiêu 2030 đã bắt đầu.

“Khi Nghị quyết 68-NQ/TW ra đời, nhiều người nói khu vực tư nhân muốn ‘là động lực tăng trưởng quan trọng nhất’ thì phải vươn lên để nhận chính sách. Nhưng Nghị quyết này không phải là sự thiên vị khu vực kinh tế tư nhân, mà là trả lại vị trí tất yếu trong nền kinh tế. Bởi vậy, vấn đề đặt ra là Nhà nước kiến tạo thế nào, bắt tay làm những gì để doanh nghiệp thực hiện vai trò tất yếu này”, TS. Thiên phân tích.

Điểm tích cực là câu trả lời đã khá rõ. TS. Trần Đình Thiên nhắc tới 4 yếu tố nền tảng. Một là, kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất, sẽ có rất nhiều cơ chế để doanh nghiệp tư nhân thực hiện được sứ mệnh này. Hai là, khoa học - công nghệ thực sự là lực lượng quyết định. Ba là, hội nhập quốc tế tầm cao là không gian phát triển. Bốn là, Nhà nước dẫn dắt, kiến tạo phát triển.

Đây chính là cốt lõi của “bộ tứ trụ nghị quyết” của Bộ Chính trị (gồm Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới và Nghị quyết 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới), đang được hành động theo logic mới, được thể chế hóa rất nhanh, gần như ngay lập tức.

“Trước đây, dù có nghị quyết tốt, nhưng vài ba năm chưa thể chế hóa được, nên nhiều khi doanh nghiệp chờ mòn mỏi chưa được hưởng thì cơ chế đã lạc hậu, quy định lại thành thiếu đồng bộ. Bây giờ, nghị quyết của Đảng được thể chế hóa ngay, doanh nghiệp có thể tiếp cận, xử lý vấn đề ngay”, TS. Thiên hào hứng.

Tuy nhiên, mọi việc vẫn cần phải nhanh hơn, hiệu quả hơn, có mục tiêu hơn. Trong không gian phát triển rộng mở, nhiều dư địa sau “sắp xếp giang sơn”, TS. Thiên thấy rõ đòi hỏi những bước đi nhanh hơn trong cải cách bộ máy Nhà nước, trong cải cách các thị trường nhân tố sản xuất, gồm thị trường đất đai, khoa học công nghệ, thị trường vốn...

Các doanh nghiệp lớn khi ngồi cùng các doanh nghiệp nhỏ và vừa bàn về những dự án lớn cùng làm đã nói, sẽ không đợi, mà chủ động xây dựng chiến lược phát triển của ngành mà họ tham gia, thúc đẩy các bộ, ngành cùng vào cuộc. Việc này, họ nói sẽ đeo đuổi cho đến khi Việt Nam thành quốc gia phát triển vào năm 2045...

Thế hệ doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam hoàn toàn khác đang hình thành rất mạnh mẽ.