Công chức Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 kiểm tra lô hàng chứa nhiều sản phẩm giả của Công ty TNHH K.T.Đ

Diễn biến phức tạp và nhiều kẽ hở

Từ năm 2020 đến tháng 5/2025, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã thanh, kiểm tra hơn 400 cơ sở, xử phạt 198 cơ sở vi phạm, với tổng số tiền lên đến 23,76 tỷ đồng. Riêng 31 vụ nghiêm trọng liên quan đến thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả hoặc chứa chất cấm đã được chuyển sang cơ quan điều tra. 

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên, dù đã triển khai nhiều biện pháp phối hợp liên ngành, tình trạng hàng giả trong lĩnh vực y tế vẫn diễn biến phức tạp. Thủ đoạn ngày càng tinh vi, đối tượng lợi dụng công nghệ cao, mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử để che giấu hành vi vi phạm. Trong khi đó, hệ thống kiểm nghiệm và công tác quản lý cơ sở còn nhiều bất cập, các quy định pháp luật vẫn tồn tại kẽ hở.

Đáng lo ngại, thuốc giả dễ dàng xâm nhập thị trường thông qua các giao dịch không hóa đơn chứng từ. Nhiều vụ việc không đủ yếu tố xử lý hình sự do giá trị hàng hóa thấp, trong khi hình phạt hành chính chưa đủ răn đe. Người tiêu dùng lại có xu hướng tự mua thuốc theo lời khuyên trên mạng, làm tăng nguy cơ sử dụng hàng giả, không rõ nguồn gốc.

Trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, động cơ lợi nhuận cao tiếp tục thúc đẩy các hành vi vi phạm. Nhiều đối tượng sử dụng tem nhãn giả, mác hàng nhập khẩu, lập mạng lưới phân phối rộng, lợi dụng người nổi tiếng, bác sĩ để quảng cáo sai sự thật. Sự thiếu hiểu biết và dễ tin của người tiêu dùng càng khiến hàng giả có cơ hội tồn tại.

Trung tá Vũ Thanh Tùng (C03 - Bộ Công an) cho biết, việc chậm ban hành văn bản hướng dẫn thi hành luật và những lỗ hổng pháp lý đang bị các đối tượng lợi dụng. Trong khi đó, lực lượng hậu kiểm còn mỏng, kinh phí hạn chế, chưa đủ năng lực kiểm tra, xử lý đồng bộ.

Phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM Nguyễn Hoài Nam cho rằng các đường dây hàng giả ngày càng kín kẽ, thường thuê nơi sản xuất xa trung tâm, chia nhỏ khâu vận hành, sử dụng tài khoản ảo gây khó khăn trong xử lý. Đại diện Sở Y tế Hòa Bình (cũ) cũng đề xuất sửa đổi Nghị định 15, tăng trách nhiệm doanh nghiệp và bổ sung chế tài mạnh hơn.

Tăng cường phối hợp và hậu kiểm

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan nhấn mạnh, cần đẩy mạnh phối hợp liên ngành và hậu kiểm tại địa phương, đặc biệt trong giám sát hàng hóa trên môi trường số - nơi đang trở thành “mảnh đất màu mỡ” cho hàng giả phát triển. Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định cần có giải pháp mạnh mẽ và quyết liệt hơn để xử lý triệt để tình trạng hàng giả trong lĩnh vực y tế và thực phẩm. Đây không chỉ là vấn đề của riêng Việt Nam mà còn là thách thức toàn cầu, khi nhiều đối tượng làm giả sản phẩm tại chính nước sản xuất để xuất khẩu sang nước khác tiêu thụ. Việc kiểm soát nguồn gốc sản phẩm, đặc biệt là hàng nhập khẩu, cần được đặc biệt chú trọng.

Bộ Y tế đang rà soát toàn diện các quy định pháp lý, trong đó tập trung hoàn thiện hướng dẫn thi hành Luật Dược và sửa đổi Nghị định 15 về an toàn thực phẩm nhằm tháo gỡ khó khăn phát sinh trong thực tiễn quản lý.

Bộ trưởng nhấn mạnh yêu cầu phân cấp rõ ràng, giao trách nhiệm cụ thể cho từng cấp, từng cá nhân. Lãnh đạo ngành y tế địa phương cần chủ động tham mưu, tổ chức hậu kiểm nghiêm túc các mặt hàng do địa phương quản lý. Đồng thời, toàn ngành phải rà soát lại quy trình quản lý, khắc phục kẽ hở pháp lý và nâng cao nhận thức cán bộ, nhân viên trong phòng, chống hàng giả.

Bộ Y tế cũng kêu gọi người dân tích cực tham gia phát hiện, tố giác hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả. Những phản ánh kịp thời sẽ giúp lực lượng chức năng ngăn chặn sớm rủi ro cho cộng đồng.

“Bộ Y tế kiên quyết xử lý nghiêm minh, không có vùng cấm, không ngoại lệ đối với các hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng”, Bộ trưởng Đào Hồng Lan khẳng định. Bộ sẽ phối hợp với các bộ ngành liên quan như Công thương, Nông nghiệp, Khoa học - Công nghệ để siết chặt quản lý, đặc biệt trên các sàn thương mại điện tử.

Bộ cũng yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố tăng cường thanh tra, hậu kiểm các cơ sở sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực y tế, chú trọng làm rõ nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa, nhất là thuốc và thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Các vi phạm nghiêm trọng sẽ được chuyển cơ quan điều tra.

Tại TP.HCM, Sở Y tế phát động phong trào toàn dân chống hàng giả, khuyến khích người dân phản ánh vi phạm qua đường dây nóng 0989.401.155 hoặc ứng dụng “Y tế trực tuyến”. Tuy nhiên, theo Sở Y tế, các chế tài hiện hành vẫn chưa đủ sức răn đe, chưa tương xứng với lợi nhuận lớn từ hành vi buôn bán hàng giả.

Sở Y tế TP.HCM đã kiến nghị sớm sửa đổi pháp luật theo hướng tăng mức phạt, mở rộng truy cứu hình sự và xử lý nghiêm hành vi tiếp tay, bao che. Bộ Nông nghiệp cũng chỉ đạo siết chặt kiểm tra thuốc bảo vệ thực vật giả, hóa chất tăng trưởng độc hại trong thực phẩm, nhằm bảo vệ sức khỏe người dân.