Thị trường AI Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường tăng trưởng nhanh nhất khu vực. Ảnh: Đức Thanh

Giải bài toán thương mại

Tại Diễn đàn Trí tuệ nhân tạo Việt Nam - AI360 2025, các chuyên gia đánh giá, thị trường AI Việt Nam là một trong những thị trường tăng trưởng nhanh nhất khu vực, với giá trị dự kiến đạt khoảng 1,52 tỷ USD vào năm 2030, duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định 20% mỗi năm.

Chỉ trong một năm qua, số doanh nghiệp triển khai AI đã tăng từ 13% lên 18%, tương ứng gần 170.000 doanh nghiệp. Riêng năm 2024, trung bình mỗi giờ có thêm 5 doanh nghiệp bắt đầu ứng dụng AI, đưa tốc độ tăng trưởng toàn thị trường lên 39% so với cùng kỳ. Đây là con số ấn tượng, phản ánh làn sóng đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ được coi là “nhiên liệu” cho nền kinh tế số.

Theo Báo cáo thường niên Trí tuệ nhân tạo Việt Nam 2025 của Viện Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia Hà Nội), dựa trên khảo sát gần 500 doanh nghiệp và tổ chức từ tháng 7/2025, AI đang mở ra cơ hội lớn để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số. Các ngành dẫn dắt xu hướng, cung cấp AI tại Việt Nam gồm CNTT (31%), tài chính - ngân hàng (22%), giáo dục (17%), thương mại điện tử và y tế (15%). Trong khi đó, nhu cầu ứng dụng AI tăng cao, đặc biệt trong 5 lĩnh vực chính: giáo dục (23%), tài chính (26%), sản xuất công nghiệp (21%), giao thông (15%), y tế (16%).

Ông Nguyễn Văn Khoa, Tổng giám đốc FPT cho biết, nếu năm 2023 là “The Year of POCs” (năm của các dự án thử nghiệm) thì năm 2025 đã là “The Year of Business Value” (năm của giá trị kinh doanh thực tế). Làn sóng Generative AI và đặc biệt là AI Agents - những hệ thống có khả năng tự chủ vận hành, đang thay đổi hoàn toàn cách thức kinh doanh và quản lý. AI đã trở thành năng lượng mới cho nền kinh tế toàn cầu, tương tự như điện năng hay Internet trong thế kỷ trước. Với Việt Nam, đây không chỉ là xu hướng, mà còn là cơ hội vàng để tăng tốc phát triển.

“Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia dẫn đầu Đông Nam Á về tốc độ ứng dụng AI, khi trung bình mỗi giờ có thêm 5 doanh nghiệp bắt đầu ứng dụng công nghệ này. Tuy nhiên, để chuyển hóa tiềm năng thành giá trị thật, chúng ta phải giải quyết điểm nghẽn cốt lõi: khoảng cách giữa phát triển công nghệ tiên tiến và ứng dụng đại trà, có tỷ suất hoàn vốn rõ ràng. Một trong các vấn đề mà Việt Nam phải làm là giải quyết bài toán ứng dụng và quản trị. Theo đó, cần tập trung vào việc chuyển đổi tư duy từ thử nghiệm sang tạo giá trị kinh doanh”, ông Khoa nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, dòng vốn đầu tư và ứng dụng AI cũng đang tăng tốc mạnh mẽ. Chỉ trong một năm, vốn đầu tư vào doanh nghiệp AI trong nước đã tăng từ 10 triệu USD (năm 2023) lên 80 triệu USD (năm 2024), gấp 8 lần. Bộ Khoa học và Công nghệ đã và đang cập nhật Chiến lược quốc gia về AI đến năm 2030, đồng thời chuẩn bị trình Dự thảo Luật AI - một bước tiến quan trọng để hoàn thiện thể chế, đảm bảo AI được phát triển minh bạch, an toàn và có trách nhiệm.

“Muốn phát triển AI, phải tạo ra thị trường cho AI”, do đó, Chính phủ sẽ tăng chi tiêu công cho AI; Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF) sẽ dành phần ngân sách không nhỏ để hỗ trợ ứng dụng AI, đồng thời triển khai cơ chế mua sắm công ưu tiên các giải pháp công nghệ số trong nước.

“Chúng ta cần biến thị trường trong nước thành bệ phóng, để nuôi dưỡng và nâng tầm doanh nghiệp AI Việt Nam, giúp họ vươn ra khu vực và thế giới”, ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh.

Tạo lập thị trường

Ở các nước như Hàn Quốc, Singapore, UAE…, Chính phủ thúc đẩy nghiên cứu - phát triển (R&D), sản xuất và tạo lập thị trường bằng cách đặt hàng doanh nghiệp.

Ông Huỳnh Quang Liêm, Tổng giám đốc VNPT đề xuất, Chính phủ cho phép doanh nghiệp tham gia các dự án lớn ứng dụng AI như triển khai vận hành hệ thống GPU quốc gia, phát triển mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt và xây dựng nền tảng AI hỗ trợ cán bộ, công chức.

Theo Forbes, thị trường dịch vụ AI toàn cầu sẽ đạt 243 tỷ USD trong năm 2025. Thị trường này đang tăng trưởng với tốc độ 28% mỗi năm và dự kiến đạt 826,7 tỷ USD vào năm 2030.

Ví dụ, với hệ thống GPU quốc gia theo mô hình Nhà nước đầu tư - doanh nghiệp vận hành, đây là hệ thống cung cấp sức mạnh tính toán phục vụ phát triển trí tuệ nhân tạo. Mô hình này đã được nhiều quốc gia phát triển áp dụng, nhằm huy động hiệu quả các nguồn lực, thúc đẩy hệ sinh thái AI quốc gia phát triển nhanh và bền vững.

Hay như việc phát triển mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt - nền tảng cho các ứng dụng AI do người Việt xây dựng, sẽ giúp doanh nghiệp tạo ra sản phẩm cạnh tranh với các “big tech” trong xử lý ngôn ngữ tiếng Việt, bằng công nghệ của người Việt, phục vụ người Việt.

Đối với nền tảng và ứng dụng AI hỗ trợ công chức xử lý, vận hành hệ thống thủ tục hành chính trên toàn quốc, VNPT đã triển khai thí điểm thành công tại Trung tâm chuyển đổi số TP.HCM và đang nhân rộng ra nhiều tỉnh, thành phố trong hoạt động của chính quyền hai cấp kể từ ngày 1/7.

“Nếu được tham gia, sẽ có những chuyển biến và thành quả rõ rệt trong 3-5 năm tới. Việc triển khai các bài toán lớn về AI sẽ tạo cơ sở nền tảng để doanh nghiệp mở rộng ứng dụng AI ra các lĩnh vực khác, phục vụ nhu cầu của Chính phủ, người dân, doanh nghiệp và hướng tới vươn ra quốc tế”, ông Liêm cho biết.

Ông Nguyễn Trung Chính, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Công nghệ CMC kiến nghị, đối với các dự án lớn xây dựng hạ tầng điện toán đám mây và nền tảng tri thức trí tuệ nhân tạo “AI Make in Việt Nam”, Chính phủ cần sớm cụ thể hóa nhiệm vụ được giao bằng các hợp đồng, cơ chế, chính sách rõ ràng, giúp doanh nghiệp chủ động nguồn lực và phương án thực hiện. Đồng thời, cần đẩy mạnh cơ chế đặt hàng nghiên cứu và đầu tư R&D từ khu vực công, để kích hoạt các hệ sinh thái công nghệ mở và tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ lõi.

Ông Kubo Yoshitomo, Phó trưởng đại diện Văn phòng JICA Việt Nam đánh giá, chủ trương gia nhập thị trường toàn cầu thông qua công nghệ thông tin, đặc biệt là AI, của Chính phủ Việt Nam là hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, để Việt Nam có vị thế vững chắc trong cuộc đua AI toàn cầu, bên cạnh các định hướng chiến lược, Chính phủ cần có những biện pháp hỗ trợ thiết thực hơn nữa. Cụ thể, ngoài hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp khởi nghiệp và các nhóm nghiên cứu AI trẻ, cần thúc đẩy đầu tư hạ tầng công nghệ, phát triển dữ liệu nguồn mở và hỗ trợ tiếp cận thị trường.

Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Chính phủ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ, trong 5 năm tới, Nhà nước sẽ chi 3-4% ngân sách, kỳ vọng kích hoạt tổng đầu tư xã hội từ 10-15 tỷ USD, để 3 trụ cột khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đóng góp ít nhất 5% GDP. Ngành khoa học - công nghệ Việt Nam sẽ chuyển mạnh từ quản lý sang tạo động lực, từ kiểm soát hành chính sang dẫn dắt và tạo thị trường, từ phân bổ sang huy động nguồn lực. Việc quản lý đổi mới theo hướng tập trung vào kết quả nghiên cứu, thương mại hóa hiệu quả và ưu tiên ngân sách cho hoạt động này.

“Bộ KH&CN đề xuất ba nhóm chính sách. Một là, hỗ trợ đầu ra cho sản phẩm nghiên cứu ứng dụng thông qua mua sắm chính phủ và quỹ KH&CN. Hai là, cấp phiếu hỗ trợ để doanh nghiệp đổi mới công nghệ và thử nghiệm sản phẩm mới. Ba là, giao doanh nghiệp phát triển nền tảng số dùng chung toàn quốc”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết.