Trong hai ngày 11-12/9, tại Hà Nội, Bệnh viện Phổi Trung ương và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) phối hợp tổ chức “Hội thảo khu vực về ngoại kiểm Xpert TB”. 

Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương phát biểu tại Hội thảo ngày 11/9.

Đây là hoạt động trong khuôn khổ của dự án hợp tác giữa Chương trình Chống lao Quốc gia (Chương trình Chống lao Quốc gia), Bệnh viện Phổi Trung ương và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) triển khai đào tạo nhằm nâng cao năng lực bảo đảm chất lượng xét nghiệm lao cho nhân lực thực hiện xét nghiệm lao tại Việt Nam.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới Việt Nam đã phát hiện và báo cáo 103.804 ca bệnh lao, chiếm khoảng 60% tổng số ca lao ước tính tại Việt Nam năm 2022. Như vậy Việt Nam vẫn tồn tại một khoảng trống lớn trong chẩn đoán phát hiện các ca lao trong cộng đồng.

Xét nghiệm Xpert MTB/RIF là xét nghiệm sinh học phân tử chẩn đoán lao và lao đa kháng được Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo từ tháng 12/2010. Đến nay trên thế giới đã có khoảng 140 quốc gia và vùng lãnh thổ thực hiện xét nghiệm này.

Tại Việt Nam, xét nghiệm Xpert MTB/RIF đã được Chương trình Chống lao Quốc gia (Chương trình Chống lao Quốc gia) triển khai từ năm 2011 tại Labo lao chuẩn Quốc gia. Đến nay, Việt Nam đã và đang lắp đặt đưa vào sử dụng, quản lý 332 máy GeneXpert tại 182 điểm máy triển khai trên toàn quốc.

Số lượng xét nghiệm toàn quốc tăng dần theo từng năm, 2023 đã thực hiện 452.279 xét nghiệm trên cả nước, tăng hơn 113% so với năm 2022.

TS.Đinh Văn Lượng, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Trưởng ban Điều hành Chương trình Chống lao Quốc gia, Chương trình ngoại kiểm MTB/RIF của Bệnh viện Phổi Trung ương đã cung cấp bộ mẫu ngoại kiểm các nước như: Lào, Myanmar, Philipines, Bangladesh, Papua New Guinea trong các năm gần đây.

Năm 2024, Bệnh viện Phổi Trung ương vẫn duy trì hai hoạt động cung cấp bộ mẫu ngoại kiểm cho 2 nước Bangladesh, Papua New Guinea với hơn 200 bộ mẫu và hỗ trợ tư vấn công nghệ sản xuất bộ mẫu cho Phillippines.

Ngoài ra, với sự hỗ trợ của CDC-US Việt Nam, chương trình đang trên lộ trình mở rộng, phát triển trở thành trung tâm ngoại kiểm khu vực với các xét nghiệm phân tử mới như Xpert MTB/XDR, Truenat MTB/RIF và cung cấp dịch vụ trong nước trong năm 2024 và dự kiến có thể cung cấp cho các đơn vị ngoài nước trong những năm tiếp theo.

Chương trình ngoại kiểm lao-xét nghiệm phân tử Xpert MTB/RIF & Xpert MTB/RIF Ultra tổ chức cho tất cả các đơn vị thực hiện Xpert trên toàn quốc với sự hỗ trợ kinh phí từ nguồn Quỹ toàn cầu giai đoạn 2024-2026.

Chương trình ngoại kiểm Xpert MTB/RIF & MTB/RIF ULTRA chính thức triển khai từ năm 2017, qua 7 năm triển khai đã tổ chức thành công 14 vòng ngoại kiểm cho các đơn vị thực hiện Xpert MTB/RIF & Xpert MTB/RIF Ultra trên toàn quốc. Số lượng đơn vị tham gia tăng dần theo các năm với 35 đơn vị từ năm 2017, tới nay đã có gần 180 đơn vị tham gia.

Tỷ lệ các đơn vị có kết quả không phù hợp qua các vòng dao động từ 1%-10%. Thông qua việc tổ chức 2 vòng ngoại kiểm hàng năm cho các đơn vị thực hiện Xpert trên toàn quốc, Chương trình Chống lao Quốc gia đã và đang tiếp tục phục vụ mục tiêu bảo đảm và cải tiến chất lượng xét nghiệm Xpert chẩn đoán lao và lao đa kháng thuốc.

Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết, để nâng cao tỷ lệ phát hiện ca lao trong thời gian tới, Chương trình Chống lao Quốc gia Việt Nam đang tập trung nguồn lực để mở rộng tiếp cận các xét nghiệm phân tử nhanh chẩn đoán lao do Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo.

Cùng với việc tăng cường, mở rộng phạm vi và số lượng xét nghiệm lao, Chương trình Chống lao Quốc gia Việt Nam cũng chú trọng đến bảo đảm chất lượng xét nghiệm như là yếu tố then chốt trong việc phát hiện sớm các trường hợp mắc bệnh lao và theo dõi điều trị hiệu quả.

Mô hình và kinh nghiệm triển khai chương trình ngoại kiểm của Việt Nam sẽ được chia sẻ tại hội thảo này, với hy vọng sẽ hỗ trợ việc triển khai và nâng cao các phương pháp bảo đảm chất lượng xét nghiệm lao trong khu vực", ông Lượng cho hay.

Tuy nhiên, theo TS.Đinh Văn Lương, hiện việc triển khai các chương trình ngoại kiểm này còn gặp nhiều hạn chế do chi phí cao và sự sẵn có dịch vụ còn hạn chế.

Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương cũng nói thêm, trong những ngày qua, Việt Nam đã hứng chịu siêu bão Yagi gây ra những thiệt hại nghiêm trọng tại nhiều khu vực và ngay lúc này là lũ lụt xảy ra ở rất nhiều nơi.

Tuy nhiên, ngay cả khi đối mặt với thiên tai, Việt Nam không quên nhiệm vụ quan trọng của mình trong công cuộc chống lại bệnh lao. Sự đoàn kết và quyết tâm chính là sức mạnh để vượt qua mọi thử thách, cả từ bệnh tật lẫn thiên tai. Và cuộc chiến chống lao không thể thành công nếu thiếu sự phối hợp và đoàn kết của các quốc gia.